Daarin vind je permanent gekoelde kamers vol stalen kasten. Die geven op zichzelf nog weinig prijs. Wat zich daarbinnen afspeelt onttrekt zich vrijwel volledig aan het menselijk oog. En als we het al zouden zien, dan zagen we eigenlijk nog niet veel: vooral kabels en contactpunten die series eentjes en nulletjes vervoeren, die weer worden uitgedrukt door onzichtbare elektrische signalen. Niettemin huisvesten deze anonieme gebouwen een van Nederlands meest veelbelovende exportproducten: het internetknooppunt.

Er raast zoveel dataverkeer door AMS-IX (spreek uit: ‘amsix’) dat het sinds drie jaar ’s werelds grootste ‘internet exchange’ is. Zo’n 700 partijen zijn inmiddels aangesloten: van British Telecommunications tot KPN, van Microsoft tot de Gasunie, maar ook Netflix, RTL, Vodafone en XS4all. Al die video’s, e-mail, posts op sociale media, games, software en wat al niet meer vinden via AMS-IX de snelste weg naar hun bestemming. Want wat voor auto’s geldt, geldt ook voor bits en bytes: zonder knooppunt moet je gigantisch omrijden. En op het digitale routenet leiden steeds meer wegen door Amsterdam.

Data hebben langzamerhand een nutsfunctie gekregen, net zoals kraanwater: doordat de kraan altijd loopt, weet je niet meer wie het water levert. Misschien kennen we AMS-IX om die reden slecht. Maar het langsrazende dataverkeer nam hier in 2014 met dertig procent toe. De topsnelheid van het dataverkeer steeg naar bijna 4 terabit per seconde, oftewel 3000 gigabit: dat zijn 456.000 boeken die voorbijkomen, in dezelfde tijd dat een mens één regeltje leest.

Het knooppunt is volgens kranten en consultants inmiddels al de belangrijkste mainport van Nederland. Want wat er iedere minuut via AMS-IX loopt, betekent meer voor het wereldwijde dataverkeer dan Schiphol voor het internationale luchtverkeer betekent of de Rotterdamse haven voor het mondiale zeetransport.

Het economisch belang van AMS-IX laat zich wel lastig peilen. Eind 2014 deed Deloitte een poging om dit te onderzoeken: men kwam uit op zo’n 20.000 extra banen door de toegenomen bedrijvigheid en bestedingen rond AMS-IX.

House of Cards

Net als een verbeterd wegennet levert een goede digitale infrastructuur een grote economische plus op. Met tastbare resultaten bovendien. Zo trekt AMS-IX veel buitenlands verkeer aan: 80 procent van de 700 klanten komt uit het buitenland. Een speler als Netflix betaalt AMS-IX maandelijks zo’n € 20.000 voor de poorten waarlangs House of Cards soepel onze huiskamers binnenkomt. De grote internetspelers vestigen zich bovendien graag nabij de datafaciliteiten in Amsterdam. ‘Zonder ons zou Cisco hier niet zitten’, stelt AMS-IX-directeur Job Witteman. ‘Zij kunnen hier routers verkopen aan bij ons aangesloten partijen.’

Witteman kan zonder overdrijven Mr. AMS-IX worden genoemd. Vanaf het begin is hij betrokken geweest bij de vormgeving van het datawonder. De naam AMS-IX viel voor het eerst in 1994, op SURFnet, het netwerk voor academici. SURFnet wilde academici verbinden met de buitenwereld. Het waren de onrustige pioniersdagen van internet, dat toen alleen al in Nederland maandelijks tienduizenden nieuwe huiskamers binnendrong. In 1997 werden de gesprekken over de internet exchange serieuzer. Een twintigtal partijen kwam bijeen om AMS-IX op de agenda te zetten als samenwerkingsverband.

Witteman zat hierbij namens France Telecom. De buitenlandse telecomspelers waren net actief geworden in Nederland. Ze zagen ons land als een mooie speeltuin waar je diensten zonder al te veel concurrentie uit kon rollen: telefonie, data, internet. Witteman verkocht internet. Als geen ander wist hij welke omwegen data op dat moment maakten. ‘Als een klant van ons een mail wilde sturen naar een klant van British Telecom, dan ging dat via Parijs, langs Londen en waarschijnlijk ook nog via New York. Dit vonden we onzin. Als we een centraal koppelpunt zouen hebben waarlangs het verkeer direct tussen British Telecom en France Telecom kon reizen, dan bespaarde dat iedereen bakken met tijd en geld.’

Lokale data moeten lokaal blijven, zo luidde de boodschap. Dit sprak Witteman zo aan dat hij AMS-IX wel wilde gaan leiden. En dat gebeurde door oer-Hollands polderen. Want uit die eerste vergadering in 1997 ontstond een vereniging. Elk lid betaalt voor zijn internetpoort, maar beslist ook mee over de poorttarieven en toekomstplannen. Een winstoogmerk bestaat hier niet. Ook niet nadat AMS-IX uit zijn jasje groeide en in 2000 een bv werd, met Witteman als directeur. De aandelen bleven in handen van de vereniging, elk lid heeft één stem en niemand krijgt privileges. Zoals de waterschappen ons drooghouden, zo houdt AMS-IX de vaart erin op internet.

‘Het samen willen doen is denk ik typisch Nederlands. Maar de echte drijvende kracht is de neutrale rol van AMS-IX’, zegt Witteman. ‘Allianties als France Telecom en Deutsche Telekom hadden enorme economische belangen. Ze weigerden apparatuur op andermans grondgebied te zetten: dat doe je niet, je weet nooit wat ermee gebeurt. Die houding hebben ze eigenlijk nog steeds. Nederland vinden ze een goede plek voor hun dataverkeer, want dat is klein en onschuldig. Dat beeld hebben we echt uitgebuit.’

Bemoeienis overheid

Behalve neutraal en non-profit is het AMS-IX-model ook onafhankelijk. Bottom-up lost het platform gezamenlijke verkeersproblemen op voor internetbedrijven. Maar de overheid klopt op de deur. In een kamerbrief van december 2014 vraagt minister Kamp van Economische Zaken zich af hoe essentieel de data-infrastructuur van AMS-IX is voor Nederland. De Autoriteit Consument & Markt besloot om de interconnectiemarkt, met AMS-IX als spil, te verkennen. In de zomer rapporteert de toezichthouder of er nieuwe regelgeving nodig is.

Witteman moet niets hebben van de dreigende overheidsbemoeienis. ‘Iets wat snel groeit, vinden ze in Den Haag eng. Ze weten niet wat ze met ons aan moeten. Het moet blijkbaar bij een minister in zijn portefeuille zitten of ingekapseld zitten in instituties voor het geval er iets misgaat. Ons grote voordeel is nu juist dat we geen last hebben van traditionele lobbyclubs en belangenverenigingen.’

Niet zonder trots vertelt Witteman dat er bij de grote stroomstoring van 27 maart in Noord-Holland bij AMS-IX niks aan de hand was. Het dataverkeer liet zich niet van de wijs brengen door de problemen in een nabijgelegen hoogspanningsstation in Diemen. Dit toont volgens Witteman aan dat het platform uitstekend in staat is zelf verantwoordelijkheid te nemen voor de betrouwbaarheid van het internetverkeer. En met grote Europese concurrenten in Frankfurt, Parijs en Londen is er naar zijn zeggen ook geen sprake van een monopolie.

Een bijkans nog gevoeliger punt is de bemoeienis van de overheid met de passerende data. Het kabinet wil de inlichtingendiensten AIVD en MIVD internetkabels laten aftappen: even een harddisk eraan hangen om diplomatieke of aanslaggevoelige informatie binnen te hengelen, daarbij gebruikmakend van het feit dat de gebruikers van de aangesloten partijen er niet bij stil staan dat hun data langs Amsterdam lopen. Dit zou aanslagen en samenzweringen voorkomen. Witteman ziet het heel anders: ‘De passerende data zijn als volle vrachtwagens. Die ga je niet legen op een knooppunt. Je weet nota bene waar ze naartoe gaan en waar ze vandaan komen. Als je doelgericht wilt aftappen, dan kun je ze gewoon daar staande houden, zodat niet iedereen er last van heeft.’

Mogelijk gemorrel met data zou ook dwarsbomen wat het AMS-IX model juist zo succesvol maakt. Witteman wijst op de recente afluisterpraktijken in Duitsland en het NSA-schandaal in de VS rond Edward Snowden. ‘Juist omdat hier niemand aan de kabels komt, is AMS-IX zo groot gegroeid en trekken bedrijven hiernaartoe. Als de overheid hierin volhardt, gaat het ons klanten kosten en dat is slecht voor de groei van de Nederlandse economie.’ Met Klaas Dijkhoff als nieuwe staatssecretaris van Veiligheid en Justitie weet Witteman in elk geval waar hij aan toe is; als Kamerlid maakte juist hij zich hard voor ruimere bevoegdheden voor inlichtingendiensten.

AMS-IX poldert nu ook overzee met data. Expansie naar VS

Zorgen of niet, AMS-IX ligt op koers. Nog voor 2016 hoopt Witteman de teller van aangesloten partijen in Amsterdam op 800 te krijgen. Die groei is van levensbelang in een markt waarin je aantrekkelijker bent met meer aangesloten leden om data mee uit te wisselen. Maar inmiddels heeft het platform zijn koers met veel pk’s verlegd. Niet langer trekken wereldspelers massaal naar Amsterdam toe, Amsterdam trekt nu ook zelf de wereld in. AMS-IX zit nu in Curaçao, Kenia en Hongkong. ‘Met een beetje mazzel volgt Zuid-Amerika snel’, aldus Witteman.

Maar de allergrootste uitdaging is die in de Verenigde Staten. AMS-IX opende al punten in New York en San Francisco en recentelijk in Chicago, het financiële hart waar bedragen en waarden als een dolle door de kabels vliegen. AMS-IX Chicago trok bij de grote handelsbeurs Chicago Mercantile Exchange in.

‘In Amerika zullen we Amsterdam binnen vijf jaar overvleugelen’, verwacht Witteman. ‘In Amerika kennen ze alleen een commercieel model en niet een onafhankelijk, neutraal en non-profitmodel zoals het onze. Amerikaanse bedrijven hadden interesse in onze niet-commerciële aanpak. Nadat we de mogelijkheden hiervoor in Amerika hadden onderzocht, zijn we daar eind 2013 begonnen.’

De concurrentie in Amerika zit niet stil maar doet het met commerciëlere en minder neutrale middelen. De twee grote Amerikaanse internet exchanges bijvoorbeeld laten partijen verkeer uitwisselen op hun vloer, maar alleen als die partijen betalen voor doorgang. ‘Dit is zo’n gedwongen winkelnering en niet de vrijheid die we zoeken. De winst moet gewoon zijn dat iedereen er meerwaarde uit haalt’, zegt Witteman. Gezegd moet worden dat vlak na AMS-IX ook DE-CIX, de commerciëlere concurrent uit Frankfurt, voet aan wal zette in New York. Wordt het straks New Amsterdam of Frankfurt Harbour?

De vraag dringt zich op of Witteman nu een handelsreiziger is of een zendeling. Zelf zegt hij alles uitsluitend voor de leden en de internetindustrie te doen. Dus toen ze in Detroit het AMS-IX-model kopieerden moest hij wel even slikken. Graag had hij die markt zelf gepakt. Maar algauw kon hij er zich mee verzoenen. ‘Het is erg mooi dat het aanslaat: het helpt het internetverkeer vooruit.’

Witteman denkt een belangrijke andere troef in handen te hebben om de expansie naar de VS te realiseren. AMS-IX is buiten de VS de enige Internet Exchange met een Open IX-certificaat. Dit certificaat geeft de standaarden aan waaraan een internet exchange zou moeten voldoen. Dat opent deuren in Amerika voor Witteman cum suis: AMS-IX Seattle, AMS-IX Los Angeles, met datapolderen zou het straks zomaar kunnen.

Bron: FinancieelDagblad