André Meinema

De cryptomunt, zoals de bitcoin, is helemaal los. Razend als een orkaan en dan weer bladstil. De ene dag als een raket de hoogte in, de dag erop of zelfs een paar uur later dalen de koersen razendsnel.

Koerswisselingen van tien, twintig procent op een dag op en neer zijn handelsmerk. In Nederland hebben een paar honderdduizend mensen geïnvesteerd in bitcoins of andere cryptomunten.

Toezichthouders, centrale bankiers, banken, vermogensbeheerders en beleggers breken zich het hoofd over de vraag of en vooral hoe de crypto’s in toom zijn te houden. De Tweede Kamer buigt zich er ook over en houdt vandaag een hoorzitting waar adepten en critici, economen en toezichthouders zijn uitgenodigd. Want het idee is dat het geen wilde westen met outlaws moet worden. Consumenten en markten dienen beschermd te worden. De roep om regulering klinkt.

Temeer ook omdat er verwarring is over wat crypto’s nou precies zijn. Zijn het munten of tokens? Of zijn het valuta en dus een betaalmiddel? Of meer een digitaal ruilmiddel? Moet je het zien als een soort grondstof, een commodity? Of is het gewoon koersspeculatie, een gokspel of een game?

Hip en hot

De bitcoin en andere cryptomunten werden lange tijd genegeerd. Een speeltje voor liefhebbers, vrij onschuldig, niet serieus. Tot begin 2017 de koers plots vleugels kreeg door de aantrekkende economie en de zucht naar rendement. In no time vlogen de de koersen omhoog.

De cryptomunt werd hip en hot. De ICO, Initial Coin Offerings, een soort crowdfunding, doet opgeld, als tegenhanger van de IPO (Initial Public Offering), de traditionele beursgang via de kapitaalmarkt.

In december kregen twee grote Amerikaanse optiebeurzen groen licht van de toezichthouders en openden de deuren voor de cryptomunt. Met futures of termijncontracten kan belegd worden in koersstijgingen of koersdalingen van de digitale munt.

Een week na de start van de futurehandel steeg de bitcoin naar 20.000 dollar. Daarna daalde de koers scherp en halveerde in een paar weken tijd. Er ontsnapte een hoop lucht, maar onduidelijk is of de luchtbel knapt.

Koers van de bitcoin

Rond crypto’s hangt soms ook een crimineel sfeertje. Afgeschermd, anoniem en ontrokken aan toezicht: een plek waar boven- en onderwereld kunnen samenkomen. Crimineel geld verdwijnt spoorloos in de anonimiteit van de blockchain en duikt witgewassen als harde dollars of euro’s weer op. En de anonimiteit maakt het ideaal om vermogen te onttrekken aan de fiscus. De bitcoin als het nieuwe zwartsparen.

De cryptohandel reguleren en toezien op de cryptomarkten, is lastig. De bitcoin wordt door waakhond de Autoriteit Financiële Markten (AFM) niet gezien als een beleggingsproduct en De Nederlandsche Bank ziet het niet als een betaalmiddel of geld, dus houdt niemand er toezicht op.

De bitcoin-fans zijn daar eigenlijk niet rouwig om, want de crypto wil juist het geld van de toekomst zijn zónder banken, dus die moeten zich er vooral niet mee bemoeien.

Zijn regels en bescherming nodig? Of is het eigen schuld dikke bult als je verliest of getild wordt, net als in het casino of bij beleggen in dubieuze teakplantages? Hebben partijen, platforms of banken die handelen in bitcoins of derivaten en die aan jou verkopen, een verantwoordelijkheid? Zijn ze ook aansprakelijk als het misgaat?

Cryptomunten zijn geen beleggingsproducten en vallen dus buiten ons toezicht.
Merel van Vroonhoven, AFM

De handel is anoniem. Regels rondom die handel in cryptomunten zijn er niet. En het is ook niet altijd veilig. Bitcoin-platforms worden soms gehackt, waarbij er duizenden bitcoins verdwijnen. In Nederland, Frankrijk en Duitsland worden consumenten vooral gewaarschuwd voor de hyperbeweeglijke handel en het grote risico dat je je geld kwijtraakt.

Ook de Europese Commissie maakt zich zorgen. Eurocommissaris Dombrovskis wijst op het risico van marktmanipulatie en de gebrekkige aansprakelijkheid.

In de G20, de groep van grote industrielanden, wordt ook gewezen op het misbruik van de crypto’s voor witwassen, wapenhandel, drugshandel en terrorisme.

Online kent geen grenzen

De roep om regulering klinkt dus. In China en Zuid-Korea, waar cryptomunten immens populair zijn – Aziaten zijn dol op gokken – wordt het de bitcoin al moeilijker gemaakt. Zuid-Korea is het stadium van waarschuwen al voorbij en gaat verbieden. Eind van deze maand worden transacties tussen banken en anonieme crypto-accounts verboden. Voor banken gelden vanaf dan ook strikte regels voor het handelen met cryptobeurzen.

In Nederland wil de AFM onderzoeken of er een verbod kan komen op riskante beleggingen, maar tegen de bitcoin en andere cryptomunten kan de waakhond niet veel ondernemen. “Het zijn geen beleggingsproducten en ze vallen dus buiten ons toezicht”, zegt bestuursvoorzitter Merel van Vroonhoven. Bovendien is alles online en daar gelden geen grenzen.

“Als land alleen kun je ook niet veel, want als je het hier verbiedt of aan banden legt gaat het elders gewoon verder”, zegt Van Vroonhoven. “Je moet het dus zoeken in samenwerking met andere toezichthouders en regelgevers.”

DNB is ook geen voorstander van een verbod op crypto’s. De centrale bank zegt warme belangstelling te hebben voor de onderliggende blockchain-technologie, maar vindt een verbod een te zware maatregel is die de innovatie onnodig belemmert.

Top 10 van cryptomunten naar marktgrootte

Cryptomunt Marktwaarde op 24 januari 2018
1. Bitcoin 184 miljard dollar
2. Ethereum 97 miljard dollar
3. Ripple 53 miljard dollar
4. Bitcoin Cash 27,5 miljard dollar
5. Cardano 14,5 miljard dollar
6. Litecoin 9,8 miljard dollar
7. Stellar 9,6 miljard dollar
8. NEM 8,5 miljard dollar
9. EOS 8,2 miljard dollar
10. NEO 8,1 miljard dollar

Beurswaarde en marktwaarde

De grootte van de markt van cryptocurrencies wordt bepaald door de koers van de cryptomunten. Koers maal het aantal in omloop zijnde munten levert een cijfer op, de zogeheten market capitalisation of marketcap, dus de marktwaarde en daarmee de omvang. Volgens coinmarketcap.com, dat een kleine 1500 crypto’s bijhoudt, bedraagt het geld dat rondgaat in crypto’s momenteel rond de 530 miljard dollar (430 miljard euro).

Tijdens de hausse van de bitcoin eind december, begin januari zwol de markt naar meer dan 830 miljard dollar, tien dagen later na de piek kromp die naar 430 miljard, bijna de helft kleiner, typerend voor de hypervolatiele cryptomarkt.

Ter vergelijking: de grootte van de Nederlandse economie bedraagt 700 miljard euro, de goudmarkt bedraagt 2000 miljard euro, en de marktwaarde van Royal Dutch Shell is 240 miljard euro.

Bron: NOS