Van buiten mooi, van binnen rot’
Den Haag en Aruba verkeerden de afgelopen week op voet van oorlog over de goedkeuring van de begroting van het eiland. Premier Eman ging er zelfs voor in hongerstaking. Nu hij zijn actie heeft beëindigd, rijst de vraag hoe het verder moet tussen Nederland en het braafste jongetje van de Antilliaanse klas.
‘Waar is hij, waar is hij?”, roept Cardoze Filomena. Ze is, getooid met haar groene ‘Mike Eman’-pet, naar het koloniale fort gekomen waar de premier van Aruba tot een uur geleden bivakkeerde. Terwijl Emans tent om haar heen wordt afgebroken, ontbreekt van de premier elk spoor.
Mike Eman is eerder deze donderdagmiddag triomfantelijk uit het kantoor van de Arubaanse gouverneur aan de overkant van de straat gekomen en heeft aangekondigd dat zijn hongerstaking na bijna een week voorbij is. Hij heeft
„vertrouwen in de gouverneur”
dat die maandag uitsluitsel zal geven over de begroting van Aruba en dat in een nieuwe commissie die de financiën van het eiland gaat doorlichten óók Arubanen komen, niet alleen Nederlandse ambtenaren. Hij is geknuffeld door zijn vrouw, toegejuicht door zijn aanhang en vervolgens direct vertrokken voor een medische controle en een eerste maaltijd – bouillon.
Maar Cardoze Filomena (65) staat niet te juichen, ze is verbijsterd. Want diezelfde gouverneur die Eman plotseling zo vertrouwt, die beschuldigde hij tot nu toe steeds van heulen met Nederland, het land waardoor hij werd
„verkracht en gegijzeld”.
En nog altijd blokkeert die gouverneur Emans begroting en onderzoeken Nederlanders van het op de eilanden gevreesde College financieel toezicht (Cft) of zijn cijfers wel kloppen.
„Hoe kan hij die gouverneur vertrouwen? Waarom denkt hij opeens dat alles goed komt zonder dat er iets zwart-op-wit staat?”, vraagt ze. „Eman moet terugkomen. De strijd is nog niet voorbij.”
Maar naast haar loopt het luchtbed waar Eman op sliep leeg en wordt het witte tentdoek opgerold. De laatst overgebleven fans die hem afgelopen week luidruchtig steunden, stapelen de tientallen plastic stoelen onder de wayacabomen op. Het circus is voorbij.
Mike Eman heeft zijn vrienden en vijanden evenzeer verrast met het einde van zijn hongerstaking als met het begin. Hij heeft niets concreets bereikt met zijn actie, behalve dat hij een heleboel aandacht kreeg en het eiland verdeelde in voor- en tegenstanders.
Maar nu de acute situatie van een zichzelf doodhongerende premier is afgewend, is de vraag hoe de verschillende landen in het koninkrijk met elkaar verder moeten. En hoe de situatie zo heeft kunnen escaleren.
Theater
Aruba was altijd het braafste jongetje van de Antilliaanse klas. In 1986 kreeg het eiland ‘status aparte’ binnen het koninkrijk, niet omdat het onafhankelijkheid van Nederland nastreefde, maar omdat het van de dominante grotere buur Curaçao af wilde.
Sindsdien ontwikkelde Aruba een bloeiende toeristenindustrie met luxe hotels en casino’s aan witte zandstranden. In blinkende malls met azuurblauwe watervallen winkelen vooral Amerikaanse toeristen bij Gucci en Louis Vuitton.
De verdwijning van hun landgenote Natalee Holloway in 2005 is allang vergeten.
Aruba bouwde wel een behoorlijke staatsschuld op, maar hoefde
„nooit het handje op te houden”
bij Nederland, zoals Eman blijft benadrukken.
Het waren altijd de andere eilanden, vooral Curaçao, maar ook Sint Maarten, waar Nederland zich zorgen over moest maken. Vier jaar geleden, toen ook de overgebleven vijf Antilliaanse eilanden van elkaar werden losgeknipt, paste Nederland nog 2 miljard euro bij om schulden te saneren. Wat de nieuwe landen er niet van weerhield opnieuw behoorlijke schulden op te bouwen.
Twee jaar geleden speelde zich op Curaçao eenzelfde soort theater af als Eman heeft opgevoerd. Toenmalig premier Gerrit Schotte was door het parlement afgezet na een Nederlandse ingreep vanwege de financiën.
Maar hij verschanste zich in het regeringsfort in Willemstad en beschuldigde de „koloniale” gouverneur van een
„illegale staatsgreep”.
Er waren ook wel botsingen met Aruba (omvang Texel, 110.000 inwoners), bijvoorbeeld over de integriteit van een minister of de aanpak van drugsmaffia. Ook daarbij is het een constante dat Nederland wordt beschuldigd van aantasting van de autonomie en van koloniale bemoeizucht.
Maar juist Eman cultiveerde het goede imago van
„het product Aruba”.
Hij haalde al toen zijn Arubaanse Volkspartij (AVP) in de oppositie zat de banden aan met Nederlandse politici, vooral die van zusterpartij CDA. Ook met premier Mark Rutte (VVD) leek hij het goed te kunnen vinden. Allebei wilden ze
„samen geld verdienen”.
Minister Ronald Plasterk (Koninkrijksrelaties, PvdA) sprak ook in de afgelopen maanden regelmatig „grote waardering” uit voor Emans regering. Alleen achter de schermen was er kritiek op de verdubbeling van de staatsschuld (nu 75 procent) en de hoge begrotingstekorten sinds Eman in 2009 premier werd.
De meeste Arubanen op straat snappen niet hoe Nederlandse politici hun premier het ene moment bewierookten en het volgende moment onder toezicht plaatsten. Volgens Emans aanhang heeft Nederland
„spelletjes gespeeld”
met Aruba. Tegenstanders vinden juist dat de Nederlandse regering het
„veel te lang heeft laten lopen”,
zegt Eveline Croes, leider van oppositiepartij MEP.
Volgens Croes heeft Nederland Eman bewust in het zadel gehouden. Enkele maanden voor de verkiezingen vorig jaar, kwam het Internationaal Monetair Fonds (IMF) met een kritisch rapport over de Arubaanse financiën.
„Omdat Nederland daarover zweeg, kon Eman blijven pronken met de goede relaties. Dat leverde hem veel stemmen op”, zegt Croes.
Koninklijk Huis
Want ondanks de crisis van de afgelopen week blijft Aruba het meest koninkrijksgezinde Caraïbische eiland. De roep om onafhankelijkheid is hier marginaal. Het Koninklijk Huis is razend populair.
Nederland zorgt voor de buitenlandse betrekkingen en voor defensie, wat niet onbelangrijk is voor een eiland vlak voor de kust van Venezuela dat op de cocaïneroute tussen Zuid-Amerika en de VS en Europa ligt. Bovendien heeft elke Arubaan automatisch een Nederlands paspoort.
De pro-Nederlandse Eman verwierf bij de verkiezingen in september zelfs een absolute meerderheid in het parlement.
„Nederland dacht dat Eman daarna wel zou luisteren. Hij dacht juist dat hij zijn gang kon gaan”, analyseert Croes.
Zowel de familie Croes als Eman heeft het vaker met Nederland aan de stok gehad. Vaders, ooms en broers van zowel Eveline Croes als Mike Eman domineerden eerder het bestuur van het eiland. De twee rivaliserende dynastieën waren steeds afwisselend aan de macht.
„Toen Nederland hem zijn gang liet gaan met het geld heb ik tegen Plasterk gezegd: ik wil ook die ruimte als ik regeer”, zegt Croes, alvast vooruitlopend op wanneer het haar beurt is.
Tito Lacle, één van de weinige journalisten die het met beide partijen aan de stok heeft gehad, denkt dat Nederland nu pas ingrijpt omdat het CDA niet meer in de regering zit.
„Eman zegt altijd dat hij goede vrienden is met Nederland, maar hij bedoelt eigenlijk het CDA”, zegt Lacle.
Exemplarisch is dat oud-premier Balkenende, die zich de afgelopen vier jaar vrijwel onthouden heeft van politiek commentaar, het deze week nodig vond om Eman publiekelijk te verdedigen.
„Als je ziet hoe het eiland er nu bij ligt, met de renovatieprojecten, de sociale projecten, het kiezen voor green island [duurzaamheid, red.]. Dan vind ik dat de Arubaanse regering echt goed werk heeft gedaan”, zei Balkenende tegen BNR Nieuwsradio.
Volgens Lacle ziet Balkenende, net als de gemiddelde Arubaan, alleen de oppervlakte. In plaats van te bezuinigen, investeerde Eman tijdens de economische crisis veel geld in infrastructuur en arme wijken.
Buurten die vroeger bestonden uit huizen op een zandvlakte, hebben nu geasfalteerde straten met vrolijke gele stoepen en fleurige planten. Daar krijgt Eman ook van de oppositie complimenten voor. Lacle is minder enthousiast.
„Op dit eiland gaat het erom wat je fysiek doet, hoeveel wegen je aanlegt. Zodat mensen zien waar het geld naartoe gaat. Met het opschonen van het ambtenarenapparaat, waar 6.000 mensen werken, trek je geen stemmen. Het eiland ziet er sinds Eman van buiten beter uit, maar van binnen is het rot.”
Volgens de journalist heeft Eman met zijn hongerstaking iets slims gedaan.
„Als hij om de begroting op orde te krijgen straks ambtenaren moet ontslaan, kan hij Nederland de schuld geven.”
Toen Eman na bijna een week zonder eten zijn zin niet kreeg van de Nederlandse regering en haar vertegenwoordiger, gouverneur Fredis Refunjol, besloot hij donderdag dat zijn hongerstaking niet langer zinvol was.
Bovendien dreigden deelnemers aan een voor vrijdag geplande tegendemonstratie bij het fort de confrontatie met Emans aanhang te zoeken.
Ook de vliegramp, met veel Nederlandse slachtoffers, maakte Emans martelaarschap potsierlijk.
„Ik begrijp dat hij als een winnaar het kantoor van de gouverneur uitliep, want hij moet doen alsof het niet voor niets geweest is. Het is part of the show”, zegt oppositieleider Eveline Croes.
Nu de emoties tot bedaren zijn gekomen, is het financiële probleem van Aruba nog niet opgelost. Maandag komt de financiële toezichthouder met een tussenrapport en wordt besloten of Emans begroting wordt goedgekeurd.
En linksom of rechtsom zal de Arubaanse premier weer met Rutte en Plasterk moeten samenwerken, terwijl hij ze de afgelopen week van haat en verkrachting heeft beschuldigd. Dat zal de persoonlijke verhoudingen beïnvloeden.
Cardoze Filomena, de fan die vindt dat Eman zijn strijd moet voortzetten, maakt zich daar geen zorgen om.
„Hij heeft ruzie met deze ministers, maar in Nederland zijn zo vaak verkiezingen dat er vast snel weer anderen zitten.”
Bron: NRC
Door onze redacteur Emilie van Outeren