Opinie Flora Goudappel

Sint-Maarten moet om hulp vragen, waarna de andere landen binnen het Koninkrijk naar vermogen zouden moeten leveren. Ook voor Europese hulpfondsen kan Sint-Maarten in principe zelfstandig handelen, stelt Flora Goudappel, hoogleraar Europees recht.

Nu de omvang van de schade duidelijk is geworden die orkaan Irma op Sint- Maarten heeft aangericht, verschijnen er steeds meer publicaties over de vraag hoe het nu verder moet op het eiland en wie de wederopbouw gaat betalen.

Opvallend is dat meningen over de toekomst vooral vanuit Nederlands oogpunt worden gegeven, liefst gebaseerd op economische analyses. De reacties laten zich grofweg samenvatten tot: inlijven of afstoten. Deze werkwoorden geven aan dat auteurs ervan uitgaan dat het een actie van Nederland zou zijn. Ten onrechte: de inwoners van Sint-Maarten beslissen zelf over hun toekomst binnen het Koninkrijk.

Sint-Maarten heeft namelijk het recht op zelfbeschikking, zoals neergelegd in art. 1 van het Handvest van de Verenigde Naties. Dit recht is gegeven aan de bevolking in (vooral) dekolonisatieprocessen. De bevolking van Sint-Maarten beslist of ze tevreden is over de huidige status binnen het Koninkrijk, niet Nederland. Het is niet de oud-kolonisator die beslist over het lot van de voormalige kolonie, maar de voormalige kolonie zelf.

Over het vervolg op enige beslissing door de bevolking van Sint-Maarten gaat het gehele Koninkrijk. Dat moet een unaniem besluit zijn van de vier landen binnen het Koninkrijk: Nederland, Curaçao, Aruba en Sint-Maarten. Zowel bij de keuze tot onafhankelijkheid of een andere status binnen het Koninkrijk.

De bevolking van Sint-Maarten beslist of ze tevreden is over de huidige status binnen het Koninkrijk, niet Nederland

Als dat zou leiden tot een wijziging van de huidige situatie, moet het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden worden aangepast. Hierin zijn de vier landen binnen het Koninkrijk gelijk en moeten alle vier onderhandelen en instemmen. Het gaat dus om het Koninkrijk als geheel, niet om de eenzijdige wens van Nederland. Of het nu economisch interessant is om Sint-Maarten binnen het Koninkrijk te houden of niet, de bevolking heeft het voor het zeggen, niet Nederland alleen.

Wederopbouw

Dan blijft de vraag wie de fondsen gaat vrijmaken of aanvragen die nodig zijn voor de wederopbouw. Dat kan op twee manieren: ofwel nationaal ofwel Europees. Het Statuut voorziet in art. 36 in wederzijdse hulp en bijstand. Dat betreft niet alleen Nederland, maar ook Aruba en Curaçao. Er zijn, ook in de wetsgeschiedenis, geen aanwijzingen dat hier voorwaarden aan verbonden zouden kunnen worden. Sterker, er staat dat dit niet mag leiden tot bemoeizucht. Sint-Maarten moet om hulp vragen, waarna de andere landen binnen het Koninkrijk naar vermogen zouden moeten leveren.

Ook voor Europese hulpfondsen kan Sint-Maarten in principe zelfstandig handelen. Het is voor de Europese Unie een van de landen en gebieden overzee (lgo’s). Dat betekent dat een klein deel van het Europese recht voor Sint-Maarten geldt en er toegang is tot veel Europese fondsen, maar niet alle. Het Franse deel van het eiland geldt als geheel Europees en heeft daardoor wel direct toegang tot alle Europese fondsen, waaronder ook het Solidariteitsfonds, het grootste Europese fonds, bedoeld voor noodhulp en schadeherstel. En het zogeheten Echo-fonds voor humanitaire hulp is voor niet-EU-landen. Daar valt Sint-Maarten buiten.

Opties voor directe noodhulp staan wel in speciale regelgeving voor de lgo’s over het Europees Ontwikkelingsfonds. Dat kan Sint-Maarten zelf aanvragen, daar is Nederland niet voor nodig. En de Europese Commissie heeft onlangs laten weten dat Sint-Maarten, net als het Franse deel van het eiland, toch een beroep mag doen op het Solidariteitsfonds. Ook dat kan dus zonder toestemming van Nederland.

Kortom, Sint-Maarten heeft het in het geheel zelf voor het zeggen.

Bron: Trouw