Door Ton de Jong

Willemstad – Curaçao moet zo snel mogelijk de uitstoot van CO2 door de raffinaderij verminderen. Blijft de regering weigeren dan zijn er vier juridische scenario’s om haar te dwingen.

Hoogleraar Rob van Gestel (Tilburg University) en de Curaçaose docent bestuursrecht Jeff Sybesma stellen in een uitvoerig wetenschappelijk artikel dat het hoog tijd is ook in de Caribische delen van het Koninkrijk klimaatmaatregelen te treffen. Zij spitsen hun betoog toe op de Isla.

Het artikel verschijnt komende week in het Nederlands Juristenblad. Voor de lezers op Curaçao en de andere eilanden kan het Antilliaans Dagblad er als eerste over publiceren.

De Hoge Raad heeft in de zogeheten Urgenda-zaak (zie ook elders in deze editie) bevolen om de uitstoot van broeikasgassen in Nederland in 2020 met 25 procent terug te dringen in vergelijking met 1990. Die taakstelling is moeilijk haalbaar. Waarschijnlijk komt Nederland niet verder dan ongeveer 20 procent. Het verschil is de uitstoot van één grote kolencentrale.

De auteurs werpen in hun bijdrage ‘De olievlekwerking van Urgenda in het Koninkrijk’ de vraag op of investeren in buitenlandse CO2-reductie mee mag tellen om de 25 procent te halen. Op Curaçao is nogal wat te halen, want met name door de Isla behoort het tot de landen met de hoogste uitstoot per inwoner. Het bevel van de Hoge Raad betreft alleen Nederland, niet het Koninkrijk. Maar het rechtscollege koppelt de reductie aan de bescherming van de burgers die voortvloeit uit het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). ,,En waarom zou die verplichting niet evengoed gelden voor de overzeese gebiedsdelen? Het EVRM geldt daar immers ook”, stellen de auteurs.

In recente jurisprudentie wordt het Koninkrijk immers verantwoordelijk gehouden voor schending van het EVRM op Sint Maarten. Ook het Europese Hof van Justitie kijkt dwars door de autonome status van de landen binnen het Koninkrijk heen in een andere recente zaak over gesjoemel met douanerechten.

Nederland kan zich dus niet verschuilen achter ‘het is ons pakkie-an niet’. Ook het Statuut biedt mogelijkheden. De Koninkrijksregering kan ingrijpen wanneer de rechten en vrijheden van burgers door een land worden verwaarloosd.

De juristen stellen dat het structurele wanbeleid ten opzichte van de Isla die rechten aantast. ,,Het had de regering van Curaçao al lang duidelijk moeten zijn dat terugdringen van de CO2-uitstoot ook hier prioriteit heeft. Dit alleen al omdat de dreigende gevaren van klimaatverandering zoals het optreden van tropische stormen, zich waarschijnlijk eerder in het Caribisch gebied zullen voordoen dan in Nederland.”

Beloofde modernisering Klesch eerst nog bezien

In het artikel wordt ruim aandacht besteed aan de geschiedenis van de Isla-raffinaderij, inclusief de recente overname door de Klesch Group. Klesch zou toegezegd hebben om miljardeninvesteringen in de raffinaderij te doen. De afspraken hierover zijn echter nog geheim.

Het valt volgens de auteurs nog maar te bezien in hoeverre de beloofde modernisering daadwerkelijk gestalte krijgt en of terugdringing van CO2 prioriteit krijgt. ,,De opzet lijkt voorlopig om eerst de raffinaderij vol in bedrijf te brengen alvorens grote milieu-investeringen te doen”, schrijven Van Gestel en Sybesma.

Dit terwijl het omgekeerde – eerst milieu-investeringen en dan pas heropstarten – meer voor de hand ligt, mede gelet op het vonnis van het Gerecht in Eerste Aanleg op Curaçao, waarin het de regering beveelt de uitstoot van zwavel en fijnstof van de Isla aan te pakken.

Vier scenario’s

In het eerste scenario dat in het artikel wordt geschetst zou de Nederlandse Staat flink in de buidel kunnen tasten om de CO2-uitstoot op Curaçao drastisch terug te dringen en de reductie vervolgens op te tellen bij de eigen prestatie. Het voordeel hiervan is dat de raffinaderij niet wordt opgestart zonder ingrijpende investeringen in milieu en klimaat.

Onzeker is echter of de Nederlandse rechter zal accepteren dat de reductie op Curaçao opgeteld mag worden bij de Nederlandse.

Een tweede scenario is dat de Koninkrijksregering ingrijpt op basis van het Statuut. De auteurs schatten de kans dat dit gebeurt laag in. Want de al moeizame relatie van Nederland met Curaçao zou verder onder druk komen te staan en een dwangmaatregel zou een hoog ‘de pot-verwijt-de-ketel-gehalte’ hebben.

,,Toch zou het een uiterste middel kunnen zijn om de overzeese landen effectieve maatregelen te laten nemen.”

Volgens een derde scenario zouden milieuorganisaties op Curaçao het Land aansprakelijk kunnen stellen voor de weigering van de regering om de CO2-uitstoot grondig aan te pakken. De auteurs zien als mogelijk nadeel dat de Curaçaose rechter, meer dan de Hoge Raad, rekening houdt met de economische gevolgen.

Een vierde scenario is daarom de Nederlandse Staat als civielrechtelijke vertegenwoordiger van het Koninkrijk aansprakelijk te stellen voor het op z’n beloop laten van de hoge CO2 uitstoop op Curaçao.

De juristen besluiten met de stelling dat het niet uit te leggen is dat de Nederlandse Staat komend jaar alle zeilen bij moet zetten om aan het rechterlijk bevel van 25 procent CO2-vermindering te voldoen, terwijl in de overzeese landen alle CO2-sluizen open blijven staan.

Bron: Antilliaans Dagblad