Uw ingezonden brief in de Knipselkrant Curacao? Stuur uw brief voor 17:00 uur naar emailadres: INGEZONDEN.
Wij publiceren uw brief zonder deze in te korten.
De redactie van de Knipselkrant Curacao is niet verantwoordelijk voor de inhoud.
Ingezonden stukken die beledigende of discriminerende taal bevatten worden door ons niet gepubliceerd.
Vandaag laten we HENRY HABIBE aan het woord
Het was in zijn ‘Leidse jaren’ dat ik met Frank Martinus kennismaakte. Toen waren alleen zijn twee dichtbundels, Stemmen uit Afrika en Ta amor so por (Alleen de liefde vermag), uit. Het was in 1965 toen hij als een vergevorderde student Nederlands in de Houtstraat in Leiden woonde. Ik had hem daarvóór meerdere keren meegemaakt, want hij droeg veel voor op Antilliaanse feesten en bij cultureel-literaire evenementen. Nog eerder had ik hem eens op de televisie gezien: in gesprek met Victor van Vriesland en in gezelschap van Hella Haasse en Harry Mulisch.
Ik weet niet meer precies waarover het bij onze kennismaking ging. Wel weet ik dat ik hem een door mij in het Papiaments geschreven gedicht liet lezen, dat ging over een op de Antillen groeiende kromgewaaide boom. Met een zekere stelligheid zei hij dat de eerste twee strofen sterk genoeg waren. Van hem mocht het gedicht tot deze strofen beperkt blijven. En zo, zoals Frank het gekeurd had, kwam het in 1968 uit in het tijdschrift Watapana.
Er is toen een zekere band ontstaan. Terwijl ik met het tijdschrift Watapana bezig was, richtte ook hij zijn tijdschrift – Ruku – op. Ik had grote bewondering voor zijn poëzie en vroeg hem of hij misschien ook iets voor Watapana had. Ik kreeg een aantal gedichten, maar hij liet niet na het volgende apart te vermelden: “Ik kan met een hele reeks gedichten in jouw tijdschrift mijn verschijning doen, maar ik verkies dit te doen met een gedicht dat ik steeds aardig en vooral plezierig heb gevonden” (brief dd. 16/07/1968).
Het waren dus bijzondere gedichten die ik toen van Frank kreeg. Hij gaf aan het zestal gedichten de hoofdtitel ‘Dochter van God’ en ik nam ze op in het nummer van juli 1971 van Watapana. Een groter aantal verscheen met dezelfde titel in zijn Verzamelde Gedichten, Heimwee en de Ruïne (2013). Bij de publicatie in 1971 droeg ik een van mijn eerste gedichten in het Nederlands aan hem op, getiteld ‘Naar de universele kleur…’. Daarin schreef ik o.a.: ‘… mijn kleur in een sneeuwbal opgerold/ ontvluchtte ik aan het ijzige gepraat over rassen’. Het werd geplaatst in hetzelfde nummer en wel vóór ‘Dochter van God’.
Frank formuleerde in dezelfde tijd zijn standpunt met betrekking tot Watapana. Hij schreef: ‘…mi revista por judabu pa ensancha (amplia, red.) dibo i dibo tambe por juda dimi, completando otro. Es desir, mi ta spera ku den futuro lo tin hopi kooperashon entre nos dos’ (brief dd. 24/07/1969). Die samenwerking waarover hij schreef, kreeg later – veel later – een tastbare vorm.
In 1981 kreeg ik van hem een telefoontje. Ik woonde toen in Den Haag. Hij sprak me over een linguïstisch instituut op Curaçao waarvan hij de leiding had. Of ik soms bereid was om op Curaçao met hem te gaan samenwerken. Het duurde even voordat ik een beslissing kon nemen, maar ik ging uiteindelijk (na ongeveer twee jaar) naar het eiland van de inmiddels beroemd geworden auteur van Dubbelspel.
De samenwerking (eerst beperkt tot onze tijdschriften) kreeg pas veel later een tastbare vorm. Ik zag Frank nu op een heel andere wijze aan het werk. Hij wijdde zijn aandacht en zijn inzet aan verschillende werkzaamheden. Het Instituto Lingwístiko Antiano was rond 1983 met zoveel projecten tegelijk bezig: Officialisering van het Papiaments en het Engels, Wettelijke regulering van de spelling van het Papiaments, Standaardisering, Instrumentalisatie (produceren van grammatica- en woordenboeken). Frank Martinus was degene die al deze werkzaamheden coördineerde.
In 1983 werd op Curaçao met medewerking van het ILA een congres van de Caribbean Development and Cooperation Committee (CDCC) gehouden, waarbij workshops gegeven werden met betrekking tot nieuwe onderwijs-methodes op het gebied van talen. Een aantal taaldeskundigen uit de Caribische regio heeft hun expertise op dit terrein ten toon kunnen spreiden. Frank heeft zich sinds dat jaar onvermoeibaar ingezet voor een Caribbean Language Institute. Later, in 1994, kwam Curaçao dan ook bij de Unesco in the picture in verband met het genoemde Caribbean Language Institute, waarvoor als standplaats het eiland Curaçao werd gekozen. Dit was voornamelijk te danken aan de door Frank op dat gebied ontplooide activiteiten.
In 1984 werd de Komishon Standardisashon Papiamentu geïnstalleerd. Frank was daarvan de voorzitter. In de loop van de jaren tachtig werden een paar duizend woorden gestandaardiseerd. In 1994 waren het in totaal omstreeks 6000 woorden.
Frank was ook de mede-oprichter van de Skol Humanista na Papiamentu, waar de schoolgaande kinderen in hun eigen taal, het Papiaments, les krijgen. Hij heeft zodoende met zijn ‘Kolegio Erasmo’ de moderne ideeën van Dr. A.C. (Nelly) Prins-Winkel (proefschrift Kabes Duru?, 1973) in de praktijk gebracht. Het in 1984 door het ILA gelanceerde Elogio di Papiamentu (kleine bloemlezing met gedichten geïnspireerd door de eigen taal) en het in 1989 door het ILA gepubliceerde Homenahe na Raúl Römer waren zijn initiatief.
Vooral met het project Literatuur-onderwijs op Curaçao hebben wij samen, Frank en ik, het nodige verzet. Het kwam hierop neer dat wij voorstanders waren van een literatuur-onderwijs (Middelbare scholen) waarbij meer aandacht besteed wordt aan de literatuur van de eigen regio: de Caribische literatuur. In verband met zijn onderzoek naar de oorsprong van het Papiaments maakte hij onder andere reizen naar Cabo Verde. Naar aanleiding van zijn bevindingen tijdens deze bezoeken hield hij lezingen, waarbij hij de overeenkomst tussen het Cabo-verdiaans en het Papiaments aantoonde. Bij al die activiteiten zag Frank ook nog kans om door te gaan met het schrijven van zijn romans (onder andere De laatste vrijheid, 1995) en zijn proefschrift The Kiss of a Slave (1996).
Hij was een zeer dynamische, begaafde en intellectuele reus. Een echte yu-di-tera. Hij heeft veel betekend voor het cultureel erfgoed van Curaçao. Frank, amigu i kolega di semper, dat je in vrede moge rusten!
Door: HENRY HABIBE
te, Nederland
Valt niet mee hé Marcus, om een inhoudelijk antwoord te geven op één inhoudelijk stuk kritiek.
Het is evident dat je met je eigen (b…….s) reactie erkent dat je niet op niveau kunt meekomen. Was dat op school ook zo?
Enfin, de vraag te stellen is hemzelf beantwoorden.
Sonny, jouw reactie is van heel hoge kwaliteit. Je kan zelfs het woord b……l schrijven. Ga zo door!!!!!!!!!!!!!!
De belangen van Frank c.s. waren simpel.
In Nederland werden ze niet voor vol aangezien. Belangrijke experimentele vernieuwende literaire tijdschriften zoals bijvoorbeeld de “Gard Sivik” schonken géén enkele regel aandacht.
Met gedachte dat in het land der blinden éénoog koning is, begon Frank met een eigen stencilmachine afdrukken te maken: Ruku. Hij was zelf hoofdredacteur, uitgever en stencildraaier tegelijkertijd. De bladzijden werden gevuld met proza en poëzie uit eigen schrijfmachine er werd wederzijds tekst uitgewisseld met soortgelijk stencils. Ze bekritiseerden hun eigen werk: loftuitingen alom. Slagers die hun eigen bedorven vlees keurden en er een stempel opzetten: “vers”
In die tijd 1960/70 nam niemand nota van de stencilgewrochten. Nijmegen was in die tijd “hot” er werden daar sleep-ins georganiseerd. Soms werd zo’n stencil daar gepresenteerd. Of een gedicht gedeclameerd. Geen hond die luisterde of las, op een enkele dronken studenten na, die het gratis glas bier van de schrijver niet durfden te weigerden.
De prullenmand werd de verzamelplek van Ruku c.s.
Toch hadden ze de wind mee: het schuldgevoel van Nederland dat door de afscheiding van Indonesië versterkt werd. Subsidiepotten dus. Subsidie voor het behoud van het Papiaments. Tel uit je winst.
Een minderwaardigheidsgevoel, gevoed door arrogante Nederlanders, wakkerde de tegenstellingen aan. Het moest en zou nu Papiaments worden.
Met de komst van Wikipedia konden ze nog eens extra veren in hun eigen reet steken. Watapana en Ruku – al lang ter ziele – kreeg een A1 status, inclusief de stencildraaiers Maar nu met een groter lezersbereik: het internet. De tekst op Wikipedia kwam wederom van eigen toetsenbord. U gelooft het niet? Plaats deze tekst als referentie op Wikipedia. De tekst zal binnen de kortste keren verwijderd zijn! Kritiek is niet welkom
Om de subsidiepotten vol te houden, moest er natuurlijk wel flink tegen het Nederlands aangetrapt worden. De subsidie was immers bedoelt om de eigen identiteit van het Papiaments te cultiveren.
De politici en elite op Curaçao lacht zich een ongeluk. Zij blijven zodoende de baas over een Papiamentstalig volkje.
@sonny,
ik begreep jou meteen…
mijn reactie was gericht aan Marcus.
maar wil nog wel vermelden dat ik zijn boek dubbelspel oprecht zeer goed vindt.
alleen de frustraties die deze man later ten toon spreidde vond ik wat irritant.
En dit goede boek was geschreven in het nederlands: waarom?
omdat het boek in het papiamentu geen lezers zou vinden.
ja, misschien een stuk of 100 intellectuelen hier op het eiland.
hij wist donders goed dat je met papiamentu nergens kon komen..
maar wil wel dat het volk gekluisterd blijft aan deze taal.
wat waren zijn belangen?
@sander,
Als ik schrijf dat ik aan half woord genoeg heb, als goede verstaander, betekent dit dat ik jou begrijp.
Als ik schrijf dat ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is, betekent dit aan Marcus, dat hij jou in je waarde moet laten. De pedante opstelling van Marcus, dat je – om een oordeel te mogen hebben over het artikel van Habibe – dient te beschikken over enige intellectuele bagage raakt kant nog wal.
Iedere boerenlul met dito verstand, kan uit het epistel van Habibe distilleren dat hij met zijn schrijfsel wil meeliften op de bekendheid van Frank. Helaas gebeurt dat méér bij het overlijden van bekende persoonlijkheden. Iedereen is plotseling een trouwe huisvriend geweest. Met allerlei geknutselde verhalen en anekdotes waarbij – naast de overledene – vooral de schrijver van “de hommage” de hoofdrol vervult.
Jammer dat de dood, het zwijgen aan de overledenen heeft opgelegd. De meesten zouden hardop gaan lachen, of huilen na keuze.
Een hommage aan een overledene, dient kort en krachtig te zijn. Een opsomming van uren, datums, plaatsen en de hoofdfiguren, dient overgelaten te worden aan historici. Anders komt de geur boven drijven van meeliften op het succes van de overledene.
ja, als je me niet wilt begrijpen, dan zal je ookl wel zo een semi intellectueel zijn.
die alleen zichzelf als basis nemen en niet verder kijken dan hun neus lang is.
Ieder vogeltje zingt, zoals het gebekt is. En iedere goede verstaander heeft maar een half woord nodig.
Meneer Habibe, hartelijk dank voor deze homage aan een groot schrijver.
Wat een domme reactive. Het vereist enige intelligentie om het stuk van de heer Habibe te begrijpen.
Deze zogenaamde intellectuelen willen graag het papiamentu in stand houden, zodat ze mooie onzin gedichten en boeken kunnen schrijven.
Zonder dat ze het een 2e gedachte geven.
namelijk dat de laaggeschoolden (meer dan 50%) van de leerlingen.
nooit een 2e taal goed zullen beheersen.
dus dat er weer een verloren generatie komt na de verloren generaties van de afgelopen 20 jaar.
deze mogen als stemvee dienen voor de elite families met hun maffia vrienden.
ze zijn lekkere goedkope arbeidskrachten voor de elite.
zodat de elite steeds rijker worden en de lagere klasse mag sappelen voor hun centjes en vooral dankbaar zijn voor iedere fooi.
Ik vindt het een grote schande dat deze semi intellectuelen zich zo hard maken voor deze taal.
voor mij hoeft de taal niet afgeschaft te worden, maar het onderwijs zou in een andere taal gegeven moeten worden (engels of nederlands).
Mooi geschreven Hendrik. Wanneer kom je weer op Aruba wonen en genieten van het cultureel erfgoed van je geboorteland.
Frank heeft je het goede voorbeeld gegeven Hij genoot van zijn cultureel erfgoed, daar waar het is: Curaçao. De architect in eigen woning, kun je wel zeggen.
Wanneer kom jij genieten van je Arubaanse cultureel erfgoed? Je bent van harte welkom. We wachten met smart op je. Doe als Frank, goed voorbeeld doet goed volgen nietwaar (zoals je zelf omschrijft)
Het voordeel is dat je dan 24 uur per dag kunt communiseren in je eigen taal, inplaats van in die verfoeilijke Nederlandse taal die je nu dagelijks moet spreken in Nederland. Al vele jarenlang!