Column Arien Rasmijn

De Zwarte Piet-discussie begint inmiddels ook op Aruba te groeien. Op sociale media komen meer commentaren waarin gezegd wordt dat het fenomeen racistisch en aan verandering toe is. Anderen zeggen dat die stelling onzin is en niet voor Aruba opgaat. En anderen, zoals de minister van Cultuur, lopen van de discussie weg door foto’s te posten van de intocht waarin ze vrolijk met Piet poseert om daarna boos te zeggen dat men daar geen boze comments op mag plaatsen. Want daar zou het de plek niet voor zijn. OK… bij welke publieke figuur met voorbeeldfunctie dan wel?

De discussie in Nederland over Zwarte Piet is hiernaartoe overgewaaid en voorstanders van de oude Piet zeggen dat daar de situatie ook anders is dan hier. De tegenstellingen liggen in Nederland inderdaad veel meer aan de oppervlakte. Daarom is de discussie daar ook zo op de spits gedreven en is de polarisatie ook zodanig dat het elk jaar alleen maar extremer wordt en het een wonder is dat er geen doden zijn gevallen. Maar dan nog is de situatie helder over de argumenten over en weer, wie zich aangesproken voelt en waarom. En laten we over een ding duidelijk zijn: het racistische aan de Zwarte Piet-discussie is zeker niet alleen het beeld van witte mensen die zwarte schmink opdoen en zich karikaturaal ‘zwart’ gaan gedragen. Het gaat minstens zo goed om het idee dat er tweederangsburgers zijn die hun mening over een fenomeen voor zichzelf moeten houden. Want Zwarte Piet is geen traditie. Het is zo gecommercialiseerd en door de jaren zo vaak veranderd in Nederland – de roe en de zak zijn bijvoorbeeld al heel lang weg – dat er eigenlijk geen argument bestaat om hem niet te blijven veranderen naar wat de tijd van hem vraagt. Dat is ook het geheim van dit soort fictieve figuren; ze gaan met hun tijd mee en veranderen. Maar niet deze figuur. Niet om zwarten ‘hun zin te geven’. Racisme gaat veel verder dan voor aap of katoenplukker uitgemaakt worden. Het gaat erom dat je het gevoel krijgt dat wat je ook doet en hoezeer je je best doet, je nooit echt zal mogen meedoen aan de discussie van de dag en meetellen als volwaardige burger met een mening.

Aan deze kant van de oceaan geldt dit ook. Sterker nog, de situatie zit een stuk ingewikkelder in elkaar. De ABC-eilanden hebben een lange geschiedenis van racisme en zelfs apartheid wat ook geconditioneerd is in de autochtone bevolking. Hier op Aruba heeft het onder meer te maken met de komst van de raffinaderij aan het begin van de vorige eeuw. Aan de ene kant trokken witte werknemers uit het zuiden van de VS naar het eiland, maar ook zwarte gastarbeiders van de Bovenwindse Eilanden. Colony, waar het witte kader van de Lago woonde, was een aparte enclave waar alleen zij naar binnen mochten. Iemand vertelde mij dat een van hen verliefd was geworden op een vrouw uit Trinidad. Hij mocht niet met haar in de Colony blijven wonen en werd verbannen. Nog geen vijf kilometer verderop woonden de mensen uit Isla Ariba in krotten en nog verder de Arubaanse bevolking die ‘e hende preto n’ey’ ook niet zagen zitten en zich liever wilden identificeren met de rijke witte mensen die ook hen als minder zagen, maar daar iets netter over waren en hen van scholen en infrastructuur voorzagen om ze te vriend te houden. Het duurde heel lang voor de eerste Arubaan in Colony mocht wonen en hogerop kwam in het kastenstelsel binnen de raffinaderij. Maar de Bovenwinders? Die zagen dat zelfs het carnaval hun werd afgenomen. Zulke dingen hebben een manier om door te werken in hoe je als gemeenschap met elkaar omgaat. Zo laten we ons in 2019 allang niets meer opleggen door de oude kolonisator, maar we houden nog wel zijn oude gebruiken in stand. Aruba is nu veel inclusiever dan vroeger. Alleen de oude generaties laten zich nog openlijk racistisch uit. Maar de oude attitude is her en der nog blijven kleven. Het zijn bijvoorbeeld vooral mensen die niet uit San Nicolas (hoe ironisch is die naam nu!) komen, die nu bepalen wat daar gebeurt. De bewoners zelf, velen van hen nazaten van die gastarbeiders die ook na een paar generaties niet uit de armoe zijn weten te groeien, zijn cynisch geworden na alle valse campagnebeloftes en opportunisme van mensen die hen nooit echt voor vol hebben aangezien. Maar laten we het daar vooral niet over hebben. One Happy Island en San Nicolas komen nu eindelijk aan de beurt, met geld van de Nemes, Mansurs, Van Romondts en de Venezolanen. En we zijn allemaal trots op Xander Bogaerts. Die komt ook uit San Nicolas en we hebben daar een veld naar hem vernoemd. Racisme bestaat hier niet en die Zwarte Piet-discussie wakkert alleen maar gedoe aan, toch? Bovendien, op Curaçao doen ze ook aan blackface en wordt er niet gezeurd, toch?

Wat we niet zien is de kans die we nu kunnen grijpen, nog voordat de discussie escaleert. We hebben nu nog de kans om naar elkaar te luisteren en om samen een besmette traditie los te laten die niet meer van deze tijd is. Daarmee kunnen we als lichtend voorbeeld weer eens shinen binnen dit Koninkrijk.

Bron: Den Cayente

Ariën Rasmijn (1975) is freelance journalist. Naast zijn publicaties in Amigoe en diverse andere media schrijft hij in deze column regelmatig over nieuws en politiek in Aruba. Hij stelt reacties op prijs via: [email protected]. Lees meer….