Door Wies Ubags | Financieel Dagblad

Venezuela snakt naar verandering, de toch al zwakke economie krijgt harde klappen met de lage olieprijs. Onvrede en armoede drijven de zittende president Maduro bij verkiezingen komend weekeinde in het nauw.

Het worden op 6 december de spannendste parlementsverkiezingen in tijden in Venezuela, waar de mensen in de rij staan voor primaire levensbehoeften als eieren, deodorant, maandverband en toiletpapier en waar de nationale munt met rasse schreden devalueert.

De rechtse oppositie ligt voorop in de peilingen. Als die inderdaad een meerderheid krijgt in het Venezolaanse parlement, is dat voor het eerst sinds 1998, toen de charismatische socialist Hugo Chávez de verkiezingen won.

Het land snakt naar verandering. De Venezolaanse economie is vrijwel volledig afhankelijk van de olie-export, maar door de sterk gedaalde olieprijs is er een schrijnend gebrek aan geld. De benodigde grondstoffen en goederen om de productie op pijl te houden, kunnen daardoor niet worden geïmporteerd.

Onder die moeilijke economische omstandigheden brokkelt het draagvlak voor president Nicolás Maduro, die in 2013 de aan kanker overleden Chávez opvolgde, af en nu lijkt het erop dat hij zal moeten gaan samenwerken met rechtse partijen. Die hebben zich voor de verkiezingen verenigd in het politieke blok Democratische Eenheid.

Extreem-rechtse bourgeoisie

Maduro heeft al aangekondigd een overwinning van het rechtse blok niet zonder meer te accepteren. Gebeurt dat toch, dan wil hij de straat op en ‘een militair-civiele unie’ aangaan met het volk om de ‘extreem-rechtse bourgeoisie’ het hoofd te bieden. Hij zal alles doen om de revolutie van Chávez, waarbij voor de armsten huisvesting, pensioen, gezondheidszorg en onderwijs beschikbaar kwam, te redden.

Het is maar zeer de vraag of het ‘chavismo’, de socialistische politieke stroming ingezet door Chávez, zich op tijd kan aanpassen als de politieke verhoudingen in Venezuela veranderen. Dat stelt Samuel George van de Bertelsmann Stichting in Washington, die zich bezighoudt met Trans-Atlantische relaties en Latijns-Amerika.

Doodsteek voor de democratie

‘Als de oppositie wint en de resultaten worden gerespecteerd, zal dit het begin van het einde voor Maduro betekenen’, zegt George. ‘Als de oppositie een twee derde meerderheid krijgt in het parlement, kan ze volgend jaar verzoeken om het aftreden van Maduro.’ En omdat de president niet meer dan 20% van de Venezolanen achter zich heeft, zal hij dan verliezen, voorspelt George.

‘Maar Maduro kan proberen de resultaten te bagatelliseren of de legitimiteit daarvan in twijfel trekken. Als hij daarin slaagt, bevestigt hij zijn macht. Dat betekent dan wel de doodsteek voor de democratie in Venezuela.’
Nicolas Maduro, president van Venezuela, hield donderdag in de aanloop naar de parlementsverkiezingen in het land een toespraak in Maracay. (Reuters)
Nicolás Maduro, president van Venezuela (Reuters)

Teloorgang van de economie

Het vertrek van Maduro ziet econoom Hernán Torres echter niet snel gebeuren, ook niet als de oppositie de verkiezingen wint. De vooraanstaande linkse analist heeft wel zijn twijfels over het vermogen van de regering om samen te werken met rechts. ‘Maduro zal dan moeten regeren met voortdurende druk van het parlement om de problemen te lijf te gaan.’

En dat wordt zeker niet gemakkelijk, voorziet Torres, want de vooruitzichten voor 2016 zijn heel slecht. ‘Het kan een nog slechter jaar worden dan 2015. De prijs van een vat olie kan zakken naar onder de $20. En dat de teloorgang van de economie betekenen’, vreest de econoom.

Benzineprijs omhoog

Veel pijnlijke beslissingen die de regering voor zich heeft uitgeschoven met het oog op de verkiezingen en vanuit ‘de ijdele hoop dat de olieprijs aan zou trekken’, moeten alsnog worden genomen, benadrukt Torres. ‘Volgend jaar gaat de benzineprijs, nu nog een paar cent per liter, omhoog en zal ook de belastingdruk toenemen. De importen zullen tot een minimum worden beperkt. De koers van de bolívar zal worden vrijgegeven.’ Een dollar is volgens de officiële koers ongeveer 6,3 bolívar waard, maar op de zwarte markt wordt inmiddels meer dan 900 bolívar neergeteld.

Torres vreest dat de regering dan ook zal gaan snijden in de programma’s voor de armen, en die zijn juist de reden dat het volk de regering steunt. ‘Ze zullen een neoliberale oplossing voor de problemen moeten toepassen. De oppositie en de imperialistische regering van de Verenigde Staten zullen worden aangewezen als de schuldigen.’

Naasten en leden van het basketbalteam dragen de grafkist van een vermoorde jongen door de straten van Caracas voor de begrafenis. Misdaad is een belangrijk onderwerp in de parlementsverkiezingen in Venezuela. Het aantal misdaden dat is begaan door jongeren is sinds 2014 met zo’n 70 procent gestegen en gemiddeld elke 10 uur wordt er een persoon vermoord, van wie de meesten worden doodgeschoten. (Reuters)

Geld is op

Een van de redenen dat er zoveel schaarste is, is dat de nationale productie vrijwel stil is gevallen door de vele onteigeningen die Hugo Chávez in gang heeft gezet. Bedrijven die nog operationeel zijn, kampen met een gebrek aan grondstoffen omdat er niet genoeg wordt geïmporteerd. En dat komt weer omdat door de sterk verminderde inkomsten uit olie de regering niet over dollars beschikt om de benodigde import te betalen.

Torres: ‘De waarheid is dat het geld op is en er zijn miljarden dollars nodig om Venezuela uit het slop te halen. Het internationale bankwezen is niet bereid om te lenen en als ze dat wel waren, zou het tegen exorbitante rentes moeten.’

Vertrouwen is weg

Ook Samuel George ziet de toekomst donker in. ‘De economie er bovenop helpen zal niet gemakkelijk zijn als de regering verandert, wat op zich al niet gemakkelijk is. Venezuela moet zijn muntsysteem, waardoor sommige bevoorrechte personen toegang hebben tot harde valuta’s en de meeste anderen niet, veranderen. Het moet het vertrouwen winnen van de consument, die zijn geld onmiddellijk uitgeeft, omdat het niks meer waard is, maar die daardoor alleen maar meer waardeverlies veroorzaakt. Ook moet het vertrouwen van de producenten worden teruggewonnen. Die doen geen langetermijninvesteringen meer vanwege de interventiepolitiek van de regering.’

Maar eerst moet dus de oppositie de verkiezingen winnen om de regering in het parlement te dwingen veranderingen in de sociale programma’s en het economisch beleid door te voeren. Ondanks dat de peilingen de oppositie een voorsprong van 20% tot 30% geven, zijn de verwachtingen van veel mensen niet hooggespannen. De Venezolanen moeten namelijk wel hun stem uitbrengen en het probleem is juist dat veel Venezolanen op 6 december thuis zullen blijven.

Bron: Financieeel Dagblad