Ook Nederlandse justitie speelde een bizarre rol

DE GROOTSTE GERECHTELIJKE dwaling ooit op de Antillen staat op punt van losbarsten. Komende vrijdag buigt het gerechtshof op Bonaire zich over een herzieningsverzoek door advocaat Geert-Jan Knoops en zijn team in een dubbele moordzaak. Twee Bonairianen, Nozai Thomas (26) en Kabes Melaan (34), werden vrijwel zeker onschuldig tot jarenlange celstraffen veroordeeld. In dit schandaal vol corruptie en intimidatie speelden ook Nederlandse justitiefunctionarissen een bizarre rol. Reconstructie van een megadwaling in de spelonken van een zonovergoten stukje Nederland.

 door JOLANDE VAN DER GRAAF

Het is vrijdag 15 juli 2005, even voor middernacht, als horecamedewerker Lisandro Martis en zijn jongere broer, bouwvakker Wendell Martis op Bonaire gruwelijk worden vermoord. Op een afgelegen plek bij de vuurtoren Spelonk vindt een visser twee dagen later de lijken van de door het hoofd geschoten slachtoffers, 23 en 22 jaar oud nog maar. Elders op het eiland stuiten politieagenten op de auto van de broers. Wielen, banden en autoradio blijken verdwenen.

Het lijkt een klare zaak als de politie kort na het misdrijf de notoire crimineel Macho Wanga en zijn neef Chong Craane oppakt. Sinds de vermoorde Lisandro Martis verkering had met Wanga’s ex-vriendin, had deze gewelddadige Antilliaan de familie Martis stelselmatig bedreigd. Enkele weken later worden nog twee jongemannen gearresteerd; Nozai Thomas en Kabes Melaan. De rechtbank en ook het hof delen fikse celstraffen uit. Melaan wordt beschouwd als schutter en krijgt 24 jaar, Wanga 18 jaar voor medeplegen, Thomas 8 jaar voor op de uitkijk staan en Craane 2 jaar voor het leveren van het moordwapen.

Helemaal mis
Nog geen jaar later gaat de Curaçaose psycholoog Lucio Ricardo in de bajes bij Kabes Melaan op bezoek. „Kabes vertelde dat hij en Nozai onschuldig waren. Ik wilde dat eerst niet horen. Toen hij bleef uitwijden met details, kwam ik op andere gedachten. Al tijdens die eerste ontmoeting kreeg ik in de gaten dat iets helemaal mis was.”

De psycholoog bijt zich jarenlang in de zaak vast en veegt dan in zijn aanklacht ’Kroniek van een gerechtelijke dwaling’ de vloer aan met het politie- en justitieonderzoek. Ricardo verzendt zijn stuk ook naar justitiële kopstukken. In 2009 laat procureur-generaal Dick Piar een onderzoek instellen door een commissie onder leiding van de Amsterdamse oud-hoofdofficier van justitie Leo de Wit. Ricardo: „De uitkomst was teleurstellend. De commissie zag geen aanleiding voor herziening of gratie. Ik wist dat opnieuw spelletjes waren gespeeld.”

Dan legt Ricardo het schandaal in Nederland, bij oud-rechercheur Dick Gosewehr en voormalig politiepsycholoog Harrie Timmerman neer. „Na ons onderzoek naar de dwaling in de Ina Post-zaak dachten we alles te hebben gezien”, kijkt het onderzoekskoppel terug. „Maar het kan dus nog erger.”

Uit de naspeuringen blijkt dat het technisch onderzoek naar de dubbele moord op Bonaire een farce was. Op de dumpplaats van de lijken nam de politie niet eens gipsafdrukken van voet-, banden- en sleepsporen. Een steen met vermoedelijk bloed werd nooit onderzocht. En ondanks aanwijzingen dat de broers elders waren doodgeschoten, ging de recherche evenmin op zoek naar de ware moordplek. Ook de sectie op de lichamen was amateurisme ten top. Zo verzuimde de patholoog een kogel uit het hoofd van Wendell Martis te halen. Dat terwijl justitie aanvoerde dat „misschien wel” twee vuurwapens bij de moordpartij werden gebruikt.

Bij het tactisch onderzoek werden verklaringen van verdachten en getuigen afgelegd in Papiamento en zonder gebruik van beëdigde tolken in Nederlands op papier gezet. Verklaringen werden niet geverifieerd, niet tegen de feiten en andere verklaringen aangehouden, roddels voor waar aangenomen en vreemde, anonieme verhalen als bewijs gepresenteerd, zo constateerden de onderzoekers.

Opvallend is ook hoe Macho Wanga voortdurend tegenstrijdige verhalen bij de politie ophing. Nu eens gaf hij toe zelf te hebben geschoten, dan weer lanceerde hij namen van anderen die hij even snel weer introk.

Bekentenis
Gosewehr: „In het oog springt dat Wanga op 31 juli 2005 een volledige, met de feiten kloppende bekentenis aflegde waarbij hij toegaf als enige te hebben geschoten. Maar op 3 augustus dat jaar zat hij om de tafel met de politie en de behandelend officier van justitie, Nederlander Ernst Wesselius. Vanaf dat moment is Wanga plotseling Nozai Thomas en Kabes Melaan van betrokkenheid gaan beschuldigen. Gevolg daarvan was dat hij zelf geen levenslang maar 18 jaar kreeg en de onschuldige Thomas en Melaan met jarenlange vrijheidsstraffen opzadelde.”

De politie sloeg dit duo kort erop in de boeien. Thomas: „Ik werd die dag van twaalf uur ’s middags tot twee uur ’s nachts verhoord door een complete rechercheafdeling. Een tiental agenten en een hulpofficier van justitie praatten uren hard op me in. Dat ik moest bekennen, dat ik anders de gevangenis in zou gaan. Uiteindelijk ben ik onder de druk bezweken. Maar ik had niets met de moorden te maken en zat die avond gewoon bij mijn ouders thuis achter mijn computer.”

Kabes Melaan werd liefst 40 dagen in complete afzondering opgesloten in een politiebureau dat later werd gesloopt vanwege de deplorabele staat. Ook hij werd door grote groepen rechercheurs lang en indringend bewerkt. „Die werkwijze heeft niets te maken met open politieverhoren. Het valt alleen uit te leggen als intimidatie”, concluderen Gosewehr en Timmerman.

Melaan hield vol onschuldig te zijn. Hij liet weten die avond aan de andere kant van het eiland urenlang in de weer te zijn geweest met het binnensmokkelen van een gsm in de bajes waar zijn broer op dat moment vastzat.

Toch zette toenmalig justitieofficier Wesselius de twee mannen op grond van het gammele onderzoeksdossier tijdens de rechtszitting neer als daders. Macho Wanga had volgens hem zeer consistent over de twee verklaard. Dat terwijl Wanga volgens het dossier met zijn steeds wisselende verhalen juist volstrekt onbetrouwbaar was.

Ook kwam Wesselius met telefoongesprekken die nooit, of door anderen dan hij beweerde, waren gevoerd. Telefonische contacten tussen Wanga, Melaan en Thomas waren er die avond niet, terwijl Wesselius in zijn requisitoir glashard aanvoerde van wel.

Computer
De officier van justitie zou nog andere misstappen hebben begaan. Zo hield hij volgens de onderzoekers voor Nozai Thomas ontlastende getuigenverklaringen én ontlastende resultaten van onderzoek aan Thomas’ computer achter voor de rechtbank. Recent onderzoek aan het apparaat wijst namelijk uit dat de Antilliaanse recherche de bestanden al in 2005 doorlichtte. Maar daarover is niets terug te vinden in het dossier uit die tijd.

Ook in 2009 liet de onderzoekscommissie-De Wit de pc onderzoeken, ditmaal door het NFI. Advocaat Knoops: „Het NFI deed maar half werk. Nieuw digitaal onderzoek dat wij in 2011 lieten verrichten, toont aan dat kort voor de dubbele moord een wachtwoord op de pc is ingevoerd dat alleen Thomas kent. Daarmee staat vast dat hij niet bij het misdrijf betrokken kan zijn.”

Ook bij Melaan negeerde de officier verklaringen van getuigen die het OM niet uitkwamen. Zij hadden beaamd dat de Antiliaan elders met zijn gsm-smokkel bezig was en alleen al daarom nooit de moordenaar van de broers Martis kon zijn. Ronduit bizar is dat Wesselius tevens cruciale zendmastgegevens buiten de rechtszaak tegen Melaan hield. Ook die bevestigen dat de man op het tijdstip van het gruwelmisdrijf ergens anders was.

De vraag werpt zich op waarom de toenmalige officier bij Thomas en Melaan aan tunnelvisie leed, terwijl hij moet hebben geweten dat zij onmogelijk de daders konden zijn. In dat licht is opmerkelijk dat Wesselius een jaar nadien het nieuws haalde toen via zijn computer allerlei vertrouwelijke justitiestukken uitlekten. Ook een persoonlijk document belandde op straat waarin Wesselius gedetailleerd tal van zijn seksavontuurtjes beschrijft. De officier bleek verder zelf ooit onderwerp van een justitieonderzoek te zijn geweest toen zijn visitekaartje tijdens een huiszoeking bij een hoer opdook.

Maakte de vroegere justitiefunctionaris zich op Bonaire mogelijk chantabel? „Ons is opgevallen dat Wanga bij Wesselius een compleet andere behandeling kreeg dan de overige verdachten”, zeggen Gosewehr en Timmerman. „Daar moet een reden voor zijn. Er dient niet alleen onderzoek te komen naar de dwaling maar ook naar de rol van justitie en politie.”

Volgens een zegsman van procureur-generaal Piar heeft het OM zeer recent nagetrokken of Wesselius in een kwetsbare positie verkeerde waardoor hij het onderzoek kan hebben gestuurd. „Geruchten gingen dat Wesselius voor het misdrijf een affaire had met een tante van Wanga. We hebben dat niet onderzocht, maar gecheckt. Daarbij is niet gebleken dat Wesselius chantabel was.” Of de zaaksofficier wel of niet het bed deelde met een familielid van de hoofdverdachte uit de dubbele moord wil het OM niet kwijt. „Dat is een persoonlijke zaak die voor ons niet ter zake doet.” Het OM zegt bij twijfel in de zaak van Melaan en Thomas een nieuw politieonderzoek te zullen voorstellen.