Maarten Keulemans

Het wordt spannend. In sneltreinvaart werken wetenschappers overal ter wereld aan een vaccin tegen het nieuwe coronavirus uit Wuhan. De eerste dierproeven staan zelfs al op het punt van beginnen. Het vaccin zou er wellicht eind april kunnen zijn. Minpuntje: het virus heeft een flinke voorsprong.

Een soort griepprik, maar dan tegen het nieuwe coronavirus dat dreigt vanuit het oosten. Veilig, effectief en in grote hoeveelheid. En gauw een beetje: al bijna honderd mensen zijn inmiddels aan het nieuwe virus overleden.

Zo ongeveer luidt de bestelling die diverse onderzoeksafdelingen verspreid over de wereld afgelopen week te horen kregen. In Engeland maakte wetenschappelijk directeur Paul Stoffels van farmacieconcern Johnson & Johnson bekend dat zijn bedrijf het ‘grondwerk’ voor een vaccin tegen het Wuhanvirus al heeft verricht. En de ‘Coalitie voor Epidemische Voorbereiding Innovaties’ (Cepi), een privaat-publieke samenwerking voor versnelde vaccinontwikkeling, heeft een onderzoeksteam in Australië en twee in de VS aan het werk gezet: snel, maak een vaccin.

Dat kan snel gaan, zegt hoogleraar vaccinologie Anke Huckriede (Rijksuniversiteit Groningen). ‘Denk daarbij aan maanden. Wat positief is, is dat we Sars hebben gehad, en recenter Mers in het Midden-Oosten, allebei ziekten veroorzaakt door een coronavirus. Daardoor zijn we relatief goed voorbereid op deze virussen.’

Boterbriefje

Inderdaad werken veel van de deelnemers al aan vaccins tegen Mers. Neem Moderna, een Amerikaans bedrijf dat vaccins maakt met een nieuwe genetische techniek, waarbij men het recept voor het vaccin als het ware uitschrijft op een boterbriefje, waarna het lichaam het moet maken. ‘Het was een erg, erg grote wetenschappelijke uitdaging om het eerste vaccin te maken’, zegt bestuursvoorzitter Stéphane Bancel tegen vakblad Science. ‘Maar als je het eerste vaccin eenmaal aan de praat hebt, wordt het volgende makkelijk: je hoeft alleen maar een andere genetische sequentie in te voeren.’

Door zulk ‘seriewerk’ kan men tijdrovende onderzoeksfases overslaan of drastisch inkorten, denkt ook Huckriede. Doel van het Cepi, opgericht uit frustratie over de langzame ontwikkeling van het vaccin tegen ebola, is om nieuwe vaccins al binnen 16 weken gereed te hebben voor experimentele toediening aan mensen: omgerekend zou dat al in april zijn, net voor Koningsdag.

Aanvankelijk zal men vaccins vooral strategisch inzetten, om hulpverleners te beschermen, en eventueel ‘ringen’ van gevaccineerden aan te leggen rondom patiënten. De hoop is dat de ziekte zo uitdooft. Massale inenting zal – als dat nog nodig is – pas veel later volgen, al is het alleen maar omdat eerst vast moet staan dat het vaccin niet een of andere zeldzame bijwerking heeft.

Hippe varianten

Moet zo’n vaccin trouwens wel werken. Daar ziet Huckriede nog het grootste gevaar. ‘In het algemeen geldt dat dit soort vaccins in de mens minder goed werken dan in proefdiermodellen. En hoe dat uitpakt, is moeilijk te voorspellen.’

Het idee van een vaccin is eenvoudig: ontwerp een stof die het immuunsysteem alvast voorzichtig wat laat snuffelen aan de ziektekiem, zodat het op scherp staat als de echte ziekmaker zich aandient. Zo’n vaccin bestaat bij virussen vaak uit losse stukjes van het virus. De wat hippere varianten bestaan uit pakketjes erfelijk materiaal, die eenmaal in het lichaam virusonderdelen aanmaken. Het vaccin van Moderna, maar ook een ‘dna-vaccin’ dat het Amerikaanse bedrijf Inovio ontwikkelt, werkt op die manier.

Of wellicht komt het vaccin straks uit Leiden. Daar werkt farmaciebedrijf Janssen (de Nederlandse tak van Johnson & Johnson) aan een vaccin gebaseerd op de ebolavaccins die het eerder op de markt bracht: een voor de mens onschuldig virus, dat op zijn buitenkant stukjes van het gevaarlijke virus draagt. Maar zoiets bouwen voor het nieuwe coronavirus duurt ‘minstens een jaar’, citeert zakenblad Pharmaphorum Stoffels.

Snel en eensgezind

Wat klassieker is de inenting waaraan de Universiteit van Queensland werkt: een vaccin bestaand uit losse viruseiwitten. Ook de Australiërs mikken op 16 weken. ‘Ongelooflijk ambitieus en we kunnen niet garanderen dat we dat doel halen’, zegt onderzoeksleider Keith Chappell er in Science meteen maar bij.

Uiteindelijk valt of staat alles met hoe snel het virus zich verspreidt. Bij de verwoestende ebola-epidemie van 2014 in Afrika (meer dan 11 duizend doden) kwam de prik te laat. Dat nooit weer, bezweert vaccincoalitie Cepi. ‘Dit is waarvoor we zijn opgericht’, zegt ceo Richard Hatchett in een persverklaring. ‘De wereld moet snel en eensgezind handelen om deze ziekte klein te krijgen.’

‘IK BEN BESMET, MAAR ER ZIJN GEEN BEDDEN MEER’: CORONAVIRUS IS BEPROEVING VOOR ARTS EN PATIËNT IN WUHAN.

In een paar dagen tijd is de epidemie van het coronavirus flink uitgebreid in Wuhan. De stad is op slot gegaan en wie erbinnen ziek wordt, krijgt lang niet altijd de nodige zorg. In de ziekenhuizen is een tekort aan mensen en middelen.  Lees hier de reportage van correspondent Leen Vervaeke

WUHAN ZIT OP SLOT EN VOL MET ANGST: ‘WAAR MENSEN BIJEENKOMEN, IS GEVAAR OP BESMETTING’

Wuhan zit dicht. Alleen wie de sluipwegen kent, kan er nog uit. Correspondent Leen Vervaeke kon nog wel de stad in. Ze reed door verlaten straten en sprak gemaskerde inwoners. 

STERVEN IN WUHAN DE MENSEN OP STRAAT? FEIT EN FABEL OVER HET NIEUWE CORONAVIRUS

In China zouden de mensen omvallen op straat en de doden in de ziekenhuizen in de gangen liggen. Op sociale media (en daarbuiten) gonst het van de hele en halve waarheden over het nieuwe coronavirus. Wat weten we echt? Vijf uitspraken tegen het licht.

Bron: Volkskrant