WILLEMSTAD — Dat water- en dambeheer op het eiland bemoeilijkt wordt door illegaal menselijk handelen, blijkt uit een bezichtiging van verschillende dammen met de dambeheerder van de uitvoeringsorganisatie Milieu en Natuurbeheer (MNB, voorheen Milieudienst) Irving Jano, die regelmatig de dammen op het eiland op locatie inspecteert.

De grootschalige dempingen met puin- en afval van de overlopen (de waterafvoerkanalen van dammen), het op grote schaal afbranden van de aanwezige begroeiing in dammen, terreinroof voor het bedrijven van landbouw, het afgraven van damstelsels en de natuurlijke afwateringswegen voor diabaaswinning en de doorverkoop daarvan, zijn de problemen die Jano herhaaldelijk bij inspecties tegenkomt.

Het dambeheer valt onder het ministerie van Gezondheid, Milieu en Natuur (GMN) en wordt binnen het ministerie getrokken door beleidsmedewerker Martha Pinedo-Medina, die deskundige is op het vlak van waterbeheer, en Jano, die voor een groot deel ook de opzichterstaak inzake de gesteldheid van dammen op zich neemt. De Amigoe mocht gisterochtend mee op inspectie, waarbij in de vroege ochtenduren de dam Pretu uitvoerig werd bezichtigd.

De dambeheerder – die met een dienstwagen op pad is waarop duidelijk het logo van het ministerie is waar te nemen en de aanduiding ‘Milieupolitie’ – geeft een toelichting bij de ingang van de dam Pretu, waar een grote hoeveelheid bouwpuin en ander soort gedumpt afval zichtbaar is. “We hebben een zandbarrière moeten opwerpen om de toegang te versperren om zo de illegale dump in de dam tegen te gaan, maar dan ziet men dat er elders langs de rand van de dam gewoon verder wordt gedumpt”, aldus Jano, die stelt dat het vrijwel niet is bij te houden met de schoonmaak.

Een grote afvalhoop van bierkratten en -flessen en plastic flessen eist ook de aandacht op. Na eenmaal over de zandbarrière te zijn geklommen, valt de zwarte bodem met asresten op waarbij een grote oppervlakte met afgebrande bomen bezaaid ligt.

Jano: “We bevinden ons nu in ‘koppie’ (de kom, red.).” Hij legt uit dat het woord is afgeleid van kopje en als aanduiding wordt gebruikt voor het gebied waar op grote schaal de verzameling van water plaatsvindt binnen een dam. “De afgelopen twee jaar hebben hier jaarlijks grote branden gewoed en bijna alle begroeiing en grote manzaliña-bomen zijn afgebrand. Dit hele gebied was vroeger groen met hele hoge bomen. In de verte kan men de hoge bomen nog zien en verder zien we slechts een enorme vlakte met lage begroeiing.

Vroeger waren dit allemaal hoge bomen, die net zo hoog waren als de bomen in de verte. Natuurlijk hadden deze bomen met hun wortels ook een functie binnen dit gedeelte van de dam.” Hij licht toe dat het in regenrijke periodes in het verleden regelmatig voorkwam dat het hele gebied een aantal jaren onder water stond.

Vervolgens loopt hij naar een omheining waarachter zich grote oppervlakten aan bewerkt land bevinden en waar duidelijk sprake is van het op grote schaal telen van gewassen. Op de vraag of dit overheidsterrein is, antwoordt hij bevestigend. “Ja, maar dit is dus illegaal toegeëigend. Op zich is het mooi dat men landbouw bedrijft, maar dit dient door de overheid gereguleerd te worden op de daarvoor bestemde plekken. We voeren ook vaak inspecties uit naar aanleiding van telefoontjes, waarbij mensen aangeven dat de dam en de ‘sakado’ (de overloop die voor afwatering zorgt) zijn verstopt. Eenmaal op locatie blijken die ook vaak gedempt te zijn met puin. Mensen lijken niet te beseffen wat voor effect dergelijke acties voor de omgeving kunnen opleveren als er geen goede wateropvang en afvloeiing is. Dit zeker met betrekking tot dammen die zich in de nabijheid van dichtbewoonde wijken bevinden.”

Dam Pretu

Vervolgens leidt de bezichtiging, via de dam, naar een belangrijke overloop van dam Pretu. “Waar we nu op rijden is de dam zelf, mensen denken dat dit een weg is. Maar dit betreft het verharde gedeelte van de dam dat ooit nog door de Shell is aangelegd en verstevigd”, aldus Jano.

Vanaf deze verharding van de dam zijn verschillende grote vlakten afgebrand terrein waar te nemen, waarop landbouw bedreven wordt. Men kan zich niet aan de indruk onttrekken dat, aangezien de bodem van de dam waterrijk is en vruchtbare aarde bevat, het aantrekkelijk is om daar gewassen op te verbouwen en de branden mogelijk met opzet worden aangestoken. Dit om het terrein van begroeiing te ontdoen en te egaliseren voor landbouwactiviteiten. Aangezien de dammen zich veelal op overheidsterrein bevinden – dat onder het ministerie van Verkeer, Vervoer en Ruimtelijke Planning (VVRP) en de uitvoeringsorganisatie Domeinbeheer valt – verbaast men zich over de omvang van de terreinroof-problematiek. Achter dam Pretu ziet men dat de sakado door illegale activiteiten geen optimale afvloeiing heeft, vallen de clandestien aangelegde waterputten op en ook de enorme afgravingen van terrein voor diabaaswinning. Bij deze afgravingen, waar veelal geëgaliseerde oppervlakten met diabaashopen te zien zijn, valt het ook op dat er geen vruchtbare akkergrond meer aanwezig is. Deze is geheel weggeschraapt.

De bezichtiging voert verder, dieper Groot St. Joris in, waar zowel landbouwpercelen als afgravingen op grote schaal te zien zijn. Jano: “Hier had je vroeger een heel damstelsel, maar door deze activiteiten en de aantasting van de natuurlijke afwateringswegen is dit aangetast. Vandaar dat regulering vanuit de overheid noodzakelijk is.” Dat de MNB-medewerker geen onbekende is in het gebied, blijkt ook uit het feit dat hij door verschillende ‘kunukeros’ (agrariërs) en andere personen begroet wordt. Er wordt ook verteld hoe men zelf bepaalde sakado’s heeft schoongemaakt.

Illegale verkaveling

Zoals vorig jaar uitvoerig door de Amigoe belicht, is de grootschalige terreinroof in Groot St. Joris door uitvoeringsorganisatie Domeinbeheer reeds in kaart gebracht. In dit laatstgenoemde gebied blijkt de illegale verkaveling van overheidsterreinen voornamelijk door kunukeros te zijn verricht. Het betreft een behoorlijk oppervlak dat in kavels van ongeveer 5000 vierkante meter is opgedeeld door telers – Haïtianen, Portugezen en een aantal Curaçaoënaars – specifiek voor de landbouw. Domeinbeheer gaf vorig jaar aan dat deze mensen zich vooralsnog niet schuldig hadden gemaakt aan illegale bouw op de terreinen en dat daar om deze reden speciale aandacht voor was.

Het gebied heeft landbouw als bestemming in het Eilandelijk Ontwikkelingsplan (EOP). Door Domeinbeheer werd hiervoor eerder de verklaring gegeven dat er op de terreinen aan de andere kant – tegenover de Ostrich Farm –, die door de overheid specifiek verstrekt waren voor landbouwdoeleinden, geen landbouwactiviteiten plaatsvinden. “Het volgende fenomeen doet zich voor: in het gebied dat verstrekt werd voor landbouw vinden er vrijwel geen landbouwactiviteiten plaats, terwijl op de illegale verkaveling volop landbouw bedreven wordt. Het zijn dus echte kunukeros. De telers die een stuk grond gebruiken om gewassen te verbouwen, hebben ook de overheid al benaderd voor terreintoekenning en eventuele aanleg van nutsvoorzieningen. We willen de kwestie conform de regels oplossen wat betreft terrein, waarbij mogelijk toestemming zal worden gegeven om dit voor landbouw te gebruiken. Dit op kavels van minder grote omvang, bijvoorbeeld van 2000 vierkante meter”, aldus de uitleg.

Na de recente branden in het Kabouterbos, dat als bestemming conserveringsgebied heeft, besluit Jano ook daar wederom op onderzoek uit te gaan. “Er zijn meerdere branden geweest, waarbij een behoorlijk groot oppervlak is verbrand. Pal naast het Kabouterbos is er zelfs op het terrein van landhuis Cas Cora een omvangrijke brand geweest. Daarbij zijn ook palmbomen afgebrand. Aangezien het hele hoge palmbomen betreft, waarvan de bladeren ook verschroeid zijn, kan men concluderen hoe intensief de brand heeft gewoed. Daar is ook sprake van in het Kabouterbos.”

Aangezien het conserveringgebied betreft en men in het Kabouterbos niets mag aanpassen zonder een aanlegvergunning, heeft het GMN-ministerie voor reparatie van de ‘Cannegieter’-dam, bij de ingang van het Kabouterbos, een dergelijke vergunning bij VVRP aangevraagd en deze ook gekregen. Jano wijst dan ook trots op het verschil in kleur van de aarde van de dam, waarbij de donkere aarde de reparatie aangeeft.

Harde afvloei

Als bijzonderheid merkt hij op dat hier de overloop/sakado van beton is vervaardigd. “Dit moet, omdat er bij hevige regenval sprake is van veel waterverzameling die doorgaans ook een harde afvloei kent, vandaar beton. Overigens hebben wij op Curaçao tal van plekken waar men bij dammen zelfs prachtige damstructuren aantreft, vervaardigd van baksteentjes. Ondanks het feit dat deze in een ver verleden zijn aangelegd, staan ze nog overeind en doen ze hun werk goed.” In het Kabouterbos komen we uit op een idyllisch ogend wandelpad, dat door hoge bomen wordt overschaduwd.

Jano geeft op deze constatering met een glimlach de volgende toelichting: “Dit is geen wandelpad, dit is de dam. Zo kan men zien hoe groot de dam van Kabouterbos is. Waar het grote stuk bos is afgebrand, dat bevond zich in ‘koppie’.” Het besef van de ware omvang van de dam begint te dagen, als hierin de de vorm in het landschap – als een soort natuurlijk bassin/opvanggebied – te herkennen valt.

Een clandestien aangelegde waterput in de nabijheid van de overloop van dam Pretu. Gewezen wordt op het belang van behoud van een gezond grondwaterpeil. Door een daling van dit waterniveau door afzuiging, komt het vaker voor dat er sprake is van brak water.

Het gedumpte afval bij dam Pretu, dat afkomstig lijkt te zijn van een snèk gezien de grote hoeveelheid kratten, bierflessen en plastic flessen.

De brandravage in de kom van de dam van het Kabouterbos, wat ook nog eens conserveringsgebied betreft.

Het betreft hier geen wandelpad in het Kabouterbos, maar de dam zelf.

Behalve landbouw is er bij de dam Pretu ook sprake van veeteelt.

Een afgraving van diabaas.

De afgebrande manzaliña bomen bij de dam Pretu met landbouw.

Landbouw in de kom van de dam Pretu.

Vroeger stond hier een bos van manzaliña bomen die gelijk liep aan de hoge bomen geheel op de achtergrond – die geheel is afgebrand – waarvan de wortelen een duidelijk functie hadden voor de stevigheid van het terrein in de kom van de dam.

Grondwater wordt opgezogen voor landbouw.

Bron: Amigoe