Taalgebruik lokale gemeenschap homogeen | door Judith Ramautar

WILLEMSTAD — Van de taalsituatie onder Antillianen en Arubanen in Nederland is officieel maar weinig bekend. Vandaar dat twee studenten van Ellen- Petra Kester, hoofddocent Spaanse Taal aan de Universiteit van Utrecht, enkele jaren geleden kozen voor een onderzoek hiernaar, maar dan specifiek gericht op studenten.

Afgelopen week werd dat onderzoek voor het eerst door Kester op Curaçao gepresenteerd aan de University of Curaçao, met enkele opvallende resultaten.

De Curaçaose Thirza Hortencia en de Arubaanse Jennifer Fun stuurden in respectievelijk 2009 en 2012 enquêtes via Facebook naar studenten in Nederland voor hun onderzoek ‘Taalattitudes en Taalgebruik van Arubaanse en Curaçaose studenten in Nederland’.

Op een aantal punten bevestigden de onderzoeken wat men op de eilanden eigenlijk al langer weet: het Papiaments wordt vooral gebruikt in informele domeinen (thuis, met vrienden) en veel minder in formele domeinen zoals werk of met onbekenden.

Toch bleek dat nog een vrij hoog percentage (15,6) van de Curaçaose studenten ook met vreemden converseert in het Papiaments. Een verklaring hiervoor kan de setting zijn waarin deze studenten zich bewegen. Hun netwerk van Papiamentstalige familie en vrienden is groot, en zo loop je ook gauwer mede-Curaçaoënaars tegen het lijf die je nog niet kende.

Studie

Gek is dat niet. Het begint al met het kiezen van studies en de steden, mede op basis van de goede verhalen van vrienden en familie; het regelen van een studiefinanciering via SSC en de eerste studentenhuisvesting, de begeleiding van mentoren en het kiezen van studiegroepen, het liefst met mede-Antillianen.

En in de vrije tijd het kiezen van verenigingen of kerken waar je veel landgenoten treft. In sociaalmaatschappelijke context is dat niet afwijkend, migranten c.q. expats over de hele wereld doen immers hetzelfde. Op het werk spreken Arubaanse en Curaçaose studenten natuurlijk Nederlands met hun collega’s of meerderen.

En vaak zullen de meesten – als ze hun diploma gehaald hebben en echt de hoogopgeleide arbeidsmarkt betreden – pas dan echt kennismaken met de Nederlandse cultuur en begrippen.

Lezen en schrijven

Het onderzoek bevestigt ook het gebruik van het Papiaments in de integratieve functies, de motivatie om te integreren binnen een gemeenschap.

Onder de Arubaanse studenten wordt het Papiamento belangrijker hiervoor gevonden dan onder Curaçaose studenten. De laatsten vinden hun moedertaal weer belangrijker voor de instrumentele functies, voor het uitvoeren van bepaalde functies zoals lezen en schrijven.

De oorsprong daarvan kan weer liggen in het feit dat het Papiaments sterker in het Curaçaose onderwijs is verweven dan in het Arubaanse. Maar ook met het oog op een baan in Nederland waar je het Papiaments wel nodig hebt, zoals het werken met Antillianen.

Of omdat je op termijn terug wilt naar je eigen eiland om daar aan de slag te gaan.

Nederlander

Dan de Nederlandse identiteit, want het zijn immers nog altijd Koninkrijksburgers. Hierin werden wel een aantal significante verschillen gevonden tussen Arubaanse en Curaçaose studenten.

Hoewel geen van beide groepen er problemen mee heeft zich Nederlands staatsburger te noemen en zich daarvoor ook niet excuseert, vinden de Arubaanse studenten het wel veel belangrijker (67 procent) dan Curaçaose studenten om zich als Nederlands staatsburger te beschouwen.

Bij de laatste was 39,2 procent het met deze stelling eens, terwijl 46,9 procent neutraal invulde. Ook over de band met Nederland zijn Arubaanse studenten positiever dan de Curaçaose.

Wereldburger

Bij de Curaçaose studenten beschouwt 85,4 procent zich als Curaçaoënaar, waar iets meer dan de helft van de Arubaanse studenten zich beschouwt als een Arubaan. Wel identificeren zij zich onderling weer meer met andere Arubanen. Hier is het verschil moeilijker te verklaren.

Een Arubaanse student had in het commentaar geschreven: “Ik voel me geen Arubaan, maar wereldburger.”

Achtergesteld

En hoewel Arubaanse studenten positiever zijn over de Arubaanse identiteit (I’m happy to be an Aruban), voelen ze zich vaker achtergesteld. Maar liefst 89,3 procent van de Arubaanse studenten was het eens met de stelling ‘I am a person who feels held back because I am an Aruban/Antillean’ tegenover slechts 18,5 procent van de Curaçaose studenten.

Daarvoor konden zowel Kester als de toehoorders in de zaal geen verklaring noemen. Vervolgonderzoek In een vervolgonderzoek dat op de ABC-eilanden plaatsvindt in samenwerking met studenten van de Educatieve Masteropleiding, heeft Kester inmiddels meer dan 2000 enquêtes verzameld onder diverse leeftijdsgroepen en opleidingsniveaus, die nog wel statistisch verwerkt moeten worden.

Maar de eerste resultaten wijzen uit dat de gemeenschap van Curaçao homogeen is wat betreft taalgebruik, taalattitudes en identiteit.

De verschillen zijn vooral afhankelijk van opleidingsniveau, niet zozeer van geboorteplaats. Onder vsbo-scholieren wordt het Papiaments belangrijker gevonden dan onder havo/vwo-scholieren, die vaker naar het buitenland vertrekken voor hun vervolgstudie.

En voor migranten wordt het razendsnel de thuistaal. Volgens de laatste gegevens spreekt 80 procent van de bevolking thuis Papiaments, ook als de ouders elders zijn geboren.

Geen beleid

Deze taalonderzoeken naar het Papiaments dienen niet tot doel om met aanbevelingen te komen of om beleid te maken. Die ambitie, druk en verplichting zijn er niet bij Kester en haar studenten. Wel heeft het te maken met de fascinatie voor de taalsituatie, omdat er nog zo weinig onderzoek naar is gedaan. Het kan leiden tot meer onderzoek, waar de UoC een rol in kan spelen als onderzoeksuniversiteit in de regio.

St. Eustatius

Ellen-Petra Kester deed tussen 2013 en 2014, samen met een wetenschapper uit Aruba en Puerto Rico, wel sociaallinguïstisch onderzoek op St. Eustatius. Dat gebeurde in opdracht van het Nederlandse ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen om te onderzoeken wat de beste instructietaal zou zijn.

Dat leidde tot de inmiddels aangenomen aanbevelingen om het Engels tot instructietaal te maken. Het Nederlands moet dan vanaf jonge leeftijd spelenderwijs als vreemde taal aangeboden worden, waarna het verder wordt gevolgd binnen het schoolcurriculum, om zo het onderwijsniveau te verhogen.

Bron: Amigoe