Juridische column mr. Frank Kunneman
Tegenwoordig zijn riskmanagement en compliance de bruid en de bruidegom van corporate governance. Daredevil en Doetje zijn de ruziënde bruidsmeisjes. Hoewel, ruzie? Tegenwoordig zijn bijna alle bestuurders en toezichthouders doetjes, softies. Riskmanagement is een excuus geworden om gedurfd ondernemen te ontwijken. Compliance is het toverwoord waarmee de regulators wereldwijd een strop om de nek van het ondernemen leggen. De strop wordt net niet hard genoeg aangetrokken om tot volledige verstikking te leiden.
Dat geldt ook voor riskmanagement. Daarbij wordt dezelfde ondoordachte, mechanische en ambtelijke verstikkingsmethodiek gerepliceerd. Succesvol ondernemerschap wordt in veel gevallen in de kiem gesmoord met afgevinkte vragenlijsten, die tot een slappe risk-appetite-matrix leiden. De raad van commissarissen kan dan gerust zijn en doorgaan met slapen. Het eigen risico van persoonlijke aansprakelijkheid is immers afgedekt, doordat het onderwerp ‘riskmanagement’ op de agenda is geplaatst en afdoende is besproken. Doetjes dus.
Het andere uiterste zijn de ‘Daredevils’. Dat zijn de autocrate ondernemers die zich door niemand iets laten zeggen en die gewoon hun gang gaan. Zij dulden geen actieve raad van commissarissen. Het zijn vaak de pioniers die het bedrijf groot hebben gemaakt, nog voordat de ambtelijkheid er zijn intreden kon doen. Angst of twijfel kennen ze niet. Ze worden makkelijk gevolgd, deze Daredevils, want veel mensen lopen nu eenmaal graag achter een ‘leider’ aan. Hij zegt dat hij het weet dus hij zal het wel weten!
En dat is natuurlijk het gevaar, want Daredevils zijn prima om in de frontlinie door te breken, maar voor duurzame ontwikkeling en groei zijn ze niet geschikt. Wat moet je als toezichthouder of commissaris in zo’n krachtenveld?
Vooral heel goed kijken en luisteren. Je moet je ten volle beseffen in welke ontwikkelingsfase het bedrijf is. Dikwijls is een bedrijf in een overgangsperiode van de ene fase naar de andere. Een kenmerkende valkuil voor zo’n overgangsperiode is een gebrek aan besef van die transitie: de meeste stakeholders gedragen zich alsof de fase die losgelaten wordt nog steeds actueel is. Daarmee belemmeren ze het bedrijf om door te stoten tot de volgende fase.
De raad van commissarissen moet daar tegelijkertijd het smeermiddel en de doordouwer zijn. Commissarissen moeten voldoende afstand kunnen nemen om te zien dat veranderingen ingezet kunnen en moeten worden. Oude gedragspatronen passen daar niet bij. Dat betekent soms dat Daredevils plaats moeten maken, omdat er geen front meer is waar hun manier van knokken functioneel is.
Als de Daredevils worden vervangen door mensen met een potlood met een gummetje aan het eind, dan schiet je ook niet op. En als het om een organisatie met alleen maar doetjes gaat, dan kan het geen kwaad er tijdelijk een Daredevil in te schuiven.
Riskmanagement? Jazeker! Maar vergeet niet: je leert het meest van je fouten. Dat geldt ook voor een organisatie. Als je fouten herhaalt of opzoekt, dan ben je incompetent. Als je fouten vermijdt, dan ben je verloren. Als een commissaris die dynamiek niet begrijpt, moet hij weg,
Prof. dr. F.B.M. Kunneman is senior partner bij advocatenkantoor VanEps Kunnenman VanDoorne en hoogleraar Corporate Governance aan de UoC. Hij leidt het team dat adviseert over corporate governance. Hij schrijft en doceert al decennia over dit onderwerp.Lees meer …