Tekst: Peter Diekman

In de komende twee jaar bereidt Suriname zich voor op de National Riks Assessment (NRA). Deze risicoanalyse is gericht op de vraag in hoeverre Suriname een voldoende robuuste infrastructuur heeft ter bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme.

Met die infrastructuur wordt onder meer gedoeld op de kwaliteit van de wetgeving, de handhaving van de wetgeving, het functioneren van de financiële sector en de bijdrage die verschillende niet-financiële dienstverleners leveren in de bestrijding van witwassen.

SURINAME VOERT IN de eerste plaats zelf een beoordeling uit (een self-assessment) waarna, zoals nu wordt verwacht, in 2020 een beoordeling door externe beoordelaars wordt uitgevoerd. De uitkomst van de beoordeling is een rating die aangeeft in welke mate Suriname aan internationaal erkende aanbevelingen voldoet die witwassen en financiering van terrorisme moeten tegengaan. Deze aanbevelingen zijn gedaan door de Financial Action Task Force (FATF), waaraan alle landen in de wereld moeten voldoen. De FATF of daaraan gelieerde beoordelaars doen het onderzoek in 2020. De gelieerde beoordelaars kunnen zijn de CFATF (de Caribbean Financial Action Taks Force), de Wereld Bank of het IMF.

Zakendoen

EEN GOEDE RATING voor een land betekent dat de risico’s voor het zakendoen met dat land als laag worden ervaren. Het is dus goed voor de economie en de internationale betrekkingen. Daar staat tegenover dat een lage rating ernstige economische nadelen met zich meebrengt. Buitenlandse banken zullen dan geen rekeningen willen onderhouden met banken in het land en het land raakt gaandeweg geïsoleerd in de wereldeconomie.

De NRA van 2020 is voor Suriname van economisch levensbelang. Het land komt van ver, na een evaluatierapport in 2009 waarin Suriname een dikke onvoldoende scoorde. Na 2009 is er veel gedaan om de lacunes in de wetgeving en de economische infrastructuur te verbeteren, maar de wereld ontwikkelt zich ook verder. Dit betekent dat de eisen die vandaag worden gesteld hoger zijn dan een decennium geleden. De lat ligt hoog en zal de komende jaren eerder nog hoger liggen.

Hoewel tijdens de NRA de primaire focus ligt op de bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme, vind ik dat die in de praktijk ruimer moet liggen. Ook aspecten als fraude en corruptie zouden binnen de reikwijdte van de aandacht moeten liggen. Kortweg spreek ik over de bestrijding van financieel economische criminaliteit, een verzamelbegrip voor fraude, corruptie, witwassen en financiering van terrorisme. Het toevoegen van fraude en corruptie heeft ook een gegronde reden. De beide delictsvormen zijn nauw verwant aan witwassen. Ten aanzien van fraude kan worden gesteld dat in verreweg de meeste gevallen daaraan een fiscale component is verbonden. Fraude wordt gepleegd met het oogmerk daarmee een voordeel te behalen. Dat voordeel leidt, blijkens de praktijk van fraudeonderzoeken, doorgaans niet tot aangifte bij de Belastingdienst.

Belastingontduiking

DUS, IN DE meeste gevallen is fraude ook belastingontduiking. In de 4e Europese Richtlijn tegen witwassen is belastingontduiking aangemerkt als een gronddelict voor witwassen. Dit betekent kortweg dat het fiscale delict van een valse belastingaangifte onmiddellijk ook leidt tot een subsidiaire tenlastelegging ter zake witwassen. Immers, de verdachte heeft geld voorhanden dat had moeten worden afgedragen aan de fiscus. De verdachte verhult dat sprake is van een valse belastingaangifte. De verdachte weet doorgaans dat een valse belastingaangifte is gedaan en tenslotte is het geld dat de verdachte voorhanden heeft is, afkomstig ‘… uit enig misdrijf’, zoals de delictsomschrijving van witwassen dit beschrijft. Het misdrijf is het doen van een valse aangifte.

Ook corruptie is nauw verwant aan witwassen. Het voorwerp uit de delictsomschrijving van witwassen is de extra omzet en inkomsten die zijn verworven naar aanleiding van de omkoping. Deze wordt verhuld, terwijl de verdachte doorgaans heel goed weet dat sprake is van omkoping en dus kennis heeft van het misdrijf. Hiermee is de link met witwassen gelegd.
Internationaal vertrouwen

Het doel is scheppen van een fundament voor internationaal vertrouwen in Suriname als economische handelspartner

HET DOEL VAN de wetgeving ter bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme kan als volgt worden omschreven. In de eerste plaats is het gericht op de bestrijding van het delict zelf en het ontnemen van de criminele opbrengsten die daaruit voortvloeien. In de tweede plaats is het doel de bescherming van de integriteit van het financiële stelsel. Tenslotte is het doel het scheppen van een fundament voor internationaal vertrouwen in Suriname als economische handelspartner.

De wetgeving gericht op de bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme geeft enkele private partijen een duidelijke taak. De private sector is wettelijk mede verantwoordelijk gemaakt voor deze bestrijding. Gesteld zou kunnen worden dat de overheid de genoemde doelen nooit alleen kan halen. Informatie en medewerking van de private sector is van belang om de doelen te halen. De private sector heeft daarbij in belangrijke mate ook baat bij het halen van die doelen en het is dus gerechtvaardigd dat de overheid vraagt daaraan een bijdrage te leveren.

Om de doelen te halen staan drie Surinaamse wetten centraal. Te weten de Wet Strafbaarstelling Money Laundering en de Wet Melding Ongebruikelijke Transacties (MOT) en de Wet Identificatieplicht Dienstverleners (WID). De MOT wijst een groep van private partijen aan die een verantwoordelijkheid krijgen. Grofweg zijn er twee belangrijke eisen op grond van de MOT en WID: 1) partijen moeten hun cliënten identificeren en: 2) partijen moet ongebruikelijke transacties die mogelijk verband houden met witwassen melden aan een meldpunt, de Financial Intelligence Unit Suriname (FIU Suriname).
Accountants

Accountants zijn bij uitstek in de gelegenheid om ‘ongebruikelijkheid’ van transacties te kunnen vaststellen

HET FEIT DAT een private partij bij wet is aangewezen om een bepaalde verantwoordelijkheid in acht te nemen is niet zonder gevolgen. Het is geen vrijblijvendheid om al dan niet aan de wet te voldoen. Het verzaken om aan de wet te voldoen is een wetsovertreding op zichzelf. In het laatste jaarverslag van de FIU Suriname, dat op de website is gepubliceerd (2014), blijkt dat sommige private partijen geen enkele melding van ongebruikelijke transacties hebben gedaan, waaronder ook mijn beroepsgroep, de accountants. Informatie van de FIU Suriname geeft aan dat na 2014 dit niet beter is geworden.

Accountants behoren naast bijvoorbeeld notarissen, advocaten, makelaars en autohandelaren tot de groep van niet-financiële dienstverleners. Accountants zijn controleurs van de financiële verantwoording en hebben daarbij toegang tot de details van de administratie van ondernemingen. In andere gevallen richten accountants de administratie in, bereiden ze belastingaangiften voor en maken ze de jaarrekening op. Het zijn bij uitstek de accountants die inzicht hebben in de geldstromen bij ondernemingen, in de fiscale positie en de wijze waarop de onderneming zakelijke contacten onderhoudt met de buitenwereld, zowel binnen als buiten Suriname.

Het zijn de accountants die kunnen beoordelen of de zakelijke activiteiten van een onderneming al dan niet in overeenstemming zijn met de statutaire doelstelling. Het zijn de accountants die bij uitstek in de gelegenheid zijn om de ‘ongebruikelijkheid’ van transacties die zij bij hun cliënten waarnemen te kunnen vaststellen. Het zijn accountants die transacties van hun cliënten kunnen (moeten) analyseren en daarbij afwijkende patronen kunnen (moeten) vaststellen en vragen kunnen (moeten) stellen. Het zijn accountants die bij ontwijkende of onlogische antwoorden zelf vraagtekens moeten plaatsen of op zijn minst een vermoeden moeten krijgen van de ongebruikelijkheid van een transactie.

Hooglijk onaannemelijk

HET IS IN hoge mate onaannemelijk dat zich in het Surinaamse bedrijfsleven in vele jaren geen enkele ongebruikelijke transactie heeft voorgedaan die mogelijk verband houdt met witwassen, zeker niet als het begrip witwassen wordt opgerekt door ook belastingontduiking en corruptie daarbij te betrekken. Het is om die reden zeer opmerkelijk en ook ongeloofwaardig dat accountants al vele jaren geen enkele melding hebben gedaan van ongebruikelijke transacties.

Waarom is het zo oorverdovend stil aan de kant van accountants? Het antwoord op die vraag ligt wellicht in de (onjuiste) interpretatie van het voor accountants belangrijke fundamentele beginsel van vertrouwelijkheid. Accountants moeten te allen tijde aan vijf fundamentele beginselen voldoen, waarvan ‘vertrouwelijkheid’ er een is. Dit betekent dat de accountant geen informatie verstrekt aan derden die hem ter kennis is gekomen bij de uitoefening van zijn beroep.

De fundamentele beginselen zijn vastgelegd in een verordening van de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (NBA), maar die zijn weer een vertaling van de internationale gedrag- en beroepsregels die zijn uitgevaardigd door de International Federation of Accountants (IFAC). Ook de Surinaamse accountants, doorgaans lid van de NBA en lid van de Surinaamse Vereniging van Accountants (Suva) moeten voldoen aan het beginsel van vertrouwelijkheid op straffe van tuchtrechtelijke maatregelen.

Ondergeschikt aan wet

In het kader van de melding van ongebruikelijke transacties geldt de Surinaamse wet. Er is sprake van meldingsplicht

ZOALS HIERVOOR AANGEGEVEN is het beginsel van vertrouwelijkheid een regel in een verordening. Het is een belangrijke eis dat de beroepsbeoefenaar voldoet aan wat in een verordening staat. Een verordening is evenwel in de juridische context ondergeschikt aan een wet. Het kan nooit zo zijn dat een regel in een verordening ertoe leidt dat een wettelijke regel niet wordt nageleefd. Omgekeerd geldt dat een wettelijke regel ertoe leidt dat een tegengestelde regel in een verordening terzijde moet worden geschoven.

In het kader van de melding van ongebruikelijke transacties geldt de Surinaamse wet en is het niet-melden van dergelijke transacties dus een overtreding van de wet. Het beginsel van vertrouwelijkheid gaat gewoon niet op in deze situatie. Er is sprake van meldingsplicht.

Een andere verklaring om niet te melden zou kunnen zijn dat accountants ervoor terugschrikken om “…aangifte te doen” (want zo zou het kunnen lijken) tegen hun cliënten. Dat is commercieel onhandig. Aan de andere kant moet de vraag worden gesteld of de accountant een cliënt wil bedienen die de wet overtreedt, zich met criminele activiteiten bezig houdt of althans dergelijke activiteiten faciliteert. Dat is ook onhandig omdat het ethisch aanzien van het accountantsberoep daarmee wordt geschaad.

Vertrouwensman

EEN GRONDBEGINSEL IN de accountancy is dat de accountant een ‘vertrouwensman is van het maatschappelijk verkeer’. Zonder die belangrijke positie van vertrouwensman zegt de titel Registeraccountant (RA) of Accountant Administratieconsultent (AA) niet zo veel. In de dienstverlening moet de RA/AA altijd over de schouder van de cliënt heen kijken en oog hebben voor de belangen van het maatschappelijk verkeer. Het is om die reden dan ook begrijpelijk dat de accountant is opgenomen in het rijtje van private partijen die een verantwoordelijkheid hebben in het kader van de bestrijding van witwassen en financiering van terrorisme.

Ik begon mijn betoog met de NRA waaraan Suriname nu werkt en waarvan de externe beoordeling in 2020 wordt verwacht. Onderdeel daarvan is dat wordt gekeken hoe de zogenaamde DNFBP’s (Designated non-Financial Businesses and Professions), waar accountants onderdeel van uitmaken, hun rol vervullen in dit verband. Het zal de onderzoekers in 2020 zeker opvallen dat een deel van deze groep geen enkele melding heeft gedaan van ongebruikelijke transacties. Om het maatschappelijk verkeer echt te dienen en om Suriname echt een dienst te bewijzen zouden accountants hun verantwoordelijkheid moeten nemen. De oorverdovende stilte van de Surinaamse accountants in dit verband betekent dat zij een zwakke schakel zijn in de publiek-private handhavingsketen. ◊

Dit artikel is verschenen in onze editie van 14 febrauri

Lees meer: Accountants en witwassen – DWTonline.com

Bron: De Ware Tijd