Door Ronald Plasterk
De gouverneur (van Aruba, Sint Maarten en Curaçao) is Landsorgaan én Koninkrijksorgaan. Zijn rol als Koninkrijksorgaan staat beschreven in het Statuut en in het Reglement voor de Gouverneur.
,,Zijn belangrijkste taken als vertegenwoordiger van de Koninkrijksregering zijn het waken over het naleven van hoger recht en het Koninkrijksbelang”,
aldus de Nederlandse minister Ronald Plasterk (PvdA) van Koninkrijksrelaties in een schrijven aan de Tweede Kamer over het Koninklijk Besluit (KB) inzake de aanwijzing aan de gouverneur van Aruba in verband met de ondeugdelijke Arubaanse Landsbegroting 2014. Gezien de actualiteit en het belang van de kwestie voor alle drie de Caribische landen van het Koninkrijk publiceert het Antilliaans Dagblad hieronder integraal de (juridische) zienswijze van de Nederlandse regering.
Indien de gouverneur een Landsverordening (wet, red.) in strijd acht met het Statuut, een internationale regeling, een rijkswet of een Algemene Maatregel van Rijksbestuur, dan wel met belangen, waarvan de verzorging of waarborging aangelegenheid van het Koninkrijk is, stelt hij de landsverordening niet vast (artikel 21 van het Reglement voor de Gouverneur van Aruba). De gouverneur beziet bij elk landsbesluit en elke landsverordening die hij ter ondertekening als landsorgaan voorgelegd krijgt, of het landsbesluit of de landsverordening niet in strijd is met hoger recht of een Koninkrijksbelang. Dat is altijd al zo geweest en de gouverneur heeft zich dus niet opeens een nieuwe bevoegdheid toegeëigend.
Bij het dienen van dat Koninkrijksbelang dient de gouverneur aanwijzingen van de Koninkrijksregering te volgen. De gouverneur dient een aanwijzing zoals vervat in het Koninklijk Besluit uit te voeren op grond van artikel 15 Reglement Gouverneur. De aanwijzing is dus gebeurd op basis van artikel 15, eerste lid, van het Reglement van de Gouverneur:
,,De gouverneur vertegenwoordigt de regering van het Koninkrijk overeenkomstig de bepalingen van dit reglement en met inachtneming van de bij of krachtens Koninklijk Besluit te geven aanwijzing. Hij is verantwoordelijk aan de regering van het Koninkrijk”.
In het Koninklijk Besluit met betrekking tot de begroting 2014 van Aruba wordt de gouverneur opgedragen onderzoek te doen, met inschakeling van deskundigen, met het oog op de beslissing die hij moet gaan nemen. De beslissing over al dan niet vaststellen dient hij op grond van het KB kortstondig aan te houden in afwachting van het door hem in te stellen onderzoek en een eventuele reactie van de Arubaanse regering, opdat hij goed geïnformeerd kan beoordelen of er al dan niet sprake is van een situatie als genoemd in artikel 21 Reglement Gouverneur. De aanwijzing bepaalt ook wanneer die aanhouding vervalt.
Het onderzoek gaat dus vooraf aan de oordeelsvorming van de gouverneur, en de fase van beslissen over toepassing van artikel 21 komt dus pas daarna. Pas nadat het onderzoek conform de aanwijzing is uitgevoerd, komt de fase dat de gouverneur, indien hij van oordeel is dat er strijd is, terstond hiervan mededeling moet doen aan de Koninkrijksregering. Dit doet de gouverneur wederom als Koninkrijksorgaan.
Kortheidshalve concludeer ik dat het Koninklijk Besluit is gebruikt in het kader van de waarborgfunctie van het Koninkrijk. Dat blijkt ook uit de tekst van artikel 21, de in het KB genoemde grondslag van het Koninklijk Besluit (artikel 15 en 21 Reglement Gouverneur) en de toelichting daarop, en heeft betrekking op de rol van de gouverneur als Koninkrijksorgaan. De aanwijzing heeft dus geen betrekking op de rol van de gouverneur als Landsorgaan. Van een inbreuk op de autonomie is derhalve geen sprake.
Bovenstaande staat in een brief eerder deze week van minister Plasterk aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal.
Bron: Antilliaans Dagblad