WILLEMSTAD — Ondanks het feit dat de muren van de ‘mangasina’ (het magazijn) van Seru Basora te Porto Marie ‘de tand des tijds redelijk goed hebben doorstaan’, was het bouwwerk met de datum 1738 in het pleisterwerk geschreven, nodig aan restauratie toe. De deuropeningen bleken de zwakke punten te zijn. Na studie en overleg namen de eigenaren van Plantage Porto Mari driekwart van de restauratiekosten op zich en zorgde de Werkgroep Archeologie Curaçao voor de bekostiging van het resterende gedeelte. 

Dankzij dertien donateurs konden de werkzaamheden door aannemer ‘Simon Construction’ voltooid worden.

De versteviging van het gebouw is met steun van restauratiedeskundigen – restauratie-architect van het Monumentenfonds Michael Newton en cultuurhistorica Gerda Gehlen, die zich belangeloos voor het project hebben ingezet – uitgevoerd.

“Zij kwamen met oplossingen voor de vraag hoe het gebouw voor instorten te behoeden zonder de oorspronkelijke bouwwijze geweld aan te doen”,

aldus de toelichting van François van der Hoeven, de woordvoerder van de Werkgroep Archeologie Curaçao. Hij legt uit dat aan de zuidzijde van de mangasina – op de buitenmuur in het pleisterwerk – een voor het gebouw kenmerkend zeilschip getekend staat, wat geïdentificeerd kon worden als een Nederlandse oorlogssloep.

Ook een tweede, kleiner zeilschip kan men boven het eerste waarnemen.

“De muren zijn tevens voorzien van vogelachtige motieven, waarover het laatste woord nog niet is gesproken. De vraag werpt zich op of het versiering betreft of dat het een hechtlaag is om kalkcement met verfstof erop aan te kunnen brengen. Van deze verflaag zijn aan de westzijde zelfs nog resten te zien”,

aldus Van der Hoeven. De twee zwakke punten van het gebouw waren bij de dorsvloer en aan de westkant, waar het geschikt was voor laden en lossen van karren. Dit omdat de vloer daar ongeveer een meter boven het maaiveld ligt.

“Deze openingen waren sterk verweerd. Beide gevels stonden op instorten.”

Zoals de Amigoe in augustus 2014 heeft gemeld, was eerder op het terrein van plantage Porto Mari een cilindrische paal in de nabijheid van de mangasina gerestaureerd. Van deze ‘belpalen’ zijn er op Curaçao nog maar vier overgebleven. Tot voor kort werd aangenomen dat het geselpalen uit de slaventijd waren. De werkgroep onderwierp deze palen aan een onderzoek en kwam tot de conclusie dat ze gebouwd waren als belpalen.

Deze belpalen dienden voor tijdsaanduiding op de plantages, waarbij er ‘s ochtends gebeld werd om de mensen wakker te maken en bijvoorbeeld ‘s middags wanneer de lunchtijd aanbrak. Op de top van de palen zijn nog de afdrukken te zien van de houten constructie waaraan de bel hing.

Het restauratieplan voor de belpaal kreeg eerder al gestalte in samenwerking met Newton en werd ook op kosten van de eigenaren van Porto Mari uitgevoerd door dezelfde aannemer. De gerestaureerde belpaal staat op de lage heuvel, die bekend staat als Seru Basora ofwel de bezemheuvel (waar die naam vandaan komt is niet bekend). In de nabijheid van de paal staat de mangasina.

Duurzaam

Van der Hoeven vertelt dat Johannes Vallentin Dominicus Werbata op zijn topgrafische kaart van 1910 het gebouw al als ruïne aangaf.

“Wanneer het gebouw voor het laatst gebruikt werd is onbekend. Vlakbij is er een veekoraal met daarin de resten van een huis en iets verderop, op het hoogste punt van de heuvel, de eerder gerestaureerde zeldzame belpaal”,

aldus Van der Hoeven. De muren van de mangasina zijn volgens hem duurzaam gebouwd:

“Er is door en door kalksteencement gebruikt, iets wat lang niet altijd het geval was bij vergelijkbare gebouwen. De stenen werden vaak op elkaar gemetseld met behulp van leem, waarbij de muur werd bijeengehouden door het pleisterwerk aan de buitenkant.”

Binnen de uitgevoerde restauratiewerkzaamheden stond het centraal dat alle toevoegingen zichtbaar moesten zijn.

Verschil moet er zijn

“De meest in het oog springende nieuwe elementen zijn de gemetselde bogen in de twee deuropeningen. Dit ter voorkoming van het instorten van de muren. Boven de deuropeningen is dan ook duidelijk het jaar 2015 ingetekend. Deze van grijze bakstenen opgetrokken bogen zagen er zonder pleisterwerk ‘prachtig’ uit, maar dat is nu juist niet de bedoeling. Daarom is er ruw overheen gepleisterd opdat het nieuwe deel beter bij de oude muur aansluit en het nog wel duidelijk blijft dat het nieuw is.”

Verder is een groot gat aan de oostzijde met cementblokken dichtgemaakt en is dit zodanig afgepleisterd dat ook hier het verschil zichtbaar blijft. De oostgevel was er het slechtst aan toe.

“Een groot gat tot bijna boven aan de gevel kon ervoor zorgen dat een deel van de muur, in een flink regenjaar, naar beneden had kunnen komen. Het gat toonde echter geen sporen van een toegangsdeur. Omdat de meeste mangasina’s hooguit twee ingangen hebben, leek het ons overdreven om een derde ingang aan de oostzijde te maken”,

aldus Van der Hoeven.

Wildgroei

Hij stelt dat de bomen die in de mangasina groeiden ‘voor een ander probleem zorgden’.

“Een grote boom zat met z’n wortels al onder de muren. De werknemers van Plantage Porto Mari N.V. kapten de bomen, maar lieten ze op de dorsvloer juist staan. Daar werden de struiken en de doornige wabi’s verwijderd. De dorsvloer heeft nu een parkachtig aanzien en is voor het eerst in één oogopslag te overzien.”

Ook de slechte muurdelen en de bovenzijde van de muren werden met cement voorzichtig aangestreken om inregenen te voorkomen. “Maar alleen op de plaatsen waar het structureel noodzakelijk was. Ook de lage muur rond de dorsvloer werd hier en daar opgeknapt. De mangasina, de dorsvloer en de belpaal van Seru Basora te Porto Mari kunnen nu weer jarenlang mee zonder veel onderhoud.”

Bezichtiging

Ten slotte wordt medegedeeld dat Seru Basora niet zal worden opengesteld voor auto’s, omdat dit tot vuilnisstort en criminele activiteiten in het gebied zou kunnen leiden, zoals het strippen van gestolen auto’s.

“De Werkgroep Archeologie Curaçao zal voor belangstellenden, in samenwerking met Plantage Porto Mari, wel periodiek excursies naar Seru Basora organiseren.”

De mangasina stond er jarenlang verlaten en vergeten bij in de mondi. “Tot die een nieuw leven beschoren werd door de enthousiaste nieuwe eigenaar van Porto Mari, de heer Scheepbouwer, die wandel-trails liet aanleggen door de hele plantage.

Zo werd een strook rond de mangasina en de aansluitende dorsvloer schoongemaakt en werd een trail gecreëerd die door wandelaars en fietsers nog steeds te gebruiken is. Omdat de afstand tot het strand van Porto Mari groot is, wordt er nog weinig gebruik van gemaakt”, aldus Van der Hoeven.

De boog tijdens constructiewerkzaamheden.

De bomen zorgden met hun wortels ook voor een probleem.