Voorzitter Age Bakker over het CAft: Trusted advisor en ruthless truth teller | Door René Zwart

Bussum – Vooruitlopend op de komst van een nationale begrotingskamer adviseert het College Aruba financieel toezicht (CAft) de regering van Aruba en de Staten bij het opstellen en bewaken van de begroting.

Het CAft ziet het als zijn taak om het kabinet-Eman aan de eigen financiële ambities te houden, maar ‘wij houden rekening met de omstandigheden door een geleidelijk pad te volgen’. ,,Het tekort hoeft niet overnight naar nul, maar dat is wel de richting.”

,,Knappe koppen bij het IMF stellen dat kleine, open economieën in het Caribisch gebied zich een schuld kunnen veroorloven van ongeveer 40 procent van het bruto binnenlands product. Dat is de doelstelling waar Aruba op langere termijn naar toe moet werken”,

aldus Bakker. De CAft-voorzitter benadrukt dat Aruba het de afgelopen decennia ‘fantastisch’ heeft gedaan.

,,Het heeft een hoog inkomen, maar is sterk afhankelijk van het toerisme en daardoor kwetsbaar. Er hoeft maar iets te gebeuren… Een open en kleinschalige economie kan minder hebben dan een grote gediversifieerde economie.”

Bakker zegt in het interview dat Aruba met het balanced budget akkoord de lat voor zichzelf hoog heeft gelegd door te streven naar een begrotingsoverschot in 2018.

,,Wij zijn ingehuurd om daarbij te helpen.”

Vandaag heeft het CAft de vastgestelde begroting 2016 van Aruba ontvangen. Binnen twee weken is het CAft-advies gereed, dat gaat na uiterlijk drie weken op de website, tenzij minister Bermudez het CAft-advies eerder naar de Staten stuurt.

Het CAft bestaat uit drie leden: oud-minister Sybilla Dekker namens Nederland, drs. Robert Croes namens Aruba en prof.dr. Age Bakker als onafhankelijk voorzitter. Die laatste vroegen wij de rol van het college toe te lichten.

Van waar financieel toezicht?

,,Aruba heeft het in de afgelopen jaren economisch zwaar voor zijn kiezen gekregen. Het land heeft, net als vele andere landen, veel last gehad van de financiële crisis en daarbovenop de sluiting van de raffinaderij. Dat gaf een enorme klap op de groei. De regering heeft geprobeerd te stimuleren. Daardoor is de overheidsschuld opgelopen tot meer dan tachtig procent. Dat gaat niet vanzelf weg.”

De overheidsschuld van bijvoorbeeld Duitsland is even hoog en daar maakt niemand zich druk over.

,,Laat ik voorop stellen dat Aruba het de afgelopen decennia fantastisch heeft gedaan. Het heeft een hoog inkomen, maar is sterk afhankelijk van het toerisme en daardoor kwetsbaar. Er hoeft maar iets te gebeuren… Een open en kleinschalige economie kan minder hebben dan een grote gediversifieerde economie. Knappe koppen bij het IMF stellen dat kleine, open economieën in het Caribisch gebied zich een schuld kunnen veroorloven van ongeveer veertig procent van het bruto binnenlands product. Dat is de doelstelling waar Aruba op langere termijn naar toe moet werken.”

En de rol van het CAft daarbij is?

,,Wij zijn ervoor om de regering te helpen de ambitieuze doelstellingen te realiseren die ze zelf heeft geformuleerd. Aruba heeft met zijn balanced budget akkoord in de landsverordening de lat hoog gelegd door te streven naar een begrotingsoverschot in 2018. Wij zijn vanaf de zomer van 2015 ingehuurd om daarbij te helpen. Wij adviseren bij de totstandkoming van begrotingen en monitoren de uitvoering ervan want er kunnen altijd tegenvallers ontstaan. Als dat het geval is adviseren wij om bij te sturen. Aan het einde van het jaar kijken we of alles is uitgekomen zoals het verwacht was.”

Bestaat niet het risico dat u op de stoel van de regering gaat zitten?

,,Dat is niet het geval. Wij zouden het niet eens willen. Het is aan de regering en de Staten van Aruba zelf om beleid te formuleren. Wat wij doen is een spiegel voorhouden door bijvoorbeeld te zeggen: ‘Is het wel realistisch wat u voorstelt?’ Wij kijken naar het resultaat onder de streep. Of Aruba de overheidsfinanciën op orde krijgt door meer belastingen te genereren of uitgaven in te perken is niet aan ons. Die keuze ligt bij Aruba. Ik zie ons meer als een partner.”

Houdt u rekening met de beperkte draagkracht van een kleine gemeenschap?

,,Dat doen wij, maar nogmaals: het is belangrijk dat er iets wordt gedaan aan het tekort. De rentelast van de staatsschuld bedraagt zeventien procent van de overheidsinkomsten. Met andere woorden: van elke florin die de Arubanen aan belasting betalen gaat zeventien cent niet naar gezondheidszorg, niet naar scholen, niet naar wegen… Wij houden rekening met de omstandigheden door een geleidelijk pad te volgen. Het tekort hoeft niet overnight naar nul. Maar dat is wel de richting.”

Kunt u een beeld geven van de werkwijze van het college?

,,We hebben naast onze hoofdvestiging in Willemstad een kantoor in Oranjestad. Wij werken met landskinderen die de cultuur van de eilanden kennen. De adviezen die daar worden voorbereid worden aan ons voorgelegd. Dat gaat per mail of we houden een teleconferentie en dan gaan die adviezen onder mijn verantwoordelijkheid de deur uit. Als college zijn wij vier keer per jaar in Aruba. We zien de gouverneur, spreken met de minister-president, natuurlijk uitgebreid met de minister van Financiën, de Raad van Ministers en daarna hebben we nog een vertrouwelijk overleg met de Financiële Commissie van de Staten. We voeren ook gesprekken met andere stakeholders, bezoeken bedrijven en bekijken projecten zodat wij begrijpen wat er achter de cijfertjes leeft.”

Ziet u al effecten van uw werk?

,,De informatievoorziening is sterk verbeterd. Op ons aandringen zijn er nu kwartaalvoortgangsrapportages. Er is veel meer informatie dan in het verleden. Dat is een belangrijke voorwaarde om het financieel beheer te verbeteren. Er kan daardoor als dat nodig is eerder worden bijgestuurd. Het is ook van belang voor de Staten. Die hebben gegevens nodig om hun controlerende taak te kunnen uitoefenen. Gebrek aan transparantie tast het vertrouwen aan. Dat maakt mensen onzeker en is slecht voor de economie.”

Adviseurs gaan doorgaans discreet te werk. Het college treedt echter regelmatig in de openbaarheid.

,,Met de minister van Financiën, de minister-president, de Ministerraad en de Staten voeren wij vertrouwelijke gesprekken zodat je, los van de waan van de dag, open met elkaar kunt spreken. We geven ook adviezen die niet gepubliceerd worden omdat die uitsluitend aan de minister zijn. Maar alle adviezen rond begrotingen worden met een vertraging van drie weken gepubliceerd. Soms eerder als de adviezen door de minister aan de Staten worden aangeboden.”

Het lot van adviseurs is dat hun adviezen niet altijd worden opgevolgd.

,,De meningen kunnen verschillen, maar wij zijn volwassen partijen. Het zal af en toe wel eens botsen want het is makkelijker om het op papier te zetten dan om het te realiseren. Uitgangspunt zijn de normen die het kabinet Eman zichzelf heeft opgelegd zoals het bevriezen van de uitgaven. Als dat een keer niet zou lukken mag men van ons verwachten dat wij zeggen: ‘Wij kunnen het niet verbieden, maar jammer is het wel. Wat gaat u er aan doen?’ Je moet elkaar de waarheid kunnen zeggen. Ik voel dat daarvoor voldoende vertrouwen in elkaar is. De samenwerking is goed, niet alleen op bestuurlijk niveau, maar ook tussen de medewerkers van ons kantoor en die van de overheid.”

Wat kunt u ondernemen als de begroting niet wordt gerealiseerd.

,,De praktijk is dat er vaak meer tegenvallers dan meevallers zijn. Even hypothetisch: stel dat er een tekort van twintig miljoen is, dan zal er in het daaropvolgende jaar twintig miljoen extra moeten worden omgebogen. Dat is niet wat wij hebben bedacht, het volgt uit de wetgeving van Aruba. De regering bepaalt ook helemaal zelf of er aan de inkomsten- of de uitgavenkant wordt omgebogen. Wij hoeven dus niets bijzonders te doen, anders dan er op toe te zien dat de regering zich aan de eigen regels houdt.”

En als dat niet gebeurt?

,,Ik heb geen enkele reden aan te nemen dat zich dat zal voordoen. Als wij het gevoel krijgen dat het echt mis gaat lopen zullen we natuurlijk eerst steviger met de regering en de Staten praten om de druk op te voeren iets te doen. We zijn een trusted advisor, maar ook een ruthless truth teller. We hebben vertrouwen in de regering, maar als het er op aan komt moet je ook kunnen zeggen: ‘Het gaat niet meer lukken, nu moet er iets gebeuren’. Wat ik hoop is dat de eigen checks en balances zo goed functioneren dat men het zelf oplost, bijvoorbeeld omdat er binnen de regering duidelijke keuzes worden gemaakt of de Staten in actie komen.”

Als dat uitblijft, kunt u dan meer doen dan een stevig gesprek aan te gaan?

,,In allerlaatste instantie kunnen wij als college naar de Rijksministerraad stappen. Waarom naar het Koninkrijk? De internationale gemeenschap gelooft in de kredietwaardigheid en de stabiliteit van Aruba omdat het onderdeel is van het Koninkrijk. Dat houdt de rating op peil bij de grote kredietbeoordelaars zoals Standard & Poor en Moody’s. Ik geloof heilig in de meerwaarde van het Koninkrijk; dat je elkaar helpt, dat je elkaar spiegels voorhoudt en dat je onderling normen afspreekt. Er zijn nog wel meer belangrijke onderwerpen, maar financiële stabiliteit is iets waardoor het Koninkrijk in de wereld gekend wil worden.”

Betekent de komst van het CAft geen aantasting van de autonomie van Aruba?

,,Wij ontlenen onze legitimiteit aan het feit dat wij de wet uitvoeren, in dit geval een door de Arubaanse regering ingediende en door de Staten vastgestelde Landsverordening. Wij mogen daar niet buiten treden. De andere legitimiteit is dat wij opereren in paritaire samenstelling. Wij zijn geen Nederlandse club. Nederland heeft één lid in de colleges net als de andere landen en is dus in de minderheid.”

Maar toch kan de indruk ontstaan dat Nederland een dikke vinger in de pap heeft.

,,Het bijzondere van de gekozen vorm is onze onafhankelijkheid. Wij vormen een buffer tussen de regeringen. Ik zie daar alleen maar voordelen in omdat je de discussie over het begrotingsbeleid buiten de politiek houdt. Wij zijn volstrekt technisch. Los van politieke samenstellingen van regeringen voeren wij de wet uit.”

Wie houdt er eigenlijk toezicht op het functioneren van uw college?

,,Ik geloof dat wij behoorlijk in de gaten gehouden worden. Onze adviezen worden drie weken nadat wij deze aan de regering hebben aangeboden op onze website gepubliceerd. Na afloop van onze bezoeken geven wij een persconferentie. Wij zijn heel transparant. Als men denkt dat wij ons boekje te buiten gaan krijgen we dat beslist te horen. De verschillende parlementen volgen ons op de voet. Wij werken in een bijzondere constructie waarvoor ook internationaal veel belangstelling is. Aan de ene kant zijn wij onafhankelijk, maar tegelijkertijd zijn we volstrekt ingeperkt door de wet. Wij kunnen niet onze eigen normen bedenken. Wij moeten letterlijk de wet, de Landsverordening van Aruba, volgen.”

Klopt het dat het CAft een tijdelijk karakter heeft?

,,Zodra er sprake is van duurzame overheidsfinanciën zal een eigen Arubaanse begrotingskamer de toezichthoudende taak van ons overnemen.”

Bron: Antilliaans Dagblad

Prof.dr. Age Bakker is sinds november 2011 voorzitter van het College financieel toezicht voor Curaçao, Sint Maarten, Bonaire, Sint Eustatius en Saba en sinds 2015 ook van het College Aruba financieel toezicht. De hoogleraar monetaire en bancaire vraagstukken aan de VU Amsterdam kan bogen op een lange carrière bij De Nederlandsche Bank, was Kroonlid van de SER en bewindvoerder bij het IMF. Hij kwam al jong in aanraking met het Caribisch deel van het Koninkrijk omdat zijn vader als minister onder meer Antilliaanse zaken in zijn portefeuille had.