26 C
Willemstad
• vrijdag 29 maart 2024

Extra | Journaal 26 maart 2024

Elke werkdag het laatste nieuws van Extra, nu ook in het Nederlands. Bron: Extra

Democracy now! | Monday, March 25, 2024

Democracy Now! is a national, daily, independent, award-winning news program hosted by journalists Amy Goodman and Juan Gonzalez. Democracy Now!’s War and Peace Report provides our audience...

Extra | Journaal 25 maart 2024

Elke werkdag het laatste nieuws van Extra, nu ook in het Nederlands. Bron: Extra

Democracy now! | Friday, March 22, 2024

Democracy Now! is a national, daily, independent, award-winning news program hosted by journalists Amy Goodman and Juan Gonzalez. Democracy Now!’s War and Peace Report provides our audience...

Extra | Journaal 22 maart 2024

Elke werkdag het laatste nieuws van Extra, nu ook in het Nederlands. Bron: Extra

Democracy now! | Thursday, March 21, 2024

Democracy Now! is a national, daily, independent, award-winning news program hosted by journalists Amy Goodman and Juan Gonzalez. Democracy Now!’s War and Peace Report provides our audience...
- Advertisement -spot_img

FD | De donkere bevolking aan het hof van Oranje

HomeMediaFD | De donkere bevolking aan het hof van Oranje

Evelien Lindeboom | Financieel Dagblad

De twee bedienden Sideron (Curacao) en Cupido (onder, Guinee). Door Isaac Lodewijk la Fargue van Nieuwland, 1766

Wie zijn die donkere mensen die op Nederlandse schilderijen uit de 17de en 18de eeuw staan? Van twee weten we nu hun naam en hun geschiedenis: Cupido en Sideron, twee kinderen die als een exotisch ‘cadeautje’ aangeboden werden aan stadhouder Willem V.

Daar sta je dan. Zeven jaar, door vreemde mannen op Curaçao bij je ouders weggehaald en op een boot gezet, waarop je twee maanden lang misselijk bent geweest van de harde wind en de hoge golven. Je had geen idee van de kapingen die onderweg op de loer lagen, maar je hoorde wel de paniek in de harde keelklanken waarmee de volwassen mannen aan boord met elkaar praatten. Eenmaal aangekomen in een land waar de kou je neus en oren haast doet bevriezen, werd je naar een gigantisch paleis gebracht, kreeg je een op maat gemaakt rood-wit-blauw kostuumpje aan en een bijpassende tulband op je hoofd, om vervolgens als cadeautje gepresenteerd te worden aan een bleke jongen van net vijftien jaar met een pruillip.

Cupido. Door Isaac Lodewijk la Fargue van Nieuwland, 1766

In 1763 kreeg prins Willem V, kort na zijn vijftiende verjaardag (en toetreding tot de Staten-Generaal en de Raad van State) een ‘moortje’ cadeau. Het jongetje kwam van Curaçao, waar het hoofdkwartier van de West-Indische Compagnie en het slavenverdeelcentrum waren gevestigd. Het zal een schattig jongetje zijn geweest om te zien, want daar werden zulke ‘cadeautjes’ op uitgezocht. Zijn naam was Sideron.

Van de 14de tot de 19de eeuw was het gebruikelijk dat Europese vorstenhoven en families van hoge adel mensen van Afrikaanse afkomst in dienst hadden. Meestal werden die als kind bij hun familie weggehaald en aan het hof opgeleid om in de bediening te werken. Zo kreeg de zus van Willem V, Carolina, ‘twee moortjes’ cadeau, en had ook Willem IV al eerder een zwarte man, genaamd Rabo, in dienst.

Drie jaar na zijn komst krijgt Sideron gezelschap van een jongetje uit Guinee. Alsof hij een jonger broertje krijgt, net als hijzelf bij zijn familie weggeplukt om als bezienswaardigheid te worden getoond door Willem, die inmiddels een jaar of achttien is. Hoewel hij nooit eerder zo genoemd is, moet dit jongetje leren luisteren naar de naam Cupido, alsof hij een van de zwarte liefdesgodjes is die in die tijd regelmatig werden afgebeeld op schilderijen.

Eenmaal in het paleis moeten de jongens zich keurig gedragen en zich veel laten zien, door bijvoorbeeld de thee, koffie en chocola aan Willem en zijn bezoek te serveren. Hun huid, zo vanzelfsprekend donker, net als die van familie thuis, is hier een bezienswaardigheid. Witte mensen houden hun arm soms naast die van hen, alleen maar om het verschil te zien en dan te lachen of hun verbazing te uiten. Soms moeten donkere jongens poseren, omdat het kleurcontrast hun opdrachtgevers ‘zo goed doet uitkomen’ op een schilderij.

Mascottes voor de prins

Terwijl de rest van het personeel veelal in de kelder verblijft, ‘downstairs’ zoals de Britten dat noemen, bevinden Sideron en Cupido zich geregeld ‘upstairs’, tussen de adel, waar de vele, luxe vertrekken in Franse stijl, gestoffeerd met damast en zijdeachtig karmozijn, in eerste instantie diepe indruk maken. Maar algauw vinden ze er hun weg en bewegen ze zich met gemak door de onzichtbare deuren, gangen en trappen voor het personeel, laverend tussen de weldaad van de prins en de eenvoudige omgeving van zijn lakeien.

Hoewel Willem als een moeilijke jongen te boek stond, intelligent maar verlegen en getraumatiseerd door het jeugdige verlies van zijn ouders, bouwen de jongens een nauwe band op met de prins, die hun afhankelijkheid van hem overstijgt. Ze raken vertrouwd, krijgen regelmatig extraatjes toegestopt, en maken plezier met elkaar. In een verslag waarin een spion voor het hof van Wenen het gedrag van Willem V nauwkeurig beschrijft, komen ook Sideron en Cupido aan de orde: ‘Hij (Willem V) smijt dus met geld. Toch kan men niet zeggen dat dit het gevolg is van een weloverwogen vrijgevigheid: de pages, de negertjes waarmee hij grapjes maakt, de narren, de slechte musici met wie hij de spot drijft en enkele andere soortgelijke lieden, zijn degenen aan wie hij dagelijks zijn geld uitdeelt.’

Meer nog dan als bedienden, dienen de jongens als mascottes voor de prins. Tijdens jachtpartijen en schietwedstrijden zijn ze nooit ver uit zijn buurt en ze krijgen zelf ook les. Later krijgen ze zelfs beiden een zeldzame jachtvergunning tot hun beschikking. Menig page zal jaloers toekijken. En behalve wiskunde, Frans en paardrijden, leren ze ook schermen en dansen, bezigheden die voor het gewone personeel ondenkbaar zijn.

Dat hun positie onvergelijkbaar is met die van de rest van het personeel, weten ze vast. Enerzijds zijn ze bevoorrecht vanwege hun uitzonderlijke plek aan het hof, en anderzijds eeuwig buitenstaander; ze hebben geen sociaal vangnet buiten het koningshuis en geen contact met familie.

Wanneer in 1766 de Haagse kunstenaar Isaac Lodewijk la Fargue van Nieuwland aquarellen van de gehele hofhouding maakt, poseren beide jongens voor hem. Hij schildert hen in hun ‘moore-livrei’, die het midden houdt tussen de chique damasten livrei die de pages droegen en de eenvoudige versie voor lakeien. En ze dragen als altijd hun ‘morenmuts’, oftewel tulband, op het hoofd. Maar de jongens dragen geen slavensieraden, waarmee veel andere ‘moren’ in die tijd werden afgebeeld en als bezit werden gekenmerkt. De schilder kijkt bovendien goed naar ze, en schildert ze niet als stereotiepe ‘moren’, maar als twee verschillende individuen.

Als in 1767 Wilhelmina van Pruisen naar Den Haag komt, geeft ze het culturele leven van Willem en dus ook dat van Cupido en Sideron een impuls. Ze genieten samen van toneel en muziek en spelen geregeld zelf ook mee. Zo worden op Het Loo voorstellingen gegeven als De vrek van Molière, en dansen Cupido en Sideron mee in het ballet Les forces d’Hercule. Soms, op de ‘boerenfeesten’, danst de adel met de bediening.

Als hij in 1772 wordt gedoopt, krijgt Cupido de namen Willem Frederik. Sideron was al als slaaf gedoopt op Curaçao en droeg sindsdien de namen Guan Anthony. Zodra ze hier beiden hun geloofsbelijdenis ondergaan hebben en tot de protestantse kerk toegetreden zijn, krijgen ze helemaal de wind in de rug; ze verhuizen naar betere kamers en komen aan een ‘goede tafel’ te zitten, waar ze van het luxe vlees mee-eten. Met 156 gulden per jaar verdienen ze dan al meer dan de pages. Naarmate de jongens ouder worden, worden ze minder afgebeeld, maar ze verdwijnen niet. Ze zijn inmiddels goed opgeleid en hebben hoge functies in de bediening. Hun huidskleur bepaalt steeds minder hun status. In 1782 krijgen de twee nog eens promotie en maken deel uit van een kleine groep van zes kamerdienaars. In 1790 wordt Sideron op 35-jarige leeftijd zelfs eerste kamerdienaar van Wilhelmina. 
Hij organiseert dan onder meer haar garderobe, en omdat zij graag van zijn sierlijke handschrift gebruikmaakt, maakt hij de krullen en lussen in zijn schrift extra groot.

Cupido, waarschijnlijk aangestoken door de kooplust van de prins, geeft maar wat graag geld uit aan mooie schoenen. Zelfs zijn ruime salaris van inmiddels 500 gulden is daarvoor niet voldoende: hij steekt zich geregeld in de schulden. Toch lijkt niemand hem dat kwalijk te nemen. Sideron schiet hem broederlijk te hulp om schulden af te lossen, en Willem benoemt hem tot een van zijn vier kamerdienaren.

In alle onrust rond de Franse Revolutie­ en de vlucht van de Oranjes naar Engeland, wordt Cupido­ naar Duitsland gestuurd. Hij trouwt daar en krijgt drie kinderen. Van de enige dochter, Wilhelmina, lopen tot op de dag van vandaag nakomelingen rond. Beide mannen sterven precies veertig jaar na aankomst in Nederland, drie jaar na elkaar.

Cupido’s telgen

* Het Haags Historisch museum pluisde de stamboom van Cupido uit en nam contact op met zijn nazaten. Tot 28 januari is er een expositie te zien over Afrikaanse bedienden.

* Afstammelingen hadden al eens onderzoek gedaan naar hun stamboom, en kwamen zelfs tot Cupido, maar wisten niet wie hij was.

* Cupido en Sideron – 
Twee Moren aan het hof van Oranje, Esther Schreuder, € 23

 

Esther Schreuder

Cupido en Sideron | Esther Schreuder

➺ Kunsthistoricus, deed onderzoek naar het zwarte, in de (kunst)geschiedenis vaak veel minder zichtbare, deel van de bevolking aan het Haagse hof.

➺ Ze stelde het tweetal Cupido en Sideron daarbij centraal en schreef het boek ‘Cupido en Sideron – Twee Moren aan het hof van Oranje’.

➺ Het Haags Historisch Musem wijdt een expositie aan de geschiedenis van de twee, en die van hun vele Afrikaanse lotgenoten: ‘Afrikaanse bedienden aan het Haagse hof’, waarvoor Schreuder gastcurator is. ‘Zwarte mensen staan in onze westerse 
(kunst)geschiedenis weliswaar meestal niet op de voorgrond, maar ze waren zeker aanwezig en ze zijn, meestal in een dienende rol, ook veelvuldig afgebeeld.’

➺ Schreuder is terughoudend met uitspraken over hun persoonlijke belevingen: ‘Helaas zijn er geen egodocumenten van Cupido en Sideron teruggevonden.’

➺ Wie schrijft over een gevoelig onderwerp als dit, moet op zijn woorden letten. ‘Woorden als “neger”, “mulat”, “indiaan” en “moor” komen veelvuldig voor in de bestudeerde documenten en worden behalve in citaten verder cursief of tussen haakjes gebruikt’, schrijft Esther Schreuder in haar voorwoord. ‘Het belangrijkste vind ik dat de inhoud niet onderdoor gaat aan de discussie over het juiste woordgebruik.’

Bron; Financieel Dagblad

1 reactie

  1. Vandaag ook in het nieuws:
    Paus verklaart drie ‘inheemse’ (autochtone) kind-martelaren zalig. Dit i.v.m. gedwongen conversie. In de visie van de protestantse kerken worden heiligen niet als zodanig erkend. Echter, in tegenstelling tot de “feel good”, zelf promotie, van Esther Schreuder, bestaat er geen twijfel dat Sideron (Juan Anthony) en Cupido (Willem Frederik), ondanks hun ‘gouden kooi’ bestaan, hebben geleden om Christus’ wil. Om reden van wat de kopstukken van ‘de West-Indische Compagnie en het slavenverdeelcentrum’ als Christus’ wil interpreteerden. Anders was Sideron nooit gedoopt. Protestanten geloven toch ook in boetedoening. Het is (nog) niet te laat…

    http://www.reuters.com/article/us-pope-canonisation/pope-canonizes-first-new-world-martyrs-calls-amazon-synod-for-2019-idUSKBN1CK0FX?il=0

Geef een reactie

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in

Zoeken

Recente reacties