Bas Knoop Jeroen Piersma • Financieel Dagblad
De rechter heeft een bom gelegd onder de manier waarop toezichthouder AFM al jarenlang toezicht houdt op de accountantssector. In een fundamentele uitspraak veegde de rechtbank Rotterdam woensdag de boetes van tafel die de AFM vorig jaar maart oplegde aan de accountantskantoren EY en PwC.
De bestuursrechter oordeelde dat de AFM niet op basis van fouten in een beperkt aantal controledossiers mag concluderen dat het stelsel voor kwaliteitsbewaking van de hele accountantsorganisatie niet deugt.
De beslissing van de rechter betekent dan ook dat de AFM zijn manier van toezicht op de sector grondig moet herzien. Op basis van deze methode kregen accountants de afgelopen jaren meerdere malen hoge boetes opgelegd.
Prutsers
Voor EY en PwC is de uitspraak een grote overwinning. Zij waren het zat om in de periodieke controles van de AFM naar de kwaliteit van het controlewerk iedere keer te worden afgeschilderd als prutsers. De rapporten en bijbehorende boetes bezorgden de sector in de afgelopen jaren een bezoedeld imago in de samenleving en politiek Den Haag. Voor de inspanningen die de kantoren leverden om de kwaliteit van de accountantscontroles te verbeteren, was nauwelijks aandacht, luidde de kritiek op de toezichthouder.
En dus stapten EY en PwC vorig jaar naar de rechter. Directe aanleiding voor de rechtszaak waren de boetes die de toezichthouder in 2016 uitdeelde aan PwC, EY, KPMG en Deloitte.
De AFM stelde na onderzoek van een aantal controledossiers uit 2012 en 2013 dat bij alle vier de kantoren accountants te kort waren geschoten in hun controlewerk. Zij verzamelden niet genoeg en geschikte informatie om een goedkeurende verklaring bij de jaarrekening af te mogen geven. Daarop concludeerde de AFM dat de kantoren hun zorgplicht hadden geschonden.
KPMG en Deloitte legden zich neer bij de boetes van respectievelijk €1,2 mln en €1,8 mln. PwC (€845.000) en EY (€2,2 mln) kozen de juridische aanval. Zij vinden niet dat de accountantswaakhond conclusies mag trekken over de kwaliteitsbewaking in hun hele organisatie op basis van fouten in enkele individuele dossiers.
Meer werk verrichten
De rechter geeft PwC en EY nu dus gelijk. Hij stelt dat de individuele accountant en de accountantsorganisatie ieder een eigen verantwoordelijkheid hebben. Een accountant moet goede wettelijke controles uitvoeren. Het kantoor heeft de plicht om de accountant hierin te faciliteren, te stimuleren en in te grijpen als het fout gaat of dreigt te gaan.
Daarom, zo stelt de rechter, zijn fouten in de controlewerkzaamheden van individuele accountants niet voldoende om te kunnen vaststellen dat een accountantskantoor zijn zorgplicht heeft geschonden. Te kort door de bocht. Een toezichthouder moet meer werk verrichten, bijvoorbeeld door onderzoek te doen naar het stelsel van kwaliteitsbeheersing en het kwaliteitsbeleid.
AFM mogelijk in beroep
AFM-directeur Gerben Everts noemt de uitspraak ‘jammer’ en ‘verrassend’. De toezichthouder, die ruim tien jaar toezicht houdt op de sector, overweegt in beroep te gaan bij het College van Beroep voor het Bedrijfsleven. Dat moet binnen zes weken.
‘Wij vinden het belangrijk dat wij rechtstreeks kunnen blijven optreden tegen accountantsorganisaties bij ernstige tekortkomingen in individuele controles zijn’, zegt Everts. ‘Individuele accountants voor de tuchtrechter brengen, is weinig effectief.’
Hij stelt dat ongeacht een eventueel hoger beroep, de AFM zijn aanpak niet fundamenteel zal veranderen. ‘De rechter heeft een radicale draai gemaakt, maar wij blijven de individuele controledossiers onderzoeken. Het is tegenover beleggers, voor wie de jaarrekening een belangrijke informatiebron is, niet uit te leggen als een toezichthouder zegt: “Naar het eindproduct wat jullie bereikt, kijken wij niet”.’
Wel erkent Everts, met deze uitspraak in de hand, dat de AFM misschien ‘andere accenten’ moet leggen. Dat heeft de toezichthouder in zijn laatste rapport in juni in feite ook al gedaan. Behalve een onderzoek naar de controledossiers bij de Big Four, keek de AFM ook welke veranderingen de acht grootste accountantskantoren hebben doorgevoerd om tot een meer kwaliteitsgerichte cultuur te komen.
‘Ons doel is niet om boetes op te leggen, maar om de sector naar een hoger niveau te tillen’, stelt Everts.
Dialoog tussen kantoren en AFM
PwC en EY reageren ingetogen op de voor hen gunstige uitspraak. EY wil voorlopig niet inhoudelijk reageren, in afwachting van een mogelijk hoger beroep.
Ad van Gils, voorzitter van de accountantspraktijk van PwC, betitelt de uitspraak als ‘belangrijk’. ‘Maar het ging ons niet om winnen en verliezen. Dit proces moest duidelijkheid scheppen over het toetsingskader van de AFM. Dat is gelukt.’
Van Gils hoopt dat de beslissing van de rechter een dialoog op gang brengt tussen AFM en de accountantskantoren over de kwaliteit van het controlewerk. Of de AFM zijn toezichtsmethode moet aanpassen, daarover liet Van Gils zich niet uit.
Bron: Financieel Dagblad