Willemstad – Als het nodig is wordt het vrije onderwijs na overleg met alle betrokkenen zoals de schoolbesturen, de vakbond, en de ouderverenigingen aangepast.

De aanpassing zal niet eenzijdig door de verantwoordelijke minister of de Raad van Ministers worden ingevoerd en zal niet voor het komende schooljaar maar voor het schooljaar 2018-2019 worden ingevoerd. Dat heeft PAR-minister Marilyn Alcalá-Wallé van Onderwijs, Wetenschap, Cultuur en Sport tegenover deze krant verklaard. De bewindsvrouw verwacht dat het onderzoek van de Stichting Overheidsaccountantsbureau (Soab) naar het vrije onderwijs in september is afgerond. In het onderzoek worden ook enkele scholen betrokken.

Het idee is om zo breed mogelijk onderzoek te doen naar de praktische uitvoering van het vrije onderwijs, zo heeft de minister uiteengezet. De bewindsvrouw is van mening dat uitgerekend de kinderen uit de sociaal zwakke milieus het kind van de rekening zijn geworden in het vrije onderwijs.

,,In wezen is het heel simpel. De overheid had bij wijze van spreken vroeger 100 gulden om te verdelen tussen vier kinderen uit arme gezinnen. Met de invoering van het vrije onderwijs wordt die 100 gulden nu tussen tien kinderen verdeeld. In die groep zitten zes kinderen van wie de ouders zelf wel de schoolboeken en dergelijke kunnen betalen en vier kinderen uit arme gezinnen. Door het vrije onderwijs voelen ouders zich niet meer geroepen om een bijdrage te leveren”,

aldus de minister.

,,Een ander probleem is dat ouders zelf de werkboeken, laptops en bepaalde kleding voor bepaalde ambachten moeten aanschaffen. Het systeem is zogenaamd opgezet om de gelijkheid tussen schoolkinderen te bevorderen, maar het heeft alleen voor nog meer ongelijkheid gezorgd.”

In het Soab-onderzoek naar het vrije onderwijs wordt ook de Stichting Studiefinanciering Curaçao (SSC) onderzocht, zo stelt de minister. SSC was in de beginjaren verantwoordelijk voor de uitvoering van het vrije onderwijs.

,,SSC is ondertussen uitgegroeid tot een autoriteit binnen een autoriteit”, zo meent Alcalá-Wallé. ,,De regering is belast met het beleid en de stichtingen die door de overheid zijn opgericht, moeten dat beleid in de praktijk uitvoeren. In het geval van SSC is het nu andersom; de stichting denkt beleid te moeten maken. Met de uitbreiding van de directie en het opstellen van functieprofielen voor directieleden door de Stichting Bureau Toezicht en Normering Overheidsentiteiten (SBTNO) hopen wij verandering in de organisatie te brengen. Er zijn in de directie twee leden die geen functieprofiel hebben.”

‘Ondoordacht en onverantwoord’

‘Enseñansa Liber’ is een grote fout geweest, omdat het slechts deels bepaalde ‘additionele kosten’ dekt terwijl de ‘normale’ onderwijsbekostiging daarvoor al verre van toereikend was. Bovendien is het wel de aanleiding geweest voor het opleggen van een verbod tot het innen van contributie – anders dan op basis van vrijwilligheid. De realiteit is dat er al jaren ouderbijdragen werden gevraagd voor veel méér zaken dan waar de overheid met Enseñansa Liber (Vrij Onderwijs) in voorziet.

Met de wetswijziging heeft het Land schoolbesturen grote problemen bezorgd. Er worden immers als gevolg van deze situatie minder contributies geïnd en de tekorten nemen toe. Dit staat in het verzoekschrift van advocaat Rogier van den Heuvel van het kantoor VanEps Kunneman VanDoorne namens VPCO (Vereniging Protestants Christelijk Onderwijs) tegen het Land Curaçao (lees: de overheid).

Het is ‘ondoordacht en onverantwoord’ van het Land geweest om met ‘Enseñansa Liber’ – in de wetenschap dat de vergoeding in den brede onvoldoende is, een kleine post voor additionele kosten op te nemen – kennelijk te veronderstellen dat het gratis onderwijs het daarmee wel zou redden. Bij een dergelijk plan had ook gehoord dat de overheid het bekostigingsstelsel kritisch tegen het licht zou houden en zou zorgen voor realistische bekostiging in den brede. Zo betoogt de raadsman.

In juli 2016 voerde het Land de wet op het gratis onderwijs in (nadat deze al in 2012 ten tijde van het kabinet Schotte/Wiels in de praktijk werd ingevoerd; zonder dat er financiële dekking was, red.). De bedoeling van die wet, in de volksmond vaak ‘Enseñansa Liber’ genoemd, is volgens de advocaat van VPCO ‘sympathiek en veelbelovend’. Hij verwijst hiervoor naar de Memorie van Toelichting (MvT), waarin staat dat de wet als doel heeft ‘om iedereen gelijke en vrije toegang te verschaffen tot kwalitatief goed onderwijs dat optimale mogelijkheden biedt om zich ten volle te ontwikkelen ter verwezenlijking van actief, constructief en verantwoord burgerschap, brede persoonsvorming en participatie in economische, sociale en maatschappelijke ontwikkelingen’.

De wetgever – het parlement – heeft, redenerend dat met de in de wetgeving op het gratis onderwijs voorziene extra bekostiging van het lesmateriaal en de additionele kosten die in de MvT bedoeld zijn, echter gemeend dat alle kosten van het onderwijs nu gedekt zouden zijn, en dus dat het genot van onderwijs niet langer afhankelijk gesteld zou mogen worden van een financiële bijdrage van de ouders.

De VPCO-advocaat: ,,Daarmee maakte het Land, als wetgever, een grote fout, omdat het over het hoofd zag dat het wettelijke onderwijsbekostigingsstelsel, de wettelijke voorloper van het huidige bekostigingsstelsel – nu sterk verouderd is en al geruime tijd bij lange na niet voldoende kosten dekt.”

‘Tekorten gaan veel verder’

In de Landsverordening funderend onderwijs, de Landsverordening voortgezet onderwijs en de Landsverordening secundair beroepsonderwijs en educatie is weliswaar voorgeschreven dat het Land een bekostiging beschikbaar stelt die voldoende is voor de goede verzorging van deugdelijk onderwijs, maar daar slaagt het Land met het wettelijke bekostigingsstelsel bij lange na niet in. Raadsman Van den Heuvel:

,,De tekorten gaan véél verder dan uitsluitend de kosten voor ‘lesmateriaal’ en ‘additionele kosten’ waar met de wetswijziging op gedoeld is. Door al vele jarenlang structureel in onvoldoende kostendekking te voorzien, heeft het Land zelf de situatie gecreëerd waarin het genot van onderwijs noodgedwongen afhankelijk is gemaakt van financiële bijdragen van de ouders van leerlingen.”

Overigens lijkt de overheid zichzelf eveneens te realiseren dat de bekostiging van het onderwijs volgens het wettelijk stelsel onvoldoende is. Want het Land vangt de tekorten die optreden in het Openbaar Onderwijs steevast op met een verkapte buitenwettelijke bekostiging, door aanzienlijke bedragen aan personele en exploitatiekosten van het Openbaar Onderwijs direct of indirect ten laste van zijn eigen algemene begroting te brengen. De advocaat van VPCO vervolgt:

,,Mogelijk realiseert het Land zich dat echter niet, en gebeurt dat eenvoudig doordat Landsorganen ter zake van openbare scholen of instellingen het ‘bevoegd gezag’ zijn, terwijl privaatrechtelijke instellingen, zoals de VPCO, dat zijn voor het bijzonder onderwijs. Hoe dan ook, die privaatrechtelijke instellingen hebben uiteraard die mogelijkheid om hun kosten of tekorten ten laste van de algemene Landsbegroting te brengen, niet.”

VPCO tussen twee vuren

VPCO zit nu tussen twee vuren. Enerzijds is daar de in de bekostiging tekortschietende overheid, die bovendien ongerechtvaardigd onderscheid maakt in de bekostiging van openbaar en van bijzonder onderwijs. Anderzijds zijn er ouders die bij de rechter in kort geding een verbod hebben gevorderd op het verlangen van contributiebijdragen als voorwaarde voor toelating tot onderwijs.

,,Daarmee staat het voortbestaan van het onderwijs op protestants- christelijke grondslag op het spel”, stelt de advocaat namens VPCO. ,,Deze situatie kan niet langer voortduren.”

In kort geding heeft VPCO daarom geprobeerd een hogere bekostiging van het Land af te dwingen, maar de rechter oordeelde de zaak daarvoor te ingewikkeld. VPCO heeft daarom een bodemprocedure aanhangig gemaakt. VPCO biedt zo’n 3.250 leerlingen funderend, speciaal en voortgezet onderwijs op protestants- christelijke grondslag. Zij biedt daarmee bijzonder onderwijs aan, te onderscheiden van openbaar onderwijs.

Het schoolbestuur ontvangt overheidsbekostiging op basis van het Landsbesluit bekostiging onderwijs. Deze valt uiteen in bekostiging van personele kosten en bekostiging van exploitatiekosten. Bovendien kunnen scholen op aanvraag vergoedingen krijgen voor ondersteuning en voor gehandicapten, alsmede voor investeringen in gebouwen en terreinen en eerste inrichting. De huidige normbekostiging is echter ontoereikend, zelfs voor de meest basale kosten.

Dat is enerzijds een gevolg van niet of onvoldoende indexering, en anderzijds van een gebrek aan periodieke evaluatie van de bekostigingsstructuur, om ervoor te zorgen dat deze afgestemd blijft op de eisen van de tijd, zoals vernieuwde inzichten over wat deugdelijk onderwijs is. VPCO wijst al jaren op de ontoereikende bekostiging, zo blijkt onder andere uit een brief uit 2011:

,,Al sinds de invoering van het V&V-stelsel is de subsidie welke wij ontvangen voor zowel de personeelskosten als de materiële kosten bij lange na niet toereikend voor de werkelijke kosten.”

VPCO raamt haar jaarlijkse tekort op 2.236.757 gulden, uitgaande van de cijfers van het schooljaar 2014-2015. Het totaalbedrag dat VPCO naar rato jaarlijks meer zou moeten ontvangen, als zij op gelijke voet behandeld zou worden als het openbaar onderwijs bedraagt 6.028.201,33 gulden. Mede als gevolg van het tekort is de contributie per januari 2016 door de ledenvergadering vastgesteld op: 75 gulden voor gezinnen zonder kinderen op een VPCO-school; 550 gulden voor gezinnen met één kind op een VPCO-school; 975 gulden voor gezinnen met twee kinderen op een VPCO-school; en 1.475 voor gezinnen met drie of meer kinderen op een VPCOschool.

,,Idealiter zou de VPCO dergelijke bijdragen hebben willen aanwenden voor verbetering van de kwaliteit van het onderwijs, maar zij ziet zich telkens genoodzaakt deze contributie aan te wenden voor dekking van exploitatietekorten. Als die contributie volledig geïncasseerd zou worden, zou er overigens nog altijd een tekort op de exploitatiekosten resteren.”

Bron: Antilliaans Dagblad