Column Renée van Aller en John de Vries

NRC Handelsblad 14 maart 2015, Bas Heijne | pagina 2 – 3. Echt verrassend aan het Kamerdebat na het aftreden van Ivo Opstelten en Fred Teeven afgelopen dinsdag was niet dat minister-president Mark Rutte zich verbaal het vege lijf redde, maar dat hij zich op een moment vergaloppeerde.
Luister even terug: D66-leider Pechtold meldde tijdens het debat dat de man van vijf miljoen, Cees H., die avond in Nieuwsuur zou verklaren dat van hem de details van de Teeven-deal openbaar gemaakt mochten worden – dus waarom nu niet gewoon openheid van zaken?

Rutte deed verbaasd. Volgens hem ging het om „een berichtje in de media”. En:

„Op basis van zo’n berichtje gaan wij niet dingen openbaar maken.”

Pechtold:

„Door een berichtje in de media bent u afgelopen week twee bewindslieden kwijtgeraakt.”

Touché, inderdaad. Het legde en passant iets akeligs bloot – een smalend dedain voor de journalistiek. Twee keer was de partij van Rutte door onthullingen in de media in zijn hemd gezet. De eerste keer in deze krant over de zaak-Verheijen, de tweede keer door Nieuwsuur, dat beschikte over de afrekening die bij het ministerie van Veiligheid en Justitie zogenaamd onvindbaar was. Telkens was de reactie het denigreren van de boodschapper. Opgeblazen, tendentieus, een berichtje in de media; keer op keer kreeg Rutte dat wegwuivende toontje als een boemerang terug in zijn gezicht.

Binnen een maand een Kamerlid en twee bewindslieden af door de zijdeur, hun afgang juist grotendeels veroorzaakt door al te doorzichtig blufpoker van hun politiek leider. Hoe behendig ben je dan?

Daags na de onthulling in Nieuwsuur meldde het ministerie van Opstelten nog unverfroren dat het programma helemaal fout zat. Maandag werd VVD-senator Swagerman ingezet, die als waarnemend officier van justitie zijn handtekening onder de omstreden deal had gezet. Hij sprak van „schaamteloze politieke spelletjes”. De hoogte van het bedrag was „helemaal niet relevant”. Nog diezelfde avond traden Opstelten en Teeven af. Au.

Hier en daar heerst nog de gedachte dat politiek en journalistiek het samen veel te gezellig hebben. Politici zijn nu eenmaal niet geneigd de journalistiek te zien als waakhond van de democratie. In hun mindset is journalistiek gewoon een voortzetting van de politiek met andere middelen. En vaak genoeg laten de media zich graag bespelen. Aangetrokken door de blingbling van de macht, verleid door het verlangen een speler te zijn. De columnist van de Volkskrant die naast zijn column ook speeches bleek te schrijven voor een politicus en vervolgens door hem als wethouder geparachuteerd werd; ik heb er met verbazing naar gekeken.

Een ex-politicus vertelde mij eens hoe partijen een flink eisenpakket op tafel leggen wanneer een van hun kopstukken aanschuift op televisie – als hij komt, dan niet met die en die, die ook de komende weken niet mag worden uitgenodigd. Vooral de PvdA schijnt er goed in te zijn.

Vaak ook is geschreven over hoe behoedzaam parlementair journalisten aan het Binnenhof moeten opereren: ze hebben goede contacten te onderhouden om nieuws te krijgen, maar zonder dat ze gebruikt worden. Je kunt er gemakkelijk cynisch over doen. Joris Luyendijk, deze week in een interview voor TPO Magazine:

„Als ik een Haagse journalist met een document voor de camera zie wapperen en roepen ‘exclusief, exclusief’ denk ik: met wat heb jij geruild?”

Dat is niet het beeld van de afgelopen tijd. Onthullingen in deze krant over de Zorgautoriteit, over Mark Verheijen, over het nepotisme van PVV-lijstrekker Faber, het subsidiegesjoemel in de anti-radicaliseringsindustrie, de harde scoop van Nieuwsuur met het bonnetje in de Teeven-deal; stuk voor stuk voorbeelden van journalistiek met haar op de tanden. Steeds opnieuw reageert de politiek eerst wegwuivend, en haalt vervolgens bakzeil.

In De Telegraaf klaagt politiek redacteur Paul Jansen deze week de cultuur van wegmoffelen op de ministeries aan:

„Geheimzinnigheid van een overheid hoort een legitiem doel te dienen, zoals onze nationale veiligheid. Nu wordt mist gecreëerd om het eigen handelen, c.q. falen te verhullen. Dat moet stoppen.”

Zo kent de politiek de journalistiek niet. De reflex op links is nog steeds om alle kritische bevraging af te doen als populisme, en op rechts als vluchtige hype. Lukt dat niet, dan is er die nieuwe bestuurlijke dooddoener: men zegt

„zich niet in de kritiek te herkennen”.

Hoor je dat, dan weet je zeker dat het mis is. Het is afgelopen met de gezelligheid.

Wegkijken is uit

Het is afgelopen met de gezelligheid van het witwassen met alle mogelijke en onmogelijke wasmiddelen. Het Koninkrijk gaat ingrijpen en onder ons gezegd ‘ze schamen zich buitensporig dat ze zo lang, zo laks zijn geweest’. Nederland was te druk met een first class & foremost tax heaven te worden, te zijn en te blijven.

Ook daar was de regering aangestoken door de geldzucht en de lage rendementen. Enne…….ugggg…… men wilde niet gelijk in de handel in verdovende middelen, terwijl de slavenhandel ons geweten nog zo martelde. Handel in verdovende middelen en wapens zet pas echt zoden aan de dijk, dames en heren. Voor je het weet ben je binnen. Maar dat kun je – vandaag de dag – niet meer in het geniep doen. Je wordt in de gaten gehouden 24-7 en voordat je hoera hebt kunnen roepen, is je reputatie voorgoed naar de bliksem.

Nog erger, tegenwoordig hebben we in het hele Koninkrijk oppassende, hardwerkende onderzoeksjournalisten en bestuurders, die de waarheid willen weten en niet om te kopen zijn. Je kunt het als witwasser en politicus altijd proberen en met immense minachting de waarheidsschrijvers monddood proberen te maken, maar op den duur lukt dat niet.

Blufpoker spelen kan de politicus duur te staan komen, is de boodschap van de heer Heijne en gelijk heeft hij. Op de tellen passen is geboden, zeker voor al die clandestiene wasserijen en hun geldschieters. Wij weigeren het politieke wegmoffelen door de vingers te zien, wij willen geen gerechten opdienen van gebakken lucht, noch het witwassen van gelden met een dubieuze oorsprong, dan wel het witwassen van het eigen tekortschieten.

Er is geen sprake van populisme of een vluchtige hype, maar de waarheid die de leugen verslaat. Wij willen verlost worden van dubieuze politici en bestuurders. Mensen, waaronder bestuurders willen alleen veranderen als de vertrouwde strategieën – tot hun onmetelijke schrik – opeens niet meer werken. Genoeg is genoeg.

©2015 Renée van Aller en John de Vries

Renée van Aller en John de Vries schrijven hun artikelen vanuit een veelzijdige vakkundigheid voor de Knipselkrant Curaçao en de Amigoe. Vanuit hun kennis en ervaring, toetsen ze de theorie in de praktijk. Renée werkte als jurist lange
tijd voor de Universiteit van Aruba en de Arubaanse overheid. John J.P. de Vries was jarenlang werkzaam als jurist bij de overheid en voormalig hoofd van de Arubaanse veiligheidsdienst. Zij presenteren een analytisch en onderbouwd oordeel op actualiteiten. Op alle artikelen rust het copyright bij zowel de Knipselkrant Curaçao en Amigoe als de Auteurs.