WILLEMSTAD — De gevangenis Sentro di Detenshon i Korekshon Kòrsou (SDKK) is niet (brand)veilig. De Raad voor de Rechtshandhaving (RvR) noemt diverse aspecten die dit onderstrepen in haar onlangs gepubliceerde rapport, over bejegening van de gedetineerden en de niet-veroordeelde vreemdelingen. De RvR ziet het een en ander als hiaten binnen de organisatie van de gevangenis en wil dat Justitieminister Nelson Navarro (Pais) dit zo snel mogelijk rechttrekt. Er zijn hiervoor diverse aanbevelingen opgenomen in het rapport.

Wat de wetgeving betreft wordt slechts in het landsbesluit Gevangenismaatregel 1999 een aantal bepalingen betreffende veiligheid opgenomen, echter slechts waarin aan de directeur van het SDKK, Urny Floran, een aantal bevoegdheden wordt toegekend om maatregelen te treffen in verband met de veiligheid en orde.

Deze maatregelen hebben betrekking op onderwerpen als onderzoeken aan onder meer kleding, cellencontroles, beslissing omtrent het gebruik van een detectiepoort, het afluisteren van de gesprekken tussen de gedetineerde en het bezoek onder bepaalde voorwaarden, beslissing tot afwijking van toegekende rechten, maatregelen tot herstel of handhaving van de veiligheid, orde in het gesticht, en beslissing tot opschorting of beperking van rechten.

Voor zover de RvR bekend, bevat de detentiewetgeving echter geen bepalingen met betrekking tot de overige aspecten van veiligheid, zoals bijvoorbeeld een calamiteitenplan.

Binnen het SDKK wordt momenteel wel gewerkt aan een ontruimingsplan, dat geoperationaliseerd zal kunnen worden ingeval van calamiteiten. Dit plan is echter nog niet operatiegereed. Ook wordt er gewerkt aan de opbouw, training en uitrusting van een bestand van bedrijfshulpverleners. De RvR is van oordeel dat deze ontwikkelingen zijn toe te juichen, maar dat men in het SDKK er wel aan de late kant mee is.

Bendevorming

De praktijk van de veiligheid in het SDKK wordt sinds enkele jaren beheerst door de onveilige situatie die is ontstaan als gevolg van vetes en wederzijdse belagingen onder de gedetineerden, die al geresulteerd hebben in aanslagen en moord in de gevangenis.

Er is sprake van een bendevorming, waarbij twee rivaliserende bendes in het SDKK elkaar naar het leven staan. Deze onveilige situatie heeft er toe geleid dat de directie vanaf 2011 soms ingrijpende veiligheidsmaatregelen heeft getroffen, zoals de beperking gedurende bepaalde periodes tot minimale proporties van de zogenoemde gedetineerdenbewegingen (het voetverkeer van gedetineerden in de gangen buiten de huisblokken) en de beperking van de luchttijden.

De RvR is van oordeel dat deze maatregelen noodzakelijk zijn, maar zij betreurt tevens dat deze ten koste gaan van de deelneming van gedetineerden aan activiteiten buiten de huisblokken in het kader van het resocialisatieproces.

Bedreigingen

Verder is gebleken dat de opvang in de sfeer van slachtofferhulp in voorkomende gevallen van een bewaarder, die door een gedetineerde geïntimideerd of bedreigd is, in het SDKK niet is georganiseerd.

Een bewaarder die vier jaar geleden onder bedreiging met vuurwapens door een aantal gedetineerden werd gegijzeld, zodat de gedetineerden konden ontvluchten, klaagde er over dat er tot nu toe geen strafrechtelijke gevolgen op de betrokken gedetineerden waren toegepast. Er is voor dit soort gevallen geen procedure vastgesteld of bekend die gevolgd wordt.

Ook is er geen bedrijfsmaatschappelijk werker aan de gevangenis verbonden, die voor dit soort zaken ingeschakeld zou kunnen worden. De directie heeft wel pogingen gedaan om met medewerking van het Openbaar Ministerie en de politie (recherche) te komen tot een gedragslijn voor de strafrechtelijke aanpak van deze zaken, maar hieruit zijn nog geen concrete resultaten voortgekomen.

Onderzoekers van de RvR hebben verder tijdens interviews meer dan eens klachten vernomen over ernstige incidenten, waarbij vuurwapens zouden zijn aangetroffen. De raad heeft deze klachten niet kunnen onderzoeken, maar wijst op het grote belang van helder en consistent strafrechtelijk optreden bij ernstige incidenten als deze. Er is ook geen beleid van toepassing voor de bescherming van gedetineerden in de huisblokken.

De RvR is er voorts op gewezen dat de huisblokken in relatie tot de veiligheid van de bewaarders slecht gestructureerd zijn. Zij lopen steeds risico’s wanneer zij alleen de huisblokken binnen moeten gaan. Ook hiervoor staan er geen dienstinstructies op schrift.

Er zijn ook geen elektrische vergrendelingen aangelegd in de huisblokken ten einde de bewaarders in staat te stellen om ingeval van calamiteiten, de cellen op afstand en tegelijk te kunnen (ont)sluiten. Voorts zijn er voor de gedetineerden geen nooduitgangen in de huisblokken en opvangruimtes ingeval van ontruiming voor gedetineerden aangelegd.

Veiligheidsmaatregelen kunnen in het SDKK ook tot ongewenste situaties leiden, zoals beperkingen van het resocialisatieproces en het noodwendig voor hun eigen veiligheid plaatsen van gedetineerden in huisblokken waar zij niet thuishoren.

Tijdens het inspectieonderzoek zijn de RvR-vertegenwoordigers ook gewezen op de diverse aspecten van brandonveiligheid in het SDKK. Het betreft onveiligheidsaspecten waar de brandweer bij twee inspecties al op heeft gewezen, zonder dat de nodige maatregelen zijn getroffen om de onveilige situaties te verhelpen.

De RvR is verder van oordeel dat, gelet op de hieraan verbonden risico’s, het zeer onverantwoord is dat de aanbevelingen tot op heden niet hebben geleid tot opheffing van de onveilige situaties.

De gebrekkige toestanden van de hoofdpoort hebben in het algemeen geen invloed op de situatie en de rechtspositie van de gedetineerden. Wel is het zo dat bezoekers drugs kunnen invoeren zonder dat die drugs bij scanning aan de hoofdpoort gedetecteerd kunnen worden. De scanapparatuur detecteert alleen metalen voorwerpen. De RvR kan niet goed inzien waarom een dergelijke onvolkomenheid in de controle aan de hoofdpoort door de autoriteiten tot nu toe kennelijk ongemoeid wordt gelaten.

Aanbevelingen

De raad roept de Justitie-minister op om ervoor te zorgen dat de detentiewetgeving en hun uitvoeringsvoorschriften worden uitgebreid met bepalingen met betrekking tot de overige aspecten dan de reeds in de detentiewetgeving geregelde veiligheidsaspecten, zoals bijvoorbeeld met betrekking tot een calamiteitenplan.

Ook moet Navarro ervoor zorgen dat het ontruimingsplan spoedig operatieklaar wordt gemaakt en dat de opbouw, training en uitrusting van een bestand van bedrijfshulpverleners worden afgerond.

Ook moet een procedure worden vastgesteld in de sfeer van slachtofferhulp, die gevolgd moet worden in geval van intimidatie en bedreiging door gedetineerden en moet een bedrijfsmaatschappelijk werker aan het SDKK worden verbonden die onder meer voor dit soort zaken ingeschakeld kan worden.

Het ministerie van Justitie moet tevens de wijze bestuderen en zich hierover laten adviseren, waarop de situatie zowel voor bewaarders als voor gedetineerden binnen de huisblokken structureel veiliger kan worden gemaakt.

Dit, onder meer door het aanleggen van elektrische vergrendelingsmogelijkheden voor het op afstand openen en sluiten van de meerdere cellen tegelijk, het aanleggen van nooduitgangen in de huisblokken en opvangruimtes ingeval van ontruiming voor gedetineerden bij calamiteiten en structurele verbetering van het onderlinge waarschuwingssysteem voor bewaarders voor de gevallen van urgente alarmering.

Bovendien moeten de uit brandveiligheidsoogpunt deficiënte situaties binnen het SDKK, ten spoedigste worden verholpen.

Ook moeten de onvolkomenheden in de detectiecapaciteit van mens en machine bij de hoofdpoort van het SDKK worden opgeheven, in ieder geval met dien verstande dat bezoekers ook geen drugs kunnen invoeren zonder dat dat kan worden gedetecteerd.

De RvR benadrukt ook dat in overleg met het OM ervoor gezorgd moet worden dat op ernstige strafwaardige incidenten, in beginsel wordt gereageerd met opsporing en vervolging.

Bron: Amigoe