Eva Rooijers, Marcel de Boer | Financieel Dagblad
De huidige witwasaanpak, waarbij banken duizenden mensen moeten inzetten om alle klanten en transacties te controleren, schiet volgens Rabobank tekort. ‘Daarmee sporen we nu geen grote zwartgeldstromen op. De echte boeven blijven buiten het blikveld’, zegt bestuursvoorzitter Wiebe Draijer van de Rabobank.
Niet eerder heeft een topbankier in zich in zulke kritische bewoordingen uitgelaten over de Nederlandse bestrijding van financiële criminaliteit. In een gesprek naar aanleiding van de gebrekkige klantcontroles bij Rabo, waarover het FD vorige week publiceerde, plaatst de topman vraagtekens bij het huidige systeem. Hij houdt een pleidooi voor een effectievere aanpak van witwassen.
Volgens de topman is de verhouding scheef tussen de publieke inspanningen en die van banken op het gebied van de bestrijding van financieel economische criminaliteit. ‘Als je ziet dat wij als sector inmiddels zo’n achtduizend mensen in dienst hebben die hier op aan het werk zijn, terwijl er aan de publieke kant maar een fractie van dat aantal hiermee bezig is. Dan klopt iets niet aan het systeem.’
Poortwachtersfunctie
Banken hebben de wettelijke verplichting om als poortwachter te functioneren van het financiële systeem. Dit komt er kort gezegd op neer dat zij goed onderzoek moeten doen naar hun klanten en verdachte transacties en klanten moeten melden bij overheidsinstantie Financial Intelligence Unit (FIU).
Meerdere banken zijn hierin ernstig tekort geschoten. Afgelopen vrijdag meldde het FD dat De Nederlandsche Bank hard heeft ingegrepen bij Rabobank. De toezichthouder heeft een last onder dwangsom opgelegd die ervoor moet zorgen dat de bank klantdossiers op orde krijgt. Zo’n veertigduizend dossiers van voornamelijk particuliere klanten moeten opnieuw worden doorgelicht. Die klanten zijn ‘potentieel ten onrechte’ in de laagste risicoklasse ingedeeld.
ING moest zelfs een boete betalen van €775 mln vanwege het falende witwasbeleid en ook ABN Amro hangt een hoge boete boven het hoofd. Desgevraagd zegt Draijer ‘geen aanwijzing’ te hebben dat het Openbaar Ministerie (OM) ook Rabobank gaat aanpakken. Maar een garantie kan hij niet geven. ‘Behalve dat wij er alles aan doen om onze poortwachtersfunctie te vervullen.’
Hij stelt dat er bij de dossiers die ze nu moeten controleren geen enkele klant is aangetroffen ‘waarbij iets aan de hand is’. ‘We moeten bij deze klantdossiers beter onderbouwen waarom we ze als laag risico zien, en ze zo nodig in een andere categorie indelen, en dat gaan we doen.’
Het kan beter
Draijer betoogt dat de manier waarop banken nu crimineel geld moeten weren beter kan. Nu moet een dossier worden opgebouwd als de klant binnenkomt en wordt de klant in een van de drie risicocategorieën ingedeeld: laag, midden of hoog. Naar klanten in de lage categorie hoeft in principe jaren niet omgekeken te worden, behalve als zich iets voordoet. Andere klanten controleert de bank eens in het jaar of in de drie jaar.
‘Dat is de oude wereld. Maar met moderne technieken kan je veel meer inzicht krijgen en op dagelijkse basis zien wat voor risico’s zich voordoen bij een klant.’ Dat wil Rabobank doen door alle beschikbare publieke gegevens over klanten te scannen. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om hoe een klant in het nieuws komt, of welke woningen hij heeft. Draijer hoopt dit systeem waarbij de bank doorlopend inzicht in de hele portefeuille van klanten heeft, begin volgend jaar draaiende te hebben.
Tegelijkertijd moet de bank op de oude wijze met de risicocategorieën blijven werken. ‘Dat kost heel veel tijd en heel veel mensen. We hebben daar eenvoudigweg aan de wet te voldoen.’
Rendabel
De vraag is of een eenvoudige particuliere bankrekening nog wel rendeert voor een bank als er enorm hoge controlekosten voor gemaakt moeten worden. Maar die vraag stelt Rabobank zich niet, zegt Draijer. ‘Wel vragen we ons af of wat we nu doen effectief is.’
“Wel vragen we ons af of wat we nu doen effectief is.” (Wiebe Draijer)
Het inzetten van de nieuwe technieken is wat betreft Draijer betreft de eerste stap naar een effectievere witwasaanpak. Tegelijkertijd werken banken aan systemen waarin ze gezamenlijk klantdata op kunnen slaan en transacties kunnen monitoren. ‘Als wij iemand eruit gooien omdat we serieuze twijfels hebben gaat die persoon naar de volgende bank en begint het proces van voren af aan. Dat voorkom je als je een gezamenlijke aanpak hebt.’
Draijer verwacht echter niet dat zo’n gezamenlijk systeem er binnen twee jaar is. Een gedeeld transactiesysteem is nog complexer om te bouwen.
Systeemwaakhond
Daarnaast gaan banken landelijk meer samen optrekken met publieke partijen als de FIU, de FIOD en het OM. In een proefproject willen ze gezamenlijk verdachte transacties analyseren om zo inzicht te krijgen in verdachte patronen en grotere geldstromen. ‘Dat is waar we naartoe moeten’, is de stellige overtuiging van Draijer. ‘Dan kom je dicht bij die €15 mrd aan zwart geld die door de Nederlandse economie stroomt.’
De witwasaanpak is nu te veel gericht op de poortwachtersfunctie van individuele banken naar individuele klanten, meent Draijer. ‘We moeten naar een systeemwaakhond. Het zijn complexe en intelligente internationale organisaties die het systeem binnendringen.’
Bron: Financieel Dagblad