NETHERLANDS – De afschaffing van de bewaarplicht van telefoon- en internetgegevens belemmert het onderzoek naar de reeks liquidaties in en rond Amsterdam ‘in ernstige mate’.

Als de uitspraak over de bewaarplicht blijft gehandhaafd, ‘accepteren we dat een volgende liquidatiezaak niet op te lossen is’.

Dit zeggen Jeroen van Berkel, de officier van justitie die alle liquidatiezaken in en rond Amsterdam coördineert, en hoofd Opsporing Hanneke Ekelmans van de Amsterdamse recherche in een gesprek met de Volkskrant.

Het vonnis in de zaak van Benaouf A., de eerste veroordeelde in de reeks liquidatiezaken, is grotendeels gebaseerd op mast- en telecomgegevens, gegevens van camera’s die autolocaties bepalen en internetverkeer over de huur van (vlucht)auto’s. ‘Zonder zulke data wordt het heel moeilijk, zo niet onmogelijk, het netwerk van deze verdachten in kaart te brengen’, aldus Van Berkel. ‘In de liquidatiezaken worden we geconfronteerd met zwijgende verdachten die er alles aan doen om buiten het zicht van de politie te blijven. Dan zijn communicatiedata voor de opsporing cruciaal.’

Big brother
Op 11 maart stelde de kortgedingrechter in Den Haag de Wet bewaarplicht telecommunicatiegegevens buiten werking. Deze wet verplichtte aanbieders van telefoon- en internetdiensten alle verkeers- en locatiegegevens van gebruikers op te slaan. Volgens de rechter bleef deze inbreuk op de privacy ‘niet beperkt tot het strikt noodzakelijke’.

De zaak was aangespannen door diverse organisaties, waaronder Privacy First, de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten en journalistenvakbond NVJ. Zij vergeleken de Nederlandse bewaarplicht met de maatschappij van ‘Big Brother is watching you’ uit het boek 1984 van George Orwell, waarin iedere inwoner traceerbaar is. ‘Van iedere burger werden alle telecommunicatiedata opgeslagen, ongeacht of je verdacht werd van een strafbaar feit’, zegt Vincent Böhre van Privacy First. ‘Daarbij werd iedere Nederlander een potentiële verdachte.’

Ingrijpende gevolgen
In het vonnis onderstreept de rechter dat de buitenwerkingstelling van deze wet ‘ingrijpende gevolgen kan hebben’ voor de opsporing en vervolging van strafbare feiten. Met die gevolgen werd de Amsterdamse recherche onlangs geconfronteerd in een van de liquidatieonderzoeken.

Een verdachte werd eind 2014 aangehouden wegens het bezit van verdovende middelen, waarbij telefoons van hem in beslag werden genomen. ‘We kwamen hem ook tegen als verdachte in een liquidatiezaak’, zegt Ekelmans. ‘Zijn telefoongegevens kunnen wij nu niet opvragen.’

Het ministerie van Veiligheid en Justitie werkt aan een nieuw voorstel om alsnog zo’n bewaarplicht te introduceren. Daarbij wordt voorgesteld dat een rechter-commissaris voortaan goedkeuring moet verlenen aan het vorderen van communicatiegegevens bij telefoon- en internetproviders. Maar de bekrachtiging daarvan kan nog lang duren, stelt rechercheofficier Van Berkel. ‘Tot die tijd worden wij ernstig in de opsporing gehinderd.’

Vrijspraak
Het Openbaar Ministerie (OM) heeft een lijst opgesteld van 130 strafzaken waarbij communicatiedata cruciaal waren voor een veroordeling. Het gaat om ernstige delicten zoals moord, verkrachting, mensenhandel en afpersing.

Communicatiedata kunnen alleen bij telefoon- en internetaanbieders worden gevorderd bij verdenkingen die zo ernstig zijn dat ze een voorlopige hechtenis rechtvaardigen. Zo had Robert M., de hoofdverdachte in de Amsterdamse Zedenzaak, volgens het OM nooit gepakt kunnen worden zonder zijn internetgeschiedenis.

Communicatiedata kunnen bovendien ook ontlastend bewijs vormen, zegt een OM-woordvoerder. Eind 2013 werden twee veroordeelden (tot 24 en 8 jaar celstraf) vrijgesproken nadat computer- en telefoonexperts aantoonden dat zij ten tijde van een dubbele moord op Bonaire onmogelijk op de plaats delict aanwezig hadden kunnen zijn. Met deze ‘Spelonkzaak’ kwam de zesde justitiële dwaling onder Nederlands recht aan het licht sinds de eeuwwisseling.

Bron: DutchCaribbeanPortal