Jan Kleinnijenhuis en Karlijn Kuijpers

Dat rijke Russen graag in Zwitserland bankieren, was bekend. Dat ze dit blijken te doen bij een bijkantoor van ING Bank in Genève, is nieuw. Zeker twee dozijn offshore-bedrijven in Panama en de Britse Maagdeneilanden hebben een bankrekening bij ING Zwitserland, of waren van plan er een te openen. De meeste van die bedrijven zijn eigendom van Russen die hun geld verdienen in de olie- en gassector.

Dit blijkt uit onderzoek naar aanleiding van nieuw uitgelekte documenten van het Panamese juridisch advieskantoor Mossack Fonseca. De documenten zijn in handen gekomen van de Duitse krant Süddeutsche Zeitung, die ze via onderzoekscollectief ICIJ heeft gedeeld met media wereldwijd, waaronder Trouw en het FD in Nederland.

De Russische klanten zijn niet zonder risico voor ING. Volgens toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB) vormen klanten die afkomstig zijn uit de Russische olie- en gassector een extra hoog risico voor corruptie en witwassen. Het feit dat de klanten van ING gebruikmaken van bedrijven in belastingparadijzen maakt de risico’s nog wat groter.

Geheim aandeel Poetin

Een voorbeeld van een betaling waar alarmbellen moeten zijn gaan rinkelen, is de 400.000 dollar die in 2011 van de Russische Sberbank binnenkomt bij ING Genève. Iets later volgt nog eens 500.000 dollar. Het geld is afkomstig van Gunvor, een bedrijf waarin de Russische president Poetin volgens de Amerikaanse justitie een geheim aandeel heeft, iets wat Gunvor zelf ontkent.

Dit Russische oliebedrijf werd opgezet door de Rus Gennady Timchenko, die naar aanleiding van de inval van de Krim op de Amerikaanse sanctielijst staat. Vlak voordat Timchenko op de sanctielijst kwam, verkocht hij zijn aandeel. Ook Sberbank komt in 2014 op de sanctielijst van de Europese Unie en de Verenigde Staten te staan naar aanleiding van de Russische annexatie van de Krim.

De tonnen die Gunvor betaalt zijn voor Forsby Management, een bedrijf gevestigd op de Britse Maagdeneilanden dat Kazachse olie leverde aan Gunvor. DNB waarschuwt al lange tijd voor de risico’s. In 2015 tikte de toezichthouder concurrent ABN Amro nog op de vingers vanwege Gunvor. ‘DNB [heeft] geconstateerd dat de signalen over corruptie die al jaren rond deze klant hangen, slechts gedeeltelijk door ABN Amro zijn opgepakt en geanalyseerd’, schreef DNB toen.

Of Forsby Management en de ruim twintig andere bedrijven nog altijd bij ING bankieren is onbekend. “Wij kunnen geen commentaar geven op individuele klanten of mogelijke klanten”, reageert de ING-woordvoerder. In de nieuwe Panama Papers is wel te zien dat het Panamese Orsett Trading in juli 2017 nog besluit een bankrekening te openen bij ING Genève. Of dat is gelukt, valt uit de documenten niet op te maken. Orsett is eigendom van de Rus Alexander Rappoport en wordt gebruikt voor graanhandel met Turkije en Egypte, goed voor een jaaromzet van meer dan 200 miljoen euro.

ING gaf een maand na de publicatie van de Panama Papers in 2016 tegenover het Belgische parlement toe dat het worstelt met klanten in belastingparadijzen. “Wij staan avers tegenover fiscale paradijzen en offshorestructuren”, verklaarde de ING-directeur die verantwoordelijk is voor de controle van klanten. Particuliere klanten met een bedrijf in een belastingparadijs kunnen niet meer bij ING terecht, liet de bank toen weten. Zakelijke klanten worden alleen nog geaccepteerd als ze volledige transparantie geven, aldus ING.

Maar dat onderscheid tussen particulier en zakelijk is bij de Russische klanten moeilijk te maken, blijkt uit de nieuwe gegevens uit de Panama Papers. Zo leent het bedrijf Blue Wind Equity Ltd op de Britse Maagdeneilanden 3,7 miljoen euro aan Tupegar Ltd, dat het geld gebruikt om een jacht van ruim 41 miljoen te kopen. De eigenaar van Tupegar, de Russische oud-minister van energie Sergei Generalov, hoeft over de lening geen rente te betalen. Terugbetalen hoeft pas wanneer hij de boot weer verkoopt.

ING wijst in een reactie op zijn beleid voor het onderzoeken en monitoren van cliënten. “Indien van toepassing worden onze activiteiten op dit gebied geïntensiveerd, wat kan leiden tot het melden van ongebruikelijke transacties bij autoriteiten, het blokkeren van transacties of het beëindigen van de klantrelatie. Dit komt ook in de praktijk voor.”

Robbie Williams

Ook bij het bedrijf Primavera Trading SA op de Britse Maagdeneilanden is de scheiding tussen privé en zakelijk troebel. De Russische oliemagnaat Rashid Sardarov en diens broer Sardar zijn de eigenaren van het bedrijf. Rashid Sardarov is directeur van het gasbedrijf South Ural Industrial Company. Popster Robbie Williams trad op bij de bruiloft van Sardarov’s dochter.

In de Panama Papers zitten contracten waaruit blijkt dat Primavera handelt in vloeibaar gas. Tegelijkertijd verklaren Zwitserse tussenpersonen namens het bedrijf dat het zeker geen handelsonderneming is. Dat impliceert dat het in dat geval toch gaat om een particuliere klant van ING.

Het onderscheid heeft mogelijk verstrekkende gevolgen. ING moet informatie over het geld op de Zwitserse bankrekening aanleveren aan de Amerikaanse belastingautoriteiten. Door aan ING te verklaren dat het bedrijf geen handelsonderneming is, hoeft Primavera veel minder informatie aan de Amerikanen te verstrekken. Mossack Fonseca, dat de verklaring aan ING stuurt, vraagt zelfs om een door de broers Sardarov ondertekende brief die hen vrijwaart van mogelijke juridische aansprakelijkheid.

ING gaat niet in op de vraag of de Russen zakelijke of particuliere klanten zijn. De bank meldt in algemene zin dat het kantoor in Genève enkel met zakelijke klanten werkt.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met het Financieele Dagblad, De Tijd, Le Soir en Knack.

Bron: Trouw