Ah, butthurt. The Internet’s ultimate expression of its cognitive dissonance. As a rule, it should never be responded to directly, lest one feed the trolls and become the source of their lulz.

But that doesn’t mean it can or should always be ignored. Just look at Aruba. Nel Oduber’s MEP scored the island’s first majority cabinet at the turn of the century running an anti-AVP butthurt campaign. And Mike Eman reciprocated two terms later scoring his party’s first parliamentary majority with an anti-MEP butthurt campaign. Really, it’s no wonder things get so negative if votes over here only swing big out of butthurt. So much butthurt in fact, that in both cases the electorate turned a blind eye to the winning side’s subsequent nepotism, which set us on course for the dire financial straits we’re in at the moment. So much butthurt in fact, that it left these supporters of Aruba’s Big Two with arses so tender and cramped up they can’t pass through the notion that the only real way out of our precarious debt level is to do away with the culture of political patronage and shrink government personnel down to reasonable proportions, which on Aruba is like committing political seppuku (just ask JDY).

Enter CAft, “our” fiscal council. For this part of the gaiden, I am deviating from the usual format. It’s in the form of an open letter to professor Age Bakker, the head of the council and it’s written in his native tongue. Don’t bother with translations, dear reader. If you can’t read Dutch then the truth is that this part is not for you. Skip this one.

PART FOUR: Per Definitie Openbaar

Geachte Professor Bakker,

Met vooruitzicht op dit verkiezingsjaar en terugkijkend op de begrotingscycli 2016 en 2015, wil ik middels dit schrijven mijn zorgen uiten over de verduurzaming van de Arubaanse overheidsfinanciën en de rol dat het CAft daarin heeft. Als ik het goed begrepen heb, is de bedoeling dat het college het publieke debat actief voedt met een onafhankelijke, transparante informatievoorziening, omdat dit kennelijk effectiever is voor het bewerkstelligen van duurzame financiën dan het gebruik maken van dwangmiddelen.

Het is dan op z’n minst ironisch te noemen dat als de LAft-norm voor 2016 inderdaad gehaald werd, dit onder dwang is gebeurd. De regering van Aruba had immers leningen voor 312 miljoen florin begroot, maar mocht van de Rijksministerraad -voor zover het CAft het aangeeft- slechts 180 miljoen lenen. Dat was bijna 30 miljoen minder dan de 209 die nodig waren om aan aflossingen van dat jaar te voldoen. Deze toch heel drastische verkrapping van de geprojecteerde fiscale ruimte was meer dan alleen een seintje van Uw kant waard, vind ik.

Overigens, het had niet anders gekund. De vastgestelde begroting 2016 was niet toetsbaar, toch? Een degelijke onderbouwing van de extravagante middelenaanwas, zoals die begroot werd, ontbrak het hele jaar door. En in reactie op de ontwerpbegrotingswijziging begin November vroeg het college zich af of de belastinginkomsten wel realistisch gebudgetteerd waren, gezien de remming in de economie. Reden voor de financiële wurggreep was er dus wel, alleen was deze reden inconsistent met het persbericht in Juni dat de begroting min of meer op koers lag. Rechtsomkeert maken van “niet toetsbaar” naar “min of meer op koers” (ondanks het terloops signaleren van risico’s) is ambivalent en ondermijnt de geloofwaardigheid van het college, U beseft dat vast wel.

Nu wij het over ondermijnen hebben, ik moet zeggen dat het advies op het 2e kwartaalrapport, uitgebracht ongeveer twee maanden na het persbericht, de zaak niet opheldert maar juist vertroebelt. Bladzijde 3 heeft een tabel staan dat een middelenrealisatie in het eerste halfjaar van 632 miljoen aangeeft, oftewel 49.4% van de begroting. Dat lijkt op schema te zijn, maar de daarop volgende pagina heeft weer zo’n tabelletje die totale belastingopbrengsten t.w.v. 524 miljoen toont. En dan gek genoeg, rept het college met geen woord van de 108 miljoen florin (dus 8.4% van de 49.4%) aan middelen die dan buitenom de belastingen gerealiseerd zijn. Zulke significante verschillen werden bij eerdere adviezen altijd extensief in de tekst behandeld, waarom niet in dit geval?

Het is ook raar dat het CAft in het persbericht meent de gesignaleerde financiële risico’s nauwlettend te gaan volgen, maar faalt bij het 3e kwartaalrapport om de grootste en meest voor de hand liggende risico in kaart te brengen. Uw reactie op dat rapport wijst duidelijk op de mogelijkheid dat obrengsten van de BBO in 2016 min of meer hetzelfde zullen zijn als het jaar daarvoor, dus ongeveer 20 miljoen onder de begroting. Dat is op zich geen probleem, want daarvoor hebben we de wurggreep nou eenmaal, maar zo’n ontwikkeling impliceert ook een onderrealisatie van de BAZV die ongeveer één derde deel groter is dan de BBO. Het tekort van het AZV fonds kan dus veel hoger liggen dan verwacht wordt, maar het college laat deze doordenkertje volledig buiten beschouwing.

Misschien overdrijf ik. Het kan zijn dat de regering meer heeft mogen lenen dan tot nu toe vermeld, hoewel het ongebruikelijk zou zijn omdat het CAft dat elke keer tijdig aan de buitenwereld heeft meegedeeld. Wellicht is de directie van het Uitvoeringsorgaan AZV voorzichtiger dan de regering en rekende zij helemaal niet op zulke hoge BAZV-opbrengsten, maar de vraag naar zorg wordt daardoor niet minder van. Misschien zijn al die niet-uit-belastingen gerealiseerde middelen wel ethisch OK en er is helemaal geen sprake van integriteitsvraagstukken, maar dat weet ik niet. Moet ik echt op Uw hart drukken dat in deze tijdperk van ‘post-truth’ het heel belangrijk is voor mensen in Uw positie om geen gaten in het verhaal achter te laten?

Tenzij het opzettelijk is. Even kijken of die Arubanen wel wakker zijn. Als dit het geval is, dan moest het wel teleurstellend (of juist bevestigend) zijn om niet nagevraagd te worden over deze en andere punten. Niemand die U vraagt wat nou artikel 15 lid 6 van de LAft precies inhoudt, bijvoorbeeld. Of waarom het CAft van mening is dat de Arubaanse regering in Januari vorig jaar deze regel niet naar behoren heeft nageleefd. Wedden dat niemand die aan dat UNESCO media evenement met Jeroen Pauw een paar week geleden weleens een CAft advies kritisch doorleest? Geintje, dat doen ze wel…

Goed, ik hap toe. Sowieso neem ik altijd aan dat hiaten in de vertelling van het college broodkruimels zijn die de weg door het bos wijzen. De kloof tussen vertelling en werkelijkheid werd laatst nog helder (helder voor diegenen die het verhaal volgen ten minste) in een tabel geïllustreerd dat in Uw reactie op de concept van de begrotingswijziging 2016 verscheen. In tabel 1 op pagina 4 van dit stuk zijn de realisatie 2015, de vastgestelde begroting 2016 alsmede de voorgenomen wijziging ervan naast elkaar geplaatst. Twee tegenstrijdigheden vallen meteen op.

De eerste is dat de financieringsbehoefte in beide jaren niet aansluit bij de financiering ervan -ik herhaal- voor zover het CAft het tot nu toe aangeeft. Volgens de tabel werd in 2016 de financieringsbehoefte van 312 miljoen bijgesteld naar 307, terwijl het college al heel vroeg in de begrotingcyclus had bevestigd geen positief advies te geven voor leningen boven de 209 miljoen die nodig waren voor aflossingen. De regering doet dus alsof ze geen wurggreep om haar nek heeft. Dat is niet slecht vergeleken met de hongerstaking van 2014 trouwens.

Het is echt opmerkelijk te noemen dat het CAft geen updates over het leengedrag van het Land geeft sinds de halfjaarrapportage in September. Maar het is ronduit frappant dat Uw reactie op de 4e kwartaalrapport 2015 meldt dat 296 miljoen aan leningen afgesloten werden dat jaar, terwijl nu uit de bovengenoemde tabel blijkt dat een financieringsbehoefte van slechts 273 miljoen bestond. OK, dus dat is een verschil van 23 miljoen. WTF, professor?

De tweede tegenstrijdigheid is dat de Arubaanse regering nog steeds beweert de LAft-norm ruim te hebben gehaald in 2015 met een financieringstekort rond de 2% van het BBP, terwijl het CAft allang heeft laten weten dat de SVB kwijtschelding (dat U een cosmetische boeking noemde) t.w.v 60 miljoen niet meegeteld mag worden. Zo komt het tekort op 157 miljoen (rond 3.2% BBP), hetgeen overeenstemt met (157 miljoen plus 116 miljoen aan aflossingen) de behoefte van 273 miljoen dat de tabel laat zien.

Echter de leningen in 2015 overschreden de behoefte met 23 miljoen en als dit bijgeteld wordt komt het tekort op 180 miljoen florin, net over de LAft-norm van 3.7% BBP. Hoe die 180 miljoen florin buitenom de begroting (of buitenom de collectieve sector) gedekt wordt zodat het tekort volgens de Arubaanse vertelling van 97 miljoen resulteert, maakt volgens mij niet echt uit. Men heeft immers al dat geld geleend en de verplichting in de toekomst om terug te betalen is een feit.

Nu wij het over verplichtingen hebben, hoe zit het met de verplichtingen in 2015 die, volgens Uw reactie op de 2e kwartaalrapport, door de regering naar 2016 verschoven werden? Dit had voor een daling in de financieringsbehoefte van 7 miljoen dollar gezorgd. Wat waren die verplichtingen eigenlijk? Het was best wel grappig om achteraf te ontdekken dat Aruba op het laatste moment (31 December) dan toch 11 miljoen florin leent, ondanks het negatief advies van het college hierover. Was die 11 miljoen bedoeld om alsnog aan die verplichtingen te voldoen?

Zo niet, dan kan het zomaar zijn dat in 2015 de LAft-norm niet gehaald werd. Meer in het algemeen gezegd, het tekort komt (volgens mij) zo dicht bij de grens dat elke kleine tegenvaller van betekenis kan zijn. De cijfers van de Centrale Bank wijsten al in Maart vorig jaar op die mogelijkheid, dus dat zou op zich niet zo’n grote verassing zijn. Jammer is wel dat het rapport van de Algemene Rekenkamer (ARA) over de jaarrekening 2015, uitgebracht afgelopen November, de zaak niet opheldert maar juist vertroebelt. Gelukkig kan ook hier onze oude bekende tabel 1 als gids dienen.

Het ARA rapport bouwt een verhaal op met een batterij aan cijfers en grafieken die kort door de exploitatierekening in de tabel wordt samengevat. En hoewel de ARA hiermee een informerend beeld weet te schetsen voor wat betreft het gebrek aan toereikende maatregelen om de overheidsfinanciën structureel te verduurzamen, omitteert dit rapport een uitleg van het beroep op de kapitaaldienst, de financieringsbehoefte en de geldleningen. Dus de rest van het plaatje dat de tabel toont werd gewoonweg niet onderzocht of becommentarieert. In plaats daarvan wordt bij de bespreking van de LAft-norm een totaal andere set cijfers uit de jaarrekening -zonder enige onderbouwing- voorgelegd die de Arubaanse vertelling ondersteunt.

Het kan zijn dat ik de waarheid voorbij ben gegaan, maar het lijkt alsof de regering het volk en zichzelf voorbij de waarheid wilt brengen. De Minister van Financiën houdt in reactie op het ARA rapport vast aan de stelling dat het resultaat in 2015 structureel is bereikt, maar de ARA en het CAft spreken dat tegen. De begroting 2016 was volgens U niet toetsbaar, maar de cijfers zijn “on the dot” volgens de meerderheid in de Staten. En in 2017 zorgt de CITGO-deal voor bloei in de economie, maar volgens Fitch Ratings is de kans nog steeds hoog dat moederbedrijf PDVSA dit jaar in wanbetaling verkeert, ondanks de recente stijging in de olieprijzen.

Zo te zien is een financieel wurggreep iets om ook dit verkiezingsjaar te verwachten. De beredenering en aanbevelingen in Uw reactie op de vastgestelde begroting 2017 zijn in de grote lijnen hetzelfde als in Uw reactie het jaar daarvoor (EN het jaar daarvoor EN het jaar dáárvoor). Geinig is dat de vicevoorzitter van de Staten klaagt dat het college dit stuk te vroeg heeft gepubliceerd. Het zou niet de eerste keer zijn, meent hij. Ik meen dat het Statenlid niks te klagen heeft, want als het CAft van het bestuursreglement inderdaad opzettelijk heeft afgeweken, dan is dit steeds in het voordeel van de regering gebeurd. Juist die stukken dat pikante details of opmerkingen bevatten werden steeds te laat gepubliceerd. Hoe weet ik dat? Ik bezoek Uw website vrijwel elke dag, professor. Dat is triest, weet ik. Maar iemand moet het doen.

Helaas moet ik concluderen dat de verduurzaming van de Arubaanse overheidsfinanciën stroef gaat omdat het college niet mondig genoeg is. Men moet steeds opletten naar wat NIET gezegd wordt om een idee van de stand van zaken af te kunnen leiden. Misschien zou dat niet anders kunnen in een Koninkrijk dat opgericht werd door een man met “de Zwijger” als bijnaam, maar daar moet echt verandering in komen.

Wurggrepen leiden tot wanhoop (denk eens aan 2014). Om ook nog de schijn op te moeten houden kan leiden tot onnodige politieke overgevoeligheid dat vooriutgang hindert. Dan is het te verwachten dat dubieuze handelingen gebeuren en middelen niet uit belastingen worden gerealiseerd. Een kat in het nauw maakt rare sprongen. Bovendien kunnen andere spelers in de economie misleid worden en dat is volgens mij het ergste, want rationele verwachtingen zijn de enige echte schokdempers in een economie zonder fiscale ruimte, U beseft dat vast wel.

Schrijven in de vorm van een open brief is niet zomaar een handig literair truc. Mijn vragen en opmerkingen zijn niet zomaar retorisch bedoeld. Dat is meedoen aan de “post-truth” van deze tijd en dat wil ik juist vermijden. Het college wordt nu al door de onafhankelijke pers op het eiland als een selectief politiek drukmiddel gezien. Bent U daar bewust van, professor? Het college positioneren als een “truth teller & trusted advisor” in Aruba is tot nu toe mislukt. Maar het kan nog.

Hoogachtend,

Jonathan Mejia aka TATITAN

N.B.: Van de Engelstalige introductie heeft U hopelijk al door dat Arubanen wel degelijk weten waar het echt om gaat en dat directe beantwoording van dit brief niet echt nodig is. Maar een reactie op mijn vragen en twijfels, in welke vorm dan ook, zou welkom zijn. Dat gezegd, ik wil niet eens aan denken dat het Koninkrijk gaat doen wat ik vorig jaar nog als onredelijk en onmogelijk had bestempelt, namelijk de verkiezingen hier proberen te beïnvloeden. Maar goed, beter Nederland dan Venezuela, zeg ik altijd.
Bron: Den Cayente

Ariën Rasmijn (1975) is freelance journalist. Naast zijn publicaties in Amigoe en diverse andere media schrijft hij in deze column regelmatig over nieuws en politiek in Aruba. Hij stelt reacties op prijs via: [email protected]. Lees meer…