Len Maessen

Vijf vragen – Gamebedrijven verdienen miljoenen met ‘loot boxes’, digitale schatkistjes met vooraf onbekende inhoud. Volgens toezichthouders kunnen de kistjes verslaving in de hand werken.

Veel gamebedrijven die ‘loot boxes’ verkopen, een soort digitale schatkistjes met vooraf onbekende inhoud, maken gebruik van dezelfde psychologische drijfveren als gokken. Dat schrijven twee game-psychologen deze week in een wetenschappelijk commentaar in Nature. De twee onderzoekers analyseerden 22 recent uitgekomen games die loot boxes bevatten op basis van de vijf wetenschappelijke criteria voor gokken: een kanselement, een onvoorspelbare uitkomst, betaling van echt geld, vermijdbare verliezen en een situatie waarin er alleen winnaars en verliezers zijn. Ook keken ze naar een zesde criterium: of de doosjes door konden worden verkocht.

Tien games voldeden aan alle vijf de criteria. Vier spellen, allen sportgames van ontwikkelaar Electronic Arts (EA) waaronder FIFA, voldeden ook aan het zesde criterium. De game-industrie moet de leeftijdsgrenzen voor deze games verhogen, betogen de onderzoekers: de doosjes kunnen problematisch gokgedrag veroorzaken onder jongeren.

De Nederlandse Kansspelautoriteit kwam de afgelopen maanden tot soortgelijke conclusies. De autoriteit onderzocht tien games, waarvan vier de wet overtraden: de inhoud van de schatkistjes in die games kan doorverkocht worden, wat in strijd is met de Kansspelwet. De bedrijven achter de games, die de autoriteit niet wilde noemen, hebben tot woensdag om de gewraakte kistjes uit hun spellen te verwijderen. Daarna zal de Kansspelautoriteit gaan handhaven.

De toezichthouder wil nog niet zeggen of er boetes worden opgelegd. In een vergelijkbare uitspraak heeft de Belgische Kansspelcommissie game-uitgevers opgedragen hun spellen aan te passen, op straffe van boetes van maximaal 1,6 miljoen euro en tien jaar gevangenisstraf.

1 Wat zijn loot boxes?

De Nederlandse Kansspelautoriteit definieert loot boxes als „een soort schatkistjes die gekocht kunnen worden tijdens het spelen van spellen op internet. (…) Op wat er in een loot box zit, is geen invloed uit te oefenen.” De inhoud van de schatkistjes is dus telkens een verrassing. Pas wanneer je de betaling hebt gedaan, meestal enkele euro’s, vertelt het spel je wat je hebt gekocht.

In sommige games bevatten de doosjes alleen cosmetische zaken: petjes, een ander kleurtje voor je geweer, enzovoorts. In andere games bevatten ze juist zaken die het spelen zelf beïnvloeden, zoals voorwerpen die je sterker maken.

2 Waarom zijn ze controversieel?

Kleine aankopen – in gamejargon ‘microtransacties’ genoemd – zijn al langer een heikel onderwerp onder gamers. Mobiele games gebruiken dit soort structuren geregeld, maar die zijn gratis, terwijl spellen op spelcomputers en pc’s al snel 60 euro kosten. Gamers vinden het oneerlijk dat ze nog geld moeten bijleggen.

Loot boxes, sinds 2007 toenemend aanwezig in games, krijgen vanwege het gokelement de meeste kritiek. Vooral loot boxes die invloed kunnen hebben op het spelen zijn controversieel onder gamers: ze zouden leiden tot een gamestructuur waarin de speler die de meeste loot boxes koopt de grootste kans heeft om zijn tegenstanders af te troeven.

Afgelopen jaar borrelde de boosheid jegens de doosjes over nadat twee gamebedrijven volgens fans over de schreef waren gegaan. De kistjes in de spellen Star Wars: Battlefront II en Middle-Earth: Shadow of Warhadden een directe, merkbare invloed op de progressie in het spel. In het geval van Shadow of War, een spel zonder competitieve component, zou dat zelfs betekenen dat het verhaal kunstmatig langer was gemaakt om mensen te verleiden de vooruitgang te versnellen met een loot box.

3 Is het legaal?

Daar is veel discussie over onder toezichthouders. Niet alleen het toevalselement wordt gezien als een probleem, maar ook de manier waarop de schatkistjes worden gepresenteerd: met veel visuele poespas dat mensen zou verleiden om nog een loot box te kopen. De Nederlandse Kansspelautoriteit spreekt nog van een „mogelijk verband” met gokverslaving. Wel ziet ze alle loot boxes die kunnen worden doorverkocht voor echt geld als een overtreding van de kansspelwet.

De Belgische Kansspelcommissie is aanmerkelijk strikter en noemt alle schatkistjes met gokelementen illegaal. Lootboxes in de onderzochte games FIFA, Overwatch, Battlefront II en Counter-Strike: Global Offensivezijn daarom in strijd met de wet, aldus de commissie.

4 Hoe reageert de industrie?

Loot boxes zijn een bijzonder rendabele inkomstenbron: Electronic Arts verdient bijvoorbeeld jaarlijks honderden miljoenen aan loot boxes in voetbalgame FIFA.

Gamebedrijven houden vol dat het niet om gokken gaat omdat de koper in ieder geval íets krijgt als hij een loot box aanschaft. Bovendien worden de sites waar loot boxes voor echt geld verhandeld worden niet gerund door de gamebedrijven zelf maar door derde partijen. Toch maakt de industrie zich duidelijk zorgen. De loot boxes in zowel Battlefront II als Shadow of War werden de afgelopen maanden stilletjes verwijderd. Op gamebeurs E3 werden dit jaar nieuwe spellen aangeprezen met de boodschap dat ze juist géén loot boxes zouden bevatten.

5 Zijn loot boxes gevaarlijk voor kinderen?

De onderzoekers waarschuwen in Nature dat overmatig gebruik van loot boxes gokgedrag kan stimuleren bij kinderen, maar wijzen er op dat er nog meer onderzoek gedaan moet worden om mogelijke consequenties in kaart te brengen. De Kansspelautoriteit raadt ouders af om hun kinderen spellen met loot boxes te laten spelen. De Belgische Kansspelcommissie adviseert om games met loot boxes bij wet te verbieden voor kinderen onder de 18.

Overigens zijn de meeste mensen die te maken krijgen met loot boxes waarschijnlijk meerderjarig: de gemiddelde leeftijd van gamers ligt op 35 jaar. De meeste spellen hebben daarnaast een leeftijdswaarschuwing en juist spellen met loot boxes worden vaak afgeraden voor kinderen onder de twaalf.

De Belgische Kansspelcommissie constateert bovendien dat het specifieke waarschuwingslabel voor gokken vrijwel nauwelijks gebruikt wordt in deze games of op de verpakking ervan. Inmiddels heeft het Noord-Amerikaanse Entertainment Software Ratings Board een nieuwwaarschuwingslabel voor games met kleine aankopen zoals loot boxes aangekondigd.

Bron: NRC