Elsevier | Elke vorm van onderscheid wordt als racisme veroordeeld

door Gerry van der List

Racisme heeft in de geschiedenis de verschrikkelijkste voorstanders gehad die met mallotige theorieën grote schade hebben aangericht. Maar de strijd van de antiracisten heeft enige schaduwzijden gekregen.

In het progressieve Nederland is Norman Podhoretz tamelijk onbekend. Maar in zijn eigen land geldt de Amerikaanse neoconservatief als een spraakmakende – en in Republikeinse kringen invloedrijke – intellectueel die met zijn beschouwingen geregeld opzien baart. In 1963 deed hij dit al, toen hij het essay My Negro Problem – and Ours publiceerde.

Het wordt ongepast gevonden om medemensen op hun huidskleur te beoordelen, stelde Podhoretz vast. Maar zelf deed hij dat voortdurend. Als jongetje in Brooklyn, New York, was hij al bang voor de intimiderende zwarten in zijn buurt en zijn gevoel van ongemak werd er in de loop der jaren niet minder op. Hij moest er dan ook niet aan denken dat zijn dochter met een neger zou thuiskomen.
Emotie

In het essay zien we Podhoretz op zijn best. Een briljante stilist met tegendraadse opvattingen en een ontwapenende eerlijkheid. Hij vestigde de aandacht op de belangrijke discrepantie die vaak bestaat tussen ratio en emotie.

Nu in de winkel: het dubbeldikke Kerstnummer van Elsevier. Met: Humberto Tan, Jeanine Hennis-Plasschaert en Eric Wiebes. En verder: spannende reconstructies en reportages. Koop nu in de App Store. Nooit meer een nummer missen? Neem een abonnement >

Het verstand vertelt ons dat we niet mogen discrimineren, maar het gevoel inspireert vaak tot extra affiniteit met de eigen groep. Wie aan dit verschijnsel voorbijgaat, waarschuwde Podhoretz, baseert zich op illusies.

Zulke waarschuwingen zijn vast niet besteed aan de organisatoren van de antiracismecampagne die volgende maand van start gaat. De acties gaan – weer eens – gepaard met een racismetest. Je krijgt dan bijvoorbeeld een foto van een zwarte man voor je neus en moet dan zeggen of dit een atleet, een verpleger of een drugsdealer is. De moraal is duidelijk. Wie de man niet direct als een verpleger ziet, is een racist.

Maar de achterliggende gedachte van de test klopt niet. Zwarten in de atletiek of de misdaad krijgen meer aandacht dan zwarten in de verpleegkunde. Dus ligt het voor de hand hen eerder met deze activiteiten te associëren. Hokjesdenken is in beginsel verwerpelijk, maar soms dringt de maatschappelijke werkelijkheid het redeneren in categorieën min of meer op.

Wie extra op zijn portemonnee let in het gezelschap van Marokkaanse jongeren, maakt zich niet schuldig aan discriminatie, maar doet aan kansberekening. Hij weet dat Marokkanen in het criminele hokje oververtegenwoordigd zijn.
Racisme

Het heeft geen zin in zulke gevallen meteen te schermen met de beladen term ‘racisme’, die vaak wordt misbruikt. Zo wordt PVV-leider Geert Wilders na zijn ‘minder Marokkanen’-uitspraak door het Openbaar Ministerie verdacht van belediging van een groep mensen op grond van ras, terwijl de Marokkanen toch echt geen ras vormen.

Net zomin als de Turken. Het recente verwijt van de Turkse regering dat Nederland een racistisch beleid voert ten aanzien van deze etnische minderheid, is alleen begripsmatig al ridicuul.

De beschuldigingen van antiracisten kunnen intimiderend werken en de blik vertroebelen. Ze maken het in elk geval lastig om serieus te onderzoeken of er inderdaad raciale verschillen bestaan. Het is nog wel acceptabel om te beweren dat zwarten een aangeboren ritmegevoel hebben en goed kunnen dansen.

Maar de bevinding van de auteurs van het boek The Bell Curve (1994) dat zwarte Amerikanen bij IQ-tests gemiddeld 15 punten lager scoren dan blanke Amerikanen, deed zoveel stof opwaaien dat nauwelijks meer rustig kon worden gekeken naar de merites van de studie.
Verschillen

Ras is een bijzonder gecompliceerd begrip. Seksisme heeft een slechte naam, maar ieder redelijk mens ziet in dat mannen en vrouwen wezenlijk van elkaar verschillen en dat dit verschil voor een aanzienlijk deel biologisch is bepaald. Maar bij ras is het lastiger om onderscheid te maken tussen culturele invloeden en aangeboren eigenschappen.

Toch is het onwaarschijnlijk dat er helemaal geen erfelijke verschillen bestaan tussen blanken, zwarten en Aziaten.

Racisme heeft in de geschiedenis de verschrikkelijkste voorstanders gehad die met mallotige theorieën grote schade hebben aangericht. Daartegen kan nooit voldoende stelling worden genomen. Maar de strijd van de antiracisten heeft enige schaduwzijden gekregen.

Elke vorm van onderscheid maken tussen etnisch groeperingen wordt al te gemakkelijk als racistisch veroordeeld en het bestuderen van biologische verschillen wordt bij voorbaat taboe verklaard. Terwijl eigenwijze denkers vol vooroordelen als Podhoretz en boeken als The Bell Curve veel meer aan het denken zetten dan de zoveelste simplistische antiracismecampagne.

Bron: Elsevier

Elke vorm van onderscheid wordt als racisme veroordeeld
Gerry van der List

Gerry van der List (1961) schrijft over geestelijk leven, cultuur, sport en politiek.