Marjolein van de Water
Venezolanen zien Curaçao als een toevluchtsoord. Honderdduizenden zijn naar buurlanden gevlucht, wegens de snel groeiende armoede in hun land. Zondag zijn er verkiezingen.
Op Curaçao liggen sinds januari een paar aangespoelde lichaamsdelen. Eerst in een vriezer, nu in een anoniem graf. ‘Het gaat om een ruggengraat, het bot van een bovenbeen en een lichaam zonder arm’, zegt de Venezolaanse Yrali Yance (52). ‘Ik denk niet dat het de resten van mijn zoon Jovito zijn’, zegt ze in een poging hoopvol te klinken. ‘Maar ik wil het graag zeker weten.’
Ook Rosandinella Casares (24) weigert te geloven dat haar echtgenoot Junior Díaz (22) in een vriezer op Curaçao is beland. ‘Ik vroeg hem te wachten met de reis naar Curaçao tot na de geboorte van onze baby’, zegt ze zacht. ‘Maar hij wilde alvast luiers sturen, die zijn hier onbetaalbaar.’ Casares’ baby is inmiddels een maand oud, van de vader geen spoor. ‘Misschien houdt de Curaçaose politie hem in isolering’, oppert Casares.
De zon is bijna onder als Jovito, Junior en 31 anderen op 9 januari in een klein vissersbootje stappen. Het is proppen; het vaartuig is eigenlijk gebouwd voor twaalf personen. Het is zes uur varen van het Venezolaanse strand naar Curaçao, maar halverwege de reis vliegt een van de twee motoren in brand. De boot gaat op halve kracht verder en ligt vervaarlijk diep in het water. De kapitein is de enige met een zwemvest.
Bijna alle opvarenden zijn afkomstig uit La Vela de Coro, een kustdorp in de noordelijke deelstaat Falcón. Op heldere avonden kunnen de dorpelingen vanaf de pier de lichtjes van Curaçao zien. Ooit was La Vela een bruisende toeristische bestemming. Nu zijn de hotels gesloten en zijn de houten strandtenten dichtgespijkerd.
Want Venezuela zit volledig aan de grond. De socialistische president Nicolás Maduro heeft zowel de economie als de democratie in het Zuid-Amerikaanse land de nek omgedraaid. De inflatie komt dit jaar naar schatting uit op 13.000 procent, levensmiddelen zijn schaars of onbetaalbaar. Honderdduizenden Venezolanen zijn het land ontvlucht, en voor inwoners van Falcón zijn de Nederlandse eilanden de meest logische bestemming.
Rosandinella Casares in haar woning in La Vela de Coro met de taxi-motor waarmee haar man Junior Díaz ‘bijna niks meer’ verdiende. Foto Manaure Quintero
Presidentsverkiezingen
Zondag zijn de presidentsverkiezingen. Maduro heeft drie tegenkandidaten: twee afvalligen uit eigen gelederen en een evangelische pastoor die soep uitdeelt tijdens campagnebijeenkomsten. De belangrijkste oppositiecoalitie boycot de verkiezingen en roept de bevolking op hetzelfde te doen. Volgens peilingen behaalt Maduro onder degenen die wel gaan stemmen een klinkende overwinning.
In La Vela heeft iemand een emmer bruine verf over een muurschildering van Maduro heen gegooid. Het strand is verlaten, afgezien van een stuk of dertig mannen die in de schaduw liggen te wachten. Vanuit het hele land komen vrachtwagens vol groente en fruit naar de pier, waar de mannen de vracht overladen in kleine bootjes. Het dorp heeft 41 duizend inwoners, 15 duizend van hen zijn economisch afhankelijk van de handel met de ABC eilanden.
‘Ik verdien vijftig dollar per klus’, vertelt Enrique Torres, een 38-jarige stuurman. ‘Een dag laden, naar Curaçao varen, uitladen en terug.’ Met zijn 12-jarige zoon zit Torres onder een afdakje aan het begin van de pier naar de zee te kijken. ‘Vijftig dollar voor drie dagen werk, het is geen vetpot’, aldus Torres. ‘Maar nu het minimumloon door de inflatie nog maar 3 dollar per maand is, behoor ik ineens tot de grootverdieners.’
Torres en zijn collega’s hebben ook een sociale functie. Er wonen duizenden Venezolanen zonder papieren op de Nederlandse eilanden. Zij geven de stuurlui pakketten met rijst, zeep, medicijnen en andere schaarse producten mee voor familie. Voor veel achterblijvers betekent die hulp het verschil tussen leven of dood.
Enrique Torres kijkt toe hoe andere zeemannen kratten frisdrank op de boten aan de kade van La Vela laden. Foto Manaure Quintero
Ook Yrali Yance had een tijdlang wat meer ademruimte. ‘Mijn zoon Jovito verbleef vier maanden illegaal op Curaçao’, vertelt ze. ‘Hij werkte voor een recyclingbedrijf en stuurde me pakketten via de fruitbootjes.’ Tot hij tegen de lamp liep. ‘Het was zo vernederend’, zegt Yance met tranen in de ogen. ‘Ze sloten hem op in de gevangenis tot we voor zijn deportatie betaalden.’
De eigenaar van het recyclingbedrijf beloofde Jovito werk als hij terug naar Curaçao zou komen. ‘Met het vliegtuig reizen, kon niet meer na zijn deportatie’, legt Yance uit. ‘Dus besloot hij met die boot te gaan.’ Ze sluit de ogen, masseert met twee handen haar voorhoofd en schudt dan moedeloos het hoofd. ‘Het was een wanhoopsdaad.’
Junior Díaz werkte als motortaxichauffeur in La Vela. ‘Hij verdiende bijna niks meer, dus besloot hij samen met mijn broer naar Curaçao te gaan’, vertelt zijn vrouw Casares. ‘De kapitein zei dat het veilig was. Dat ze eenmaal op open zee zouden overstappen op een grotere boot.’ Met haar vingers kamt Casares de haren van haar achtjarige dochter. ‘Het was allemaal gelogen.’
De golven zijn torenhoog die nacht van 9 januari. Het is pikdonker op zee. Pas als de kust van Curaçao in zicht komt, ontspannen de migranten een beetje. Maar dan worden ze verrast door een enorme golf die de boot doet omslaan. ‘Mijn broer hoorde Junior nog schreeuwen’, zegt Casares.
Enkele dagen voordat Jovito en Junior in het gammele bootje stappen, sloot de Venezolaanse regering het lucht- en waterverkeer tussen Venezuela en de ABC eilanden. ‘Dat was nodig omdat criminelen goud en andere metalen naar de eilanden smokkelden’, zegt Victor Clark, de 35-jarige gouverneur van Falcón en een rijzende ster binnen het socialistische regime. ‘Onze elektriciteits- en telefoondraden werden geplunderd’, vertelt hij. ‘Het koper ging rechtstreeks naar de overkant.’
Rosandinella Casares houdt het motorvest van haar vermiste man in haar armen. Foto Manaure Quintero
Klap voor de Antillen
De gesloten grens was een klap voor de eilanden. Venezuela is het dichtstbijzijnde buurland, groente en fruit van elders importeren stuwt de prijzen op. De drijvende markt van Venezolaanse bootjes op Curaçao bestaat al ruim honderd jaar en is een toeristische attractie. ‘De eilanden hebben Venezuela nodig’, concludeert de gouverneur.
Dat bleek in april, toen de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok hoogstpersoonlijk naar Caracas ging, en daar een akkoord tekende met de Venezolanen. Hij stond gebroederlijk naast de Venezolaanse vice-president Tareck el Aissami, een man die door de Verenigde Staten wordt gezocht wegens drugshandel. ‘De eilanden controleren nu scherper op smokkelwaar uit Venezuela’, aldus Clark tevreden. ‘En wij hebben de grens weer geopend.’
De Venezolaanse staatstelevisie pakte breed uit met de komst van Blok. ‘Nederland accepteert onze soevereiniteit, en gaat voor dialoog’, aldus Clark. Hij moppert over de sancties die de Verenigde Staten hebben opgelegd aan verschillende kopstukken van de Venezolaanse regering, en over de Europese Unie die dat voorbeeld heeft gevolgd. ‘Via Nederland kunnen we onze banden met de EU weer normaliseren’, hoopt hij.
De handel komt nu langzaam weer op gang, tot grote opluchting van de inwoners van La Vela. Ook Torres is blij dat hij weer kan werken, maar hij is ook boos. ‘De eilanden hebben ons nodig, maar ze behandelen ons als criminelen’, zegt hij. ‘Als ik op Curaçao ben, wordt ik om de haverklap om mijn papieren gevraagd. Vaak slaan ze me in de boeien terwijl ze me controleren. Het is mensonterend.’
Gedeporteerd
De dag nadat de boot is omgeslagen, spoelen vier Venezolaanse lijken aan op Curaçao. Een aantal van de overlevenden is al gedeporteerd. Anderen, onder wie de broer van Casares, verblijven illegaal op Curaçao. Van Jovito en Junior en vier andere opvarenden is nooit meer iets vernomen. ‘Misschien hebben ze hun geheugen verloren, en dolen ze ergens rond’, zegt Yance. ‘Dat kan na zo’n traumatische gebeurtenis.’
En dan zijn er dus die resten. De familieleden van de vermisten willen dolgraag een DNA-test doen en dringen daar sinds januari op aan. Curaçao heeft de lichaamsdelen overgedragen aan de Venezolaanse consul. ‘Het is een tragische zaak, we zijn ermee bezig’, mompelt gouverneur Clark. Hij haalt zijn schouders op, neemt een slokje van zijn koffie. ‘Maar het is natuurlijk ook niet slim om in zo’n bootje naar Curaçao te gaan.’
Venezuela’s band met de Nederlandse Antillen
Er zijn van oudsher nauwe economische banden tussen de Nederlandse Antillen en buurland Venezuela. Fruit en groenten op de eilanden zijn grotendeels afkomstig uit Venezuela, en in de Isla raffinaderij op Curaçao verwerkt het Venezolaanse staatsoliebedrijf PDVSA zijn ruwe olie. De raffinaderij is een belangrijke motor van de Curaçaose economie.
Door de crisis in Venezuela zien de eilanden het aantal Venezolaanse migranten snel stijgen. Alleen al op Curaçao verblijven naar schatting zesduizend Venezolanen zonder geldigen papieren. De controles op vliegvelden zijn verscherpt, en de politie zoekt gericht naar Venezolanen zonder verblijfspapieren. Zij worden allen gedeporteerd.
De VN-vluchtelingenorganisatie heeft in maart een dringende oproep gedaan om Venezolaanse migranten niet terug te sturen ‘vanwege de ernstige humanitaire crisis in het land’. Buurlanden Colombia en Brazilië proberen de uitgehongerde Venezolanen zoveel mogelijk te helpen, Nederland en de eilanden daarentegen houden vast aan het keiharde uitzettingsbeleid.
In januari besloot de Venezolaanse regering de grens tussen Venezuela en de Antillen te sluiten vanwege de smokkel van goud en andere metalen. Dat had een direct gevolg voor de prijzen van fruit en groente op de eilanden. In april is de blokkade opgeheven, na uitvoerige onderhandelingen en een bezoek van minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok aan Caracas. Nederland heeft er bij de Venezolaanse autoriteiten ook op aangedrongen illegale migratie van Venezolanen tegen te gaan.
Vorige week diende zich een nieuw probleem aan. Het Amerikaanse oliebedrijf ConocoPhilips heeft beslag gelegd op PDVSA-bezittingen op de Antillen. De beslaglegging is geautoriseerd door een rechter en geldt als compensatie voor de verliezen die ConocoPhilips leed nadat Venezuela in 2007 de olieproductie had genationaliseerd. ‘Dit kan rampzalige gevolgen hebben voor onze economie’, zei de Curaçaose premier Eugene Rhuggenaath over de maatregel.
Bron: Volkskrant