Ria Catz | Financieel Dagblad

De Raad van State heeft grote bezwaren tegen de modernisering van de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. Het stelsel van toezicht schiet tekort, meent het belangrijkste adviesorgaan van het kabinet en de Tweede Kamer.

De Raad adviseert het wetsvoorstel in zijn huidige vorm niet bij het parlement in te dienen.

De ministerraad heeft desondanks vrijdagmiddag ingestemd met het voorstel van de ministers Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken en Jeanine Hennis van Defensie. Daarin wordt geregeld dat de Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten AIVD en MIVD meer bevoegdheden krijgen om telefonie, internet, e-mail en sociale media grootschalig en ongericht te onderscheppen.

Satellietcommunicatie

Nu nog mogen de diensten alleen communicatie via de ether, zoals satellietcommunicatie, ongericht aftappen. Maar als het aan het kabinet ligt, wordt straks toegestaan dat de AIVD en MIVD ook ‘kabelgebonden’ communicatie grootschalig mogen onderzoeken. Volgens het kabinet lopen inmiddels bijna alle datastromen, zoals mails en telefoontjes, via de kabel. Terroristen die aanslagen willen plegen of met bijvoorbeeld jihadistische organisaties meevechten, zouden hier veelvuldig van gebruikmaken, bijvoorbeeld voor de ‘rekrutering en commandovoering’.

Om te voorkomen dat de privacy van argeloze burgers te veel in het geding komt en om te bereiken dat het ongericht onderscheppen rechtmatig gebeurt, voorziet het wetsvoorstel volgens Plasterk wel in ‘stevige waarborgen’. Zo mogen de diensten hun extra bevoegdheden pas inzetten na toestemming vooraf van de minister én van een nog in te stellen onafhankelijke commissie, de zogeheten Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB).

Cybersecurityspecialist

Deze moet bestaan uit minstens drie personen, onder wie in elk geval twee rechters en bijvoorbeeld een cybersecurityspecialist. De TIB gaat overigens straks ook de inzet van de huidige mogelijkheden van de diensten van tevoren toetsen. Hieronder vallen het aftappen van telefoongesprekken van individuele verdachten en het inbreken op hun computers.

Daarnaast blijft de Commissie van toezicht op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (CTIVD) bestaan. Deze controleert achteraf én tijdens het aftappen of de geheime diensten zich daadwerkelijk aan de wet hebben gehouden. De Raad van State had liever gezien dat het toezicht voor- en achteraf in handen van één instantie wordt gelegd. Het adviesorgaan vreest ‘versnippering’ en inefficiëntie, maar Plasterk weerspreekt dit. Volgens hem zou het heel raar zijn de CTIVD beide taken te laten uitvoeren, omdat het dan net is ‘alsof de slager zijn eigen vlees keurt.’ Hij versterkt wel de rol van de CTIVD, die straks ook gaat fungeren als een ‘zelfstandige klachteninstantie die bindende uitspraken kan doen’.

Lange bewaartermijn

De Raad van State vindt daarnaast dat de afgetapte informatie te lang mag worden bewaard, namelijk drie jaar. Dat zou wat betreft het adviesorgaan hooguit één jaar moeten zijn. Op een persconferentie zei Plasterk echter dat hij hierover met de geheime diensten over van gedachten heeft gewisseld. Die wezen hem erop dat terroristen vaak langer vooruit plannen dan één jaar. ‘Bovendien wordt de meeste informatie sneller dan binnen drie jaar weggegooid. Als het niets is, gaat het weg.’ Desondanks heeft de Raad van State ‘ernstige twijfels’ of de bewaartermijn van drie jaar wel ‘verenigbaar is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens.

Het wetsvoorstel regelt ook de samenwerking van de AIVD en MIVD met de geheime diensten in het buitenland. De toestemming voor het delen van grote sets data met bondgenoten ligt in handen van de minister. De plannen voor modernisering van de de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten bestaan al wat langer.

Grondrechten

Eind 2013 stelde de commissie-Dessens dat de huidige de wet, die stamt uit 2002, niet meer voldoet mede door de veranderde technologieën. De Raad van State erkent dat het kabinet de noodzaak van uitbreiding van bevoegdheden van de diensten wel voldoende heeft beargumenteerd en daarbij de grondrechten van mensen in het oog heeft gehouden

Bron: Financieel Dagblad