Ulko Jonker | Financieel Dagblad
Den Haag – Vrijwel de gehele Kamer, van coalitiepartijen CDA, D66 en ChristenUnie tot SP en Forum voor Democratie, wil dat het kabinet terugkomt op het voornemen om desnoods per decreet te regeren als de brexit uit de hand loopt.
Alleen de VVD spoort verantwoordelijk minister (en partijgenoot) Stef Blok (Buitenlandse Zaken) daar nog niet toe aan, zo blijkt uit de vragen die namens alle andere fracties worden gesteld, een zeldzaamheid in de Tweede Kamer. VVD-woordvoerder Anne Mulder deelt de zorgen, maar vindt dat zijn collega’s zich ‘het hoofd op hol hebben laten brengen door twee hoogleraren’.
Op een hoorzitting van de vaste Kamercommissie Europese Zaken werd vanmorgen gesteld dat Blok ‘in paniek’ is over de mogelijke gevolgen van een no-dealbrexit. Het is de enige reden die staatsrechtgeleerde Wim Voermans kan bedenken voor het plan van de VVD’er.
Het kabinetsvoorstel aan het parlement om wetgevende bevoegdheden in voorkomende gevallen exclusief aan de minister af te staan, is volgens Voermans (Universiteit Leiden) en zijn collega Roel de Lange (Erasmus Universiteit) in strijd met de Grondwet.
Voermans meent dat het kabinet daarmee ‘een enorme machtiging naar zich toe trekt om af te wijken van wettelijke regelingen’. Dat kent volgens hem zijn gelijke niet in de wereld. Voermans spreekt van ‘kippendrift’. ‘Ik denk dat ze aan paniek ten prooi zijn gevallen.’
De Lange komt tot dezelfde inhoudelijke beoordeling van de Verzamelwet Brexit. Daarin is de zogenoemde ‘ministeriële regeling’ opgenomen waarmee een minister op eigen houtje van de wet mag afwijken. ‘Ongebruikelijk en ongewenst’, vindt De Lange.
De Rotterdamse hoogleraar tast in het duister over de beweegredenen. Er ligt ook geen risico-analyse aan ten grondslag over de gevolgen van een ‘no-dealbrexit’, de situatie dat de Britten de EU verlaten zonder afspraken over een nieuwe relatie met het handelsblok.
De Lange ziet ‘sporen van haastwerk’. Blok stelt zelf in de memorie van toelichting dat het gewraakte artikel X in de wet, ‘slechts bedoeld is voor situaties die in het geheel niet onderkend zijn’ en waar dus nu nog niets voor geregeld kan worden.
Maar daarbij is volgens De Lange onvoldoende nagedacht over gebruik van de bestaande wetgevingsmogelijkheden. ‘Men is iets te gemakkelijk in reflexen geschoten’. Hij waarschuwde de parlementariërs dat ze op het punt staan bevoegdheden weg te geven ‘die u meestal niet meer terugkrijgt’.
De Kamer voelt zich ongemakkelijk over het kabinetsvoorstel. D66’er Kees Verhoeven vroeg zich af ‘hoe het kabinet in hemelsnaam heeft kunnen denken dat zo’n ongelooflijk inconstitutionele wet met zulke vreselijke gevaren voor de democratische rechtsstaat toch gemaakt moest worden’
Pieter Omtzigt (CDA) ging al op zoek naar alternatieven voor de mogelijkheid dat een minister ‘in zijn eentje op zijn zolderkamertje kan bedenken: ik ga de wet veranderen’. Hij noemde onder andere de mogelijkheid dat zo’n decreet automatisch vervalt, zoals in Italië, na negentig dagen.
Lammert van Raan van de Partij voor de Dieren vroeg zich zelfs af of het niet strafbaar is wat Blok voorstelt. ‘Jazeker is het strafbaar als je de wet overtreedt’, zei Voermans. ‘Maar u bent de rechter. Aan u is opgedragen te waken over de grondwet’.
In de Kamervragen wordt Blok gevraagd om met een nota van wijziging te komen voor zijn wet, ‘waarin u fatsoenlijke rechtstatelijke aspecten in artikel X introduceert’. De Kamer wil dat alleen in vooraf nauwkeurig omschreven noodsituaties kan worden ingegrepen, met ‘controle door het hele kabinet, de Raad van State en het parlement’.
Anne Mulder van de VVD deelt overigens inhoudelijk de zorgen, maar vindt dat de Kamer dat in het normale wetgevende overleg ook kenbaar kan maken.
Er is eerder slag geleverd over de overdracht van wetgevende bevoegdheden aan de minister, toen het kabinet in 2000 wilde dat EU-wetgeving versneld kon worden geïmplementeerd. Het ‘staatsrechtgeweten’ van Nederland, CDA’er Ernst Hirsch Ballin, sprak toen van een ‘inconstitutionele inbreuk op de wetgevende macht’. Dat is hier volgens De Lange weer aan de orde.
Zowel Voermans als De Lange ziet voldoende alternatieven in het bestaande wetgevende instrumentarium. Bijvoorbeeld de algemene maatregel van bestuur die eerst wordt ‘voorgehangen’ bij het parlement en waarover ook de Raad van State moet oordelen. Die kan dat zo nodig zelfs binnen 36 uur goedkeuren, stellen de hoogleraren.
Bron: Financieel Dagblad
