Door Rene Zwart | Koninkrijksrelaties.nu

Den Haag – Een Koninkrijk van en voor gewone mensen waarin niet de ‘technobureaucratie’ de dienst uitmaakt. Daar pleitte Minister van Staat prof.mr. Jaime Saleh voor tijdens de lezing die hij vanavond op uitnodiging van het Curaçaohuis hield voor een afgeladen zaal met onder meer de gouverneurs Lucille George-Wout en Eugene Holiday.

De oud-president van het Gemeenschappelijk Hof, voormalig gouverneur en emeritus hoogleraar vindt het hoog tijd het Koninkrijk van een nieuwe dynamiek te voorzien door de meerwaarde van de koninkrijksbanden inhoud te geven. Dat, zo betoogde Saleh, moet niet (alleen) aan de overheden worden overgelaten, ,,we moeten zelf in beweging komen.” En vooral niet te veel over staatkundige verhoudingen discussiëren, want: ,,Daar heb ik schoon genoeg van. Mensen leven niet in constitutionele constructies, mensen leven in huizen en hebben behoefte aan welzijn en goede basale voorzieningen. De bevolkingen hebben ruimschoots gekozen voor het behouden van de koninkrijksbanden. Als we een vergelijking maken met veel andere landen kunnen we blij zijn dat we deel uitmaken van het Koninkrijk.”

Er is, aldus Saleh, echter te weinig geïnvesteerd in gezamenlijkheid en een gemeenschappelijke normenkader. ,,Wij kunnen elkaar aanvullen en ons economisch potentieel beter benutten. De Caribische delen van het Koninkrijk kunnen voor Nederland dienen als toegangspoort naar Latijns-Amerika. Samenwerken begint met elkaar te vertrouwen. Ook de manier waarop we met elkaar omgaan is van belang. We moeten ons minder op staatsrecht en meer op de menselijke factor richten. Het doel moet zijn betere samenlevingen te creëren”, aldus Saleh die zijn lezing afsloot met de woorden: ,,Er is werk aan de winkel, aan de slag.” Hieronder de volledige toespraak:
Het Koninkrijk der Nederlanden: Een waardengemeenschap als voorbeeld voor de wereld

Door prof.mr. Jaime M. Saleh

Het lijkt mij van groot belang met enige regelmaat over de meerwaarde van onze Koninkrijksgemeenschap voor ons zelf, maar ook als voorbeeld van de wereld gezamenlijk van gedachten te wisselen om per saldo tot een gemeenschappelijke visie te komen; en wel een visie, die gericht is op een nieuwe dynamiek voor onze samenlevingen en met een uitstraling van de meervoudige waarden van onze koninkrijksgemeenschap naar andere landen. Zo kunnen wij ook een gezamenlijke, betere toekomst garanderen in het belang van het welzijn van alle mensen in onze landen.

Dit hebben wij al vaker afgesproken. Ik kan mij onder meer de Koninkrijksconferentie van 14 december 2011 herinneren. De boodschap was toen en is eigenlijk nog steeds duidelijk: er moet hard worden gewerkt aan een hernieuwd vertrouwen in de toekomst van de Koninkrijksgemeenschap en de waarden daarvan moeten ook in praktische zin naar buiten worden gedragen. Zijne Majesteit Koning Willem Alexander heeft dit dinsdag ook duidelijk in de Troonrede tot uitdrukking gebracht: ,,Wij moeten samen uitdrukking blijven geven aan een Koninkrijk waarin we elkaar terzijde staan.” Het mag niet bij loze kreten blijven, waarbij een naar binnengekeerde mentaliteit de boventoon voert en kennelijk de gedachte heerst dat de wereld eindigt bij de grenzen en stranden van onze landen.

Positieve meerwaarde

Ik zal vandaag meer aandacht besteden aan de grote, positieve meerwaarde van het Koninkrijk, met name ook voor de Caribische delen daarvan, en de uitstraling daarvan naar de wereld. Hiervan moet nog veel meer gebruik worden gemaakt. Wij moeten op korte termijn in het Koninkrijk tot een gezamenlijke visie komen hoe daarvan in concreto gebruik te maken. Het gaat om een nieuwe dynamiek om de banden binnen het Koninkrijk aan te halen en meer inhoud aan te geven, alsmede om voor onze samenlevingen een gezamenlijke, betere toekomst te garanderen. Er moet natuurlijk ook veel meer rekening worden gehouden met de wensen van hun bevolkingen. Zij hebben immers ruimschoots gekozen voor behoud van het koninkrijksverband.

Het Koninkrijk moet zijn meerwaarde tonen door elk land en eiland sterker te doen staan in onze dynamische wereld. Wij moeten gezamenlijk duidelijk maken wat de meerwaarde van het Koninkrijk is en deze ook wereldwijd verder uitdragen. De schaal van onze eilanden is daarbij minder relevant. Wat wel van groot belang is, is sterk leiderschap van mensen met kennis, kunde, capaciteit en integriteit, alsmede een serieuze visie die hard nodig is om de ambities en verwachtingen van de hele samenleving te ondersteunen en ambitieuze en duurzame strategieën te ontwikkelen. Elke leefgemeenschap die inhoud wil geven aan zijn bestaan, doet dat. Dit creëert ruimte voor samenwerking, gezamenlijk beleid en gemeenschappelijke acties. Daarom moeten wij in het Koninkrijk overeenstemming zoeken over de basis van de samenwerking en de terreinen waarop de partners elkaar kunnen aanvullen. Behoorlijk bestuur en rechtshandhaving moeten uiteraard fungeren als de belangrijke, normatieve pijlers van de statutaire verhoudingen. Structuren en bevoegdheden zijn middelen, waarvan naar behoren gebruik moet worden gemaakt.

Goede voorzieningen

Nu we het vandaag hebben over ons Koninkrijk als een waardengemeenschap, kan ik – in verband met de al te vaak terugkerende discussies over staatkundige structuren – niet nalaten te herhalen hetgeen ik al heel vaak heb gezegd, namelijk dat mensen niet in constitutionele constructies wonen en leven; mensen leven in hun (familie)woningen, in hun wijken; ze hebben brood op de plank en goede levensvoorzieningen nodig. Natuurlijk is een formele democratische rechtsstatelijke orde van groot belang, maar er zijn wereldwijd genoeg voorbeelden te noemen van landen die niet alleen autonoom, maar zelfs volledig onafhankelijk zijn en strikt formeel beschikken over prachtige constituties met allerlei zogenaamde rechten en vrijheden, terwijl die landen en hun bevolkingen in de praktijk in een enorme puinhoopsituatie verkeren: geen rechten en vrijheden, veel armoede en onveiligheid. We hoeven alleen maar te kijken naar de verschrikkelijke situatie van armoede en dictatoriale wanorde in bepaalde volledig onafhankelijke landen in onze Caribische en Latijns-Amerikaanse regio. Wanneer we ons Koninkrijk vergelijken met andere landen in deze regio, maar ook met vele andere landen, dan vormen wij een waardengemeenschap, die als voorbeeld kan dienen voor de wereld.

Wat ik wil zeggen: het gaat in de praktijk niet zozeer om de· formele staatsrechtelijke status van een land/eiland, maar veel meer om de vraag op welke wijze in de praktijk invulling wordt gegeven aan die staatkundige status. De mens, de burger heeft behoefte aan welzijn, behoorlijke leefomstandigheden, goede huisvesting, werkgelegenheid, veiligheid, behoorlijke voorzieningen op de gebieden van volksgezondheid en onderwijs. Daar gaat het primair om en daar moeten wij ons in alle delen van het Koninkrijk op richten.

Gewone burgers

Dit jaar ben ik 50 jaar werkzaam in de Uitvoerende en Rechterlijke Macht van alle delen van ons Koninkrijk en een ding heb ik geleerd en in de praktijk ook ondervonden: een al te juridische en bureaucratische invulling van bestuurlijke en staatkundige constructies werkt averechts met als gevolg dat de gewone burger daar niets aan heeft, de economie vertraging ondervindt, investeerders wegblijven en sommige bedrijven vertrekken omdat de praktische toepassing van al die bureaucratische regels met dreiging met sancties van dien aard is dat het niet langer loont om zaken te blijven doen.

Burgers hebben recht op en rekenen ook op een samenleving waar welvaart, welzijn en respect de boventoon voeren. Een samenleving die mensen de kans biedt het beste uit zichzelf te halen. Een samenleving die maatschappelijke problemen concreet aanpakt. In deze context vormen een goed draaiende lokale economie, goed onderwijs, behoorlijke volksgezondheid en behoorlijke huisvesting voor iedereen eveneens absolute voorwaarden om de samenlevingen op de eilanden weer te laten functioneren. De sociaal-economische achterstand met de negatieve effecten daarvan in asociaal gedrag en criminaliteit kunnen alléén worden weggenomen door in goede samenwerking binnen het Koninkrijk gezamenlijk te investeren in duurzame economische ontwikkeling, werkgelegenheid en voorzieningen in gezondheidszorg en onderwijs. Wat de economie betreft is het Koninkrijk – in casu met name Nederland – een belangrijke toegangspoort tot Europa. Voor Nederland zijn de Caribische Koninkrijksdelen een belangrijke springplank naar de Caribische regio en Latijns-Amerika. Onze ambassades zijn stellig bereid een bijdrage te leveren aan het leggen van contacten in die landen. Een goede mogelijkheid biedt ook het deelnemen aan delegaties uit de private sector die onze Koning en Koningin vergezellen tijdens hun diverse bezoeken aan andere landen om economische banden aan te halen. Zo versterken wij elkaars economisch potentieel. Dit moet op korte termijn veel verder worden uitgebouwd. Ik ben ook blij met de initiatieven die onlangs door de regeringen onder leiding van Minister-President Mark Rutte en Minister-President Eugene Rhuggenaath zijn uitgewerkt met een uitstekende medewerking van de Gevolmachtigde Minister van Curaçao, de heer Begina, om economische missies over en weer te ondernemen.

Maatschappelijke organisaties

Wanneer wij het hebben over het uitwerken en uitdragen van het belang en de meerwaarde van het Koninkrijksverband, moet de relatie van het Koninkrijk met de Europese Unie (EU) uiteraard ook daarbij worden betrokken. De Caribische delen van het Koninkrijk hebben een LGO-relatie met de EU. In de EU-verhoudingen wordt gestreefd naar een gelijkwaardiger partnerschap tussen de EU en de LGO in vergelijking tot de huidige ontwikkelingssamenwerkingsrelatie. De accenten in het besluit zijn het bevorderen van het samenwerking. Duidelijk is dat de Caribische delen van het Koninkrijk zich meer expliciet moeten gaan bezinnen op een verdere versterking van hun relatie met de EU. Koninkrijksrelaties

Als wij het hebben over de meerwaarde van het Koninkrijk, kan ik natuurlijk niet nalaten melding te maken van de initiatieven van Comité Koninkrijksrelaties, vriendengenootschap Aruba­ Nederland, OCAN. Het Comité is indertijd in aanloop naar de herdenking van 50 jaar Statuut in 2004 op initiatief van Pieter van Vollenhoven en mij opgericht. Het bestaat uit bekende persoonlijkheden uit alle delen van het Koninkrijk. Eind 2005 is de benaming van het Comité veranderd in: Comité Koninkrijksrelaties. De opvattingen van het Comité zijn verwoord in de notitie ‘Investeren in gezamenlijkheid’. De titel zegt het al: er is te weinig geïnvesteerd in gezamenlijkheid. Omdat in de relaties de zo waardevolle ‘eenheid in verscheidenheid’ niet vanzelf tot stand komt, meent het Comité dat een nieuw initiatief uit de samenleving van alle Koninkrijksdelen nodig is. Er is behoefte aan revitalisering, aan nieuw elan. Daarbij moet met name worden bedacht dat de relaties tussen de regeringen niet het enige is dat telt in de Koninkrijksrelaties. Er moet ook en vooral veel meer worden gedaan aan het stimuleren van concrete samenwerking tussen diverse maatschappelijke organisaties.

Onderling vertrouwen

Ook de samenlevingen zelf worden dus erbij betrokken. Het moet anders en kan ook anders. We moeten ons concentreren op het formuleren en realiseren van de gemeenschappelijke (minimale) normen en van het wenselijke ambitieniveau, maar ook op het scheppen van samenwerkings-­ en handhavingsarrangementen, gebaseerd op onderling vertrouwen en de oprechte wens samen te werken. Er moet worden gewerkt aan het tot stand brengen van directe relaties tussen instellingen in de verschillende delen van het koninkrijk, zowel op de eilanden onderling als met Nederland.

Vanaf het begin is er nadruk gelegd op de meerwaarde van het gezamenlijke Koninkrijk. In dat kader is het van belang dat meer dan nu invulling wordt gegeven aan het gezamenlijke burgerschap. Het Nederlanderschap moet meer betekenis krijgen dan het nu heeft. In deze context zijn aanduidingen als ‘allochtonen’ (Antillianen en Arubanen) of makamba’s (Hollanders) niet meer van deze tijd. Wij zijn allemaal Nederlanders, waar wij ook vandaan komen. Er moet veel meer aansluiting wordt gezocht bij bestaande maatschappelijke initiatieven. Het draagvlak in de samenlevingen moet worden vergroot. Nieuwe medespelers uit brede lagen van de bevolkingen dienen de relaties een nieuwe impuls te geven. De inspanningen concentreren zich op onderwerpen die als cruciaal voor de verdere vormgeving van de gezamenlijkheid zijn benoemd: onderwijs, volksgezondheid, culturele uitwisseling, rechtshandhaving, goed bestuur en overheidsfinanciën. Bij al dit soort vraagstukken moet er worden gekozen voor een basisnorm die overal gelijk is, waarna verschillende instrumenten per (ei)land voor concreet maatwerk zorgt. Informatie-uitwisseling is bij dit alles van groot belang om misverstanden en verkeerde percepties weg te nemen.

Aan de slag

Na al die discussies rond de staatkundige hervormingen, is het nu zaak dat de Koninkrijkspartners het eens worden over de waarborging van de essentialia in het Koninkrijksverband. Maatstaf zullen daarbij de beginselen van de democratische én sociale rechtsstaat moeten zijn, in het bijzonder de eerbiediging van fundamentele rechten, sociaal rechtvaardige verhoudingen, behoorlijk en deugdelijk bestuur. Deze maatstaven gelden gelijkelijk voor alle landen van het Koninkrijk, al kan de vormgeving ervan verschillend zijn.

Alleen wanneer partners het eens kunnen worden over deze uitgangspunten, kunnen kwesties van staatkundige structuur worden ontlast van de druk die daar de laatste decennia steeds op wordt gelegd en meer aandacht worden besteed aan zaken waar onze burgers veel meer behoefte aan hebben en belang bij hebben in hun dagelijkse leven. De bestaande relatieproblemen zijn best op te lossen. Aan het grootste kernprobleem moet echter stevig worden gewerkt, namelijk gebrek aan voldoende vertrouwen in elkaar. Er moet dus in alle openheid gewerkt worden aan het investeren in meer gezamenlijkheid en in vertrouwen; in zaken waar de burger echt profijt van heeft. Door zich vooral te concentreren op het stimuleren van concrete samenwerking tussen diverse maatschappelijke organisaties, kunnen we in het Koninkrijk samen laten zien hoe het anders kan en wat voor meerwaarde het Koninkrijk echt heeft en onze waardengemeenschap verder laten uitstralen naar de wereld.

Tot slot: Genoeg gepraat, er is werk aan de winkel. Aan de slag om de theorie in de praktijk te brengen!

Bron: Koninkrijksrelaties.nu