Terwijl hun land verder wegzakt in een humanitaire crisis door economische problemen en politieke onderdrukking, vluchten steeds meer Venezolanen naar de buurlanden om te kunnen overleven.
Ze nemen er de onderbetaalde jobs aan met veel te lange werkuren en leven in weinig luxueuze omstandigheden. En toch, alles is beter dan in Venezuela op dit moment. “Nu geeft een dag werken ons tenminste toch nog voldoende geld om te eten en we hebben soms zelfs een beetje geld over om terug te sturen naar familie in ons thuisland”, zegt de 21-jarige Paola Gonzalez, die naar Bogotà, Colombia, is gevlucht. “In Venezuela konden we niet overleven.”
Ooit was Venezuela een van de meest stabiele landen in de regio. Het lijkt lang geleden voor de Venezolanen, maar tot voor kort was hun land een paradijs voor economische en politieke vluchtelingen van over de hele wereld. Nu vluchten de Venezolanen zelf voor de economische en politieke problemen die het land de afgrond hebben ingeduwd.
Slechts een fracties van zij die Venezuela verlaten, vragen ook werkelijk asiel aan in het land waar ze toekomen. Maar het aantal Venezolanen die wel een aanvraag indienen, is enorm toegenomen. Vorig jaar hebben 27.000 Venezolanen (op een populatie van 31 miljoen) asiel aangevraagd wereldwijd. Dit jaar zijn dat er al meer dan 52.000, volgens het Vluchtelingenagentschap van de Verenigde Naties.
Colombia
Voor de meesten is buurland Colombia het makkelijkst te bereiken, dankzij de onbeveiligde grenzen. Ze volgen kleine wegen en baantjes om controlepunten te vermijden. Het is dus moeilijk om een juist getal te plakken op het aantal vluchtelingen die Colombia binnenkomen. Volgens de VN zijn het er ongeveer 300.000, de Vereniging voor Venezolanen in Colombia denkt dat het er eerder 1,2 miljoen zijn. De Colombiaanse regering bereidt er zich alvast op voor dat de komende weken en maanden het aantal nog zal toenemen. De regering heeft onlangs een delegatie naar Turkije gestuurd om daar te kunnen bestuderen hoe zij de Syrische vluchtelingen hebben aangepakt.
Het is de wereld op z’n kop voor veel Venezolanen. In de jaren ’70 en ’80 waren het de Colombianen die naar Venezuela vluchtten, weg van de drugsoorlogen die het land teisterden. Nu staat Colombia economisch en politiek sterker dan Venezuela. Maar de vraag is nog maar of het land al voldoende sterk in de schoenen staat om een massa vluchtelingen te herbergen. Volgens hooggeplaatste functionarissen heeft het land nog niet voldoende financiële en sociale middelen. Venezolanen krijgen wel al een speciaal visum voor het grensgebied. Daarmee kunnen ze 90 dagen lang in Colombia aan de grens met Venezuela verblijven, maar het visum is niet geldig in de rest van het land.
Brazilië
Ook in Brazilië ziet men het aantal Venezolaanse vluchtelingen toenemen, iets waar de regering niet op voorbereid was. Het lokaal bestuur van deelstaat Roraima heeft in haar hoofdstad Boa Vista à l’improviste een sportzaal ingericht als opvangcentrum. Op dit moment worden er zo’n 400 Venezolanen opgevangen in de sportzaal. Ook andere steden openen huizen en opvangcentra om de Venezolanen op te vangen.
In maart heeft de Braziliaanse regering een nieuwe regeling geïntroduceerd waardoor buitenlanders gedurende twee jaar kunnen verblijven in het land. Maar voor de meeste Venezolanen is dit geen optie, omdat het te duur is. NGO’s en verenigingen hebben de regering gevraagd om de regeling voor Venezolanen gratis te maken.
De Caraïben
Ook de kleine Caraïbische landen ondervinden de gevolgen van de problemen in Venezuela. In Trinidad en Tobago, een land met 1,3 miljoen inwoners, zijn al 40.000 Venezolanen toegekomen. In Panama en de Dominicaanse Republiek zijn er meldingen dat de Venezolanen er worden lastiggevallen en bedreigd. Vaak krijgen de Venezolaanse vluchtelingen van de lokale bevolking ook te horen dat ze “terug moeten keren naar hun land”.
Peru en Argentinië
Peru lijkt beter voorbereid te zijn op vluchtelingen afkomstig uit Venezuela. Het land had in februari al een speciaal visum voorzien voor de Venezolanen. Met dat visum kunnen ze een jaar lang studeren, solliciteren, een rekening openen bij de bank en genieten van de gezondheidszorg. Zo’n 6.000 Venezolanen hebben een visum gekregen, 4.000 anderen wachten nog op een goedkeuring. “In Peru herinneren we ons de gastvrijheid van Venezuela in de jaren ’70 en ’80 toen duizenden Peruvianen naar daar gevlucht zijn voor de situatie in eigen land”, zegt Eduardo Sevilla, chef immigratie in Peru. “Wij zullen de Venezolanen ontvangen op dezelfde manier waarop de Peruvianen ooit ontvangen zijn door hen.”
Ook Argentinië heeft het makkelijker gemaakt voor de Venezolanen om een werkvisum te krijgen. Het land heeft een gelijkaardige historische band met Venezuela als Peru en toont nu daarvoor haar dankbaarheid.
Veiligheid en vrijheid
De gastvrijheid van landen in de regio helpen de Venezolanen een goed eind verder in hun zoektocht naar een beter leven. Toch zullen ze het met veel minder moeten doen dan in hun thuisland. De goede job die ze in Venezuela hadden, zullen ze niet in een ander land vinden. Nu moeten ze het doen met de ‘restjobs”, de overschotjes. Voor de ene valt het al beter mee dan voor de ander. Maria Eugenia Contreras heeft Venezuela in 2015 al verlaten. “Ik ben advocate, ik heb een master op zak, maar mijn eerste job in Montevideo, Uruguay, was als verkoopster van kerstdecoraties in een supermarkt.”
De 26-jarige Joel Galindez is in maart van dit jaar de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires gevlucht. “Ik heb mijn oogartsenpraktijk moeten achterlaten”, zegt hij. Hij is nu verkoper in een brillenwinkel. “Mijn vriendin is voorlopig nog in Venezuela, ze werkt er als anesthesist. Ze houdt me op de hoogte van wat er gebeurt, ze beschrijft het als een open oorlog”, zegt Galindez. “Zo’n 80% van mijn vrienden zijn ondertussen plannen aan het maken om snel te kunnen vluchten uit Venezuela.”
Steeds meer Venezolanen verlaten hun thuisland op zoek naar een betere plek. Dat ze jobs moeten aannemen die onder hun niveau liggen, nemen ze er dan maar bij. Want in de plaats krijgen ze stabiliteit en veiligheid, basismiddelen en vrijheid.