door Amigoe correspondent Otti Thomas

DEN HAAG — De Rijksministerraad heeft in 2014 niet de juiste procedure gevolgd bij de financiële aanwijzing voor Aruba, destijds aanleiding voor de hongerstaking van premier Mike Eman.

Dat valt af te leiden uit het antwoord van de Raad van State op vragen van de Tweede Kamer en van de Staten van Aruba, Curaçao en St. Maarten.

De Rijksministerraad gaf in juli 2014 middels een aanwijzing opdracht aan gouverneur Fredis Refunjol om de Arubaanse begroting eerst te laten onderzoeken voor hij akkoord zou gaan middels het zetten van zijn handtekening. Aanleiding waren zorgen van de Nederlandse regering over het toenemende begrotingstekort en het uitblijven van bezuinigingen.

Volgens de Raad van State heeft de Rijksministerraad echter een procedurele fout gemaakt. Als de gouverneurs van Aruba, Curaçao en St. Maarten vermoeden dat een begroting of andere landsverordening in strijd is met de belangen van het Koninkrijk of het internationaal recht, dan kunnen ze deze alleen voordragen voor vernietiging. Die bevoegdheid is vastgelegd in het Reglement van de Gouverneur.

“Het is met deze bepaling niet verenigbaar dat de gouverneur een aanwijzing gegeven wordt om de vaststelling van een verordening of besluit gedurende langere tijd op te schorten”,

schrijft de Raad van State. Alleen als onderdeel van een vernietigingsprocedure, waarbij advies door de Raad van State verplicht is, is een tijdelijke schorsing mogelijk.

Er bestaat wel een juridische mogelijkheid om de vaststelling van een begroting of landsverordening uit te stellen, maar daar zal de Rijksministerraad dan zelf voor moeten zorgen, bijvoorbeeld via een Algemene Maatregel van Rijksbestuur, overigens ook na het inwinnen van advies bij de Raad van State. De gouverneur speelt in die procedure geen rol, met uitzondering van zijn plicht om landsverordeningen en -besluiten naar de koning te sturen, schrijft de Raad van State.

“Voordeel van een algemene maatregel is dat de gouverneur minder snel in een onhoudbare positie geplaatst wordt.”

De bepalingen in het Reglement van de Gouverneur hebben niet als gevolg dat de Rijksministerraad nooit een aanwijzing mag geven aan een gouverneur, merkt de Raad van State op. Maar als er een aanwijzing wordt gegeven, dan mag die alleen betrekking hebben op de bevoegdheden die een gouverneur heeft als Koninkrijksorgaan. In die rol houdt hij toezicht op de naleving van Rijkswetten, waakt hij over de belangen van het Koninkrijk en kan hij landsverordeningen voordragen voor vernietiging.

“Met een aanwijzing kunnen derhalve geen nieuwe bevoegdheden voor de gouverneur als Rijksorgaan (…) worden geschapen. De landsorganen kunnen ook niet worden verplicht mee te werken ten behoeve van bevoegdheden van de gouverneur die verder zouden reiken dan het Reglement van de Gouverneur.”

Bij elke aanwijzing is het daarnaast van belang om rekening te blijven houden met de middelen waar een land over beschikt en een juiste afweging te maken of landen zelf in staat zijn om problemen op te lossen.

Gouverneurs kwetsbaar

In het advies benadrukte de Raad van State verder dat de gouverneurs van Aruba, Curaçao en St. Maarten zich in een kwetsbare positie bevinden, aangezien ze een rol vervullen op Koninkrijksniveau én op landsniveau, waar de gouverneur deel uitmaakt van de landsregeringen.

“De gouverneur is daarin geen onderdeel van de Nederlandse vertegenwoordiging in de landen of een vooruitgeschoven post van de Nederlandse regering, net zo min als hij eerste vertegenwoordiger van de landen in Den Haag is. De afweging en de beslissing wat tot de ene functie (landsorgaan) of tot de andere functie (Koninkrijksorgaan) behoort, is de eigen verantwoordelijkheid van de gouverneur, die hem niet uit handen kan worden genomen”,

schrijft de Raad van State. De raad meldt stellig dat de Rijksministerraad, de Nederlandse regering en de regeringen van Curaçao, Aruba en St. Maarten de gouverneur op dat gebied moeten respecteren.

Bron: Amigoe