Missie zonder zendingsdrang | Door René Zwart – Antilliaans Dagblad
Den Haag – Tweede Kamerlid Liesbeth van Tongeren van GroenLinks benut haar deelname aan het Interparlementair Koninkrijksoverleg (IpKo) dat volgende week op Sint Maarten wordt gehouden om zich te verdiepen in de milieuproblematiek rond de Isla-raffinaderij.
Met toestemming van haar collega’s in de Nederlandse delegatie neemt zij op 9 januari niet deel aan de ‘Caribisch Nederland-summit’ op Saba, maar reist zij na afloop van het IpKo meteen door naar Willemstad om onder meer met bestuursleden van de stichting Schoon Milieu Op Curaçao (SMOC) te spreken en indien mogelijk een kijkje te nemen binnen de poorten van de raffinaderij.
,,Het is niet zo dat de andere Kamerleden niet geïnteresseerd of minder betrokken zouden zijn, maar zij zijn al veel langer met dit dossier bezig terwijl ik er nog weinig van af weet.”
Van Tongeren wil haar informatieachterstand inlopen om goed beslagen ten ijs te komen als de Kamercommissie voor Koninkrijksrelaties eind januari met minister Ronald Plasterk (PvdA) in debat gaat over de Isla.
,,Voor GroenLinks heeft Ineke van Gent er altijd – met hart en ziel – veel aandacht aan besteed. Dat was in de tijd dat we nog met zijn tienen in de Kamer zaten. Natuurlijk probeer je ook als kleine fractie aandacht aan het gehele Koninkrijk te geven, maar met zijn vieren kom je daar nauwelijks aan toe.”
Het bleef beperkt tot het verzoek om een debat naar aanleiding van de geruchtmakende Zembla-uitzending ‘Stikken in het paradijs’ en een keer schriftelijke vragen.
,,Maar wij vinden het wel degelijk een belangrijk onderwerp, want het gaat om natuur, milieu, mensen en gezondheid in ons eigen Koninkrijk. Ik vind sowieso dat je als Kamerlid breed geïnformeerd moet zijn. Dus toen zich de mogelijkheid voordeed om mee te gaan naar het IpKo leek me dat een mooie kans”,
aldus Van Tongeren die voordat zij in juni 2010 Kamerlid werd directeur was van de Nederlandse afdeling van de milieuorganisatie Greenpeace.
Ze is nooit eerder op de eilanden geweest.
,,Wel een keer in de buurt toen ik een zeiltocht maakte over de Amazone en diep Suriname in. Die reis eindigde op Trinidad. Werkbezoeken zijn de ideale manier om in korte tijd heel veel te ontdekken wat je moet weten. Het voorrecht van Kamerlid zijn is dat je mensen het hemd van het lijf kunt vragen. Er zullen ongetwijfeld pijnpunten en gevoeligheden zijn die ik nog niet ken. Als je het beleefd en vriendelijk inkleedt, mag je ook domme beginnersvragen stellen.”
Van ex-fractiegenote Van Gent weet Van Tongeren hoe groot het probleem rond de Isla is en hoe lang er al over in de Kamer wordt gesproken.
,,Na al die jaren zijn wij nog niet in de buurt gekomen van een fatsoenlijke oplossing. Ik hoor dat de uitstootnormen niet een klein beetje, maar gigantisch worden overschreden. En dan is er ook nog dat asfaltmeer waarvoor nog steeds geen plan is. Ik wil graag horen wat de mensen daar vinden wat er moet gebeuren. Ik heb uiteraard wel een mening: ik vind het niet kunnen dat er in het Koninkrijk zulke grote verschillen zijn in hoe er met milieu en gezondheid wordt omgegaan. Als dit bij Alkmaar zou gebeuren, was er al lang iets aan gedaan. Nu het op Curaçao is, ligt het opeens moeilijk-moeilijk.”
Over de rol van de vorige eigenaar van de raffinaderij is de vicefractievoorzitter van GroenLinks helder:
,,Shell doet net alsof ze er niet verantwoordelijk voor zijn omdat het voor die ene symbolische dollar is verkocht. Die gaan echt niet dokken en het zal waarschijnlijk ook niet lukken ze aansprakelijk te stellen. Strikt juridisch komen ze er misschien onderuit, maar moreel gezien kun je het als bedrijf dat jaar in jaar uit grote winsten maakt niet verkopen je handen er vanaf te trekken en te zeggen: ‘Zoek het verder maar lekker zelf uit.’ De morele plicht om vanuit maatschappelijk verantwoord ondernemen bij te dragen aan het vinden van oplossingen zou voor alle bedrijven moeten opgaan die vervullend zijn.”
Wellicht dat het eerder deze maand in Parijs bereikte klimaatakkoord soelaas biedt.
,,Dat akkoord geldt voor de hele wereld en dus ook voor de eilanden. Wij hebben met zijn allen afgesproken dat wij in 2050 van het gebruik van fossiele brandstoffen af moeten. Als je nu al weet dat fossiel eindig is, kun je maar beter meteen beginnen je daar op voor te bereiden. Kijk naar Aruba. Ik heb premier Mike Eman toen hij een keer in Nederland was, ontmoet en gezien hoe goed ze daar bezig zijn met de transitie naar volledig duurzame energieopwekking.”
Van Tongeren, medeauteur van het boek ‘Schetsen van een nieuwe economie’, realiseert zich dat het op dit moment te veel gevraagd is om de Isla te sluiten. De raffinaderij, maar ook de olieoverslagterminals op Bonaire en Sint Eustatius leveren een aanzienlijk deel van de lokale economieën met de bijbehorende banen.
,,Ik begrijp het dilemma, de economie moet wel blijven draaien. Wat wel kan, is zoeken naar alternatieven voor de werkgelegenheid en intussen verbeteringen aanbrengen. Onderzoek of je er bijvoorbeeld een bioraffinaderij van kan maken. Je kunt ook denken aan wat met de geluidsoverlast rond Schiphol is gedaan. Daar is een regeling getroffen om een deel van de woningen op te kopen en andere te isoleren. Misschien is dat een optie voor de huizen die het dichtst bij de Isla staan.”
Het Kamerlid haast zich te zeggen dat ze niets wil opdringen:
,,Ik wil juist van de mensen horen hoe zij er tegen aan kijken. Je kunt niet van een afstand uit Nederland voor de eilanden gaan besluiten wat ze wel en niet moeten doen. We moeten respecteren dat de mensen over zichzelf willen beslissen wat er op hun eiland gebeurt. Bovendien hebben wij helemaal geen recht van spreken: Nederland is met de havens van Rotterdam en Amsterdam, Schiphol, de landbouw met zijn kunstmest en de petrochemische industrie nog veel afhankelijker van fossiel dan de eilanden. Wij hebben de hoogste CO2-uitstoot per hoofd van de bevolking dus het is niet aan ons om de eilanden de maat te nemen en te zeggen: Sluit die raffinaderij maar. Beter is te kijken waar wij als landen in het Koninkrijk elkaar kunnen helpen.”
Tegen de Isla en de Curaçaose overheid zijn door verschillende belanghebbenden rechtszaken aangespannen.
,,Procederen kan nodig zijn, maar vaak loopt het uit op een lange ingewikkelde juridische strijd. Met een beroep op mensenrechtenverdragen kom je misschien een eind. Als de levensverwachting ingekort wordt door de vervuilende industrie naast je huis is er sprake van een inbreuk op het ongestoorde gezinsleven wat volgens Europese jurisprudentie een mensenrecht is. Maar ik denk dat er sneller een oplossing te bereiken is als we proberen er samen uit te komen.”
In de Kamer lijkt zich een meerderheid af te tekenen voor ingrijpen door de Rijksministerraad om de regering in Willemstad te dwingen op te treden tegen de normoverschrijdingen door de Isla, maar minister Plasterk blijft er – net als al zijn voorgangers deden – op hameren dat milieu en volksgezondheid autonome aangelegenheden zijn van het land Curaçao.
,,Je hebt de letter van de wet, maar je kunt ook handelen naar de geest. Door een beroep te doen op het morele argument dat wij het niet laten gebeuren dat een groep inwoners in de enorme viezigheid leeft waar we dat op andere plekken in het Koninkrijk niet accepteren.”
De interventie van het ministerie van Defensie om zijn Nederlandse personeel met hun gezinnen uit de wijken onder de rook van de Isla weg te halen, legt Van Tongeren uit als de ultieme erkenning dat er sprake is van een reële bedreiging van de volksgezondheid.
,,Ik vind dat als het om de gezondheid van mensen gaat we overal in het Koninkrijk dezelfde normen moeten hanteren. Anders krijg je zoals in Animal Farm van George Orwell: ‘All animals are equal, but some animals are more equal than others’. Wij moeten dat niet willen in het Koninkrijk.”
Dat de Nederlandse regering halsstarrig weigert zich in de kwestie te mengen, komt mede voort uit de vrees dan ook voor de kosten van de sanering op te draaien.
,,Geld mag als de gezondheid van mensen in het geding is nooit een argument zijn. Op heel veel terreinen zijn er verschillen tussen de landen, die zijn er ook tussen de Limburg, Groningen de Randstad. Maar ten aanzien van de volksgezondheid is er een ondergrens waar je niet door mag zakken en daar lijkt het met de Isla wel op. De hoeveelheid dioxine, zwavel, stikstof en fijnstof die wordt uitgestoten, is terug te zien in de gezondheidscijfers. Behalve het menselijk lijden, is dat een kostenpost die heel hoog kan oplopen. Als je niks doet, kost het dus ook geld.”
Hoewel GroenLinks er met een virtuele winst van 11 zetels goed voor staat in de peilingen is Van Tongeren zich bewust van haar beperkte invloed.
,,Ik ben maar één iemand van een kleine oppositiefractie. Vanuit de bescheiden rol die wij in de Kamer spelen, wil ik toch mijn best doen een bijdrage leveren. Daarvoor zal ik dus wel coalities met andere partijen moeten smeden. Ik weet dat de raffinaderij ook voor D66 een belangrijk item is. Ik heb er al met Wassila Hachchi over gesproken om in de Kamer samen op te trekken. En ook al staat de Isla niet op de agenda van het IpKo, de reis biedt mij wel de gelegenheid het er informeel met de collega’s van de andere partijen over te hebben.”
Pleiten voor een schoon milieu en vliegen staan met elkaar op gespannen voet, geeft Van Tongeren ruiterlijk toe.
,,Ik heb niet zo maar voor GroenLinks gekozen, maar als je te principieel bent, bereik je niks. Het is heel fijn dat er voortrekkers en pioniers zijn, maar met alleen klimaatheiligen in de wereld kom je er ook niet. Als je het systeem wil veranderen, kan dat het beste van binnenuit. Dus ja: ik zit wel eens in een vliegtuig. Ik maak wel altijd de bewuste afweging of het doel van de reis het waard is. Soms is dat niet het geval en dan zeg ik nee. En als ik het wel doe, probeer ik er zo veel mogelijk uit te halen door meerdere nuttige activiteiten te combineren. Zoals nu met het IpKo en de Isla.”
Ze kijkt er naar uit.
,,Ik hoop veel te zien, te horen en te leren. Mijn standpunt is dat iedereen – ook in het Koninkrijk – recht heeft op een schone leefomgeving, maar ik wil nogmaals benadrukken er niet heen te gaan om vanuit een soort zendingsdrang een boodschap te brengen hoe ik vind dat de mensen het daar anders moeten doen. Daar gaan ze zelf over. Ik ga om te luisteren.”
Foto’s GroenLinks
Bron: Antilliaans Dagblad
