Door Teri van der Heijden en Carola Houtekamer

Reconstructie overname Bouwbedrijf Ballast Nedam stapelde blunder op blunder en leek af te stevenen op bankroet. Een Turks bedrijf bracht redding. „Eigenlijk was elk bod boven de 0 euro fair.”

Cijfers zijn nooit cijfers in het bedrijfsleven. 1, 2, 3, 1.000, 35 miljoen, bijna 100 miljoen. Het zijn projecties, resultaatverwachtingen, inschattingen, voorspelde kostenoverschrijdingen. Elastieken begrippen die op een ander tijdstip steevast lager of hoger uitvallen.

Bij Ballast Nedam, de bouwer in Nieuwegein met 2.800 werknemers, zijn cijfers bijzonder rekbaar. Keer op keer lijkt de top van het bedrijf zelf ook verrast over hoe de getallen onder hun ogen muteren. Mensen die voor het bouwbedrijf werken worden er gek van.

„Ik heb nog geen kwartaal meegemaakt dat er reële informatie was verstrekt.”

„Overal komt wat opborrelen. Je trekt hier wat open: oh jee! Je trekt daar wat open: oh jee!”

„Komt er opeens wéér 20 miljoen uit de hoge hoed. Wat is er mis met de systemen, dat dit niet bekend was?”

De tegenvallers leveren het bedrijf grote financiële problemen op en dwingen het steeds weer naar de onderhandelingstafels. Deadlines volgen elkaar op. Afgelopen jaar ging Ballast Nedam bijna failliet. Maar telkens wist het bedrijf op te krabbelen, als een kat met negen levens.

Met de overname door de Turkse bouwer Renaissance – ook die liep nog bijna mis – is Ballast Nedam gered. Binnenkort verdwijnt de bouwer van de Amsterdamse beurs en gaat het bedrijf op in het grote Turkse concern.

De vele bijna-doodervaringen komen door overmoed. Jaar in jaar uit nam Ballast Nedam te veel risico’s om grote projecten binnen te slepen – niet eens altijd bewust. En er is „een totaal gebrek aan controle”, zegt iemand die de administratie kent. Topman Erik van der Noordaa erft bij zijn aantreden in de zomer van 2014 een zeer decentrale organisatie, die hem kwartaal na kwartaal met nare tegenvallers opscheept.

Ballast Nedam (Klik of tap op de cijfers voor meer informatie:)

Dat het bedrijf negen levens is gegund, komt doordat Ballast Nedam in feite een ‘systeembouwer’ is. Ballast Nedam (1,2 miljard euro omzet) bouwt mee aan belangrijke infrastructuurprojecten en werkt samen met andere grote bouwers. De banken zitten er met veel geld in. Veel partijen worden zelf kwetsbaar als Ballast Nedam failliet gaat. Die verwevenheid, in combinatie met een kordate topman, hebben het bedrijf overeind gehouden.
Ballast Nedam

Ballast Nedam heeft niet meegewerkt aan dit artikel. Wel heeft het bedrijf de tekst voor publicatie ingezien. Een woordvoerder laat in reactie weten: „We herkennen de schets van de gebeurtenissen op hoofdlijnen. De precieze inkleuring daarvan blijft voor rekening van de anoniem geraadpleegde betrokkenen.”

Een reconstructie van de redding van Ballast Nedam.

Weigerende accountant

Op vrijdag 24 april is het ernstig mis. Ballast Nedam heeft een belangrijke deadline gemist. Vandaag zou Ballast Nedam zijn jaarcijfers publiceren. Nu écht, want het had die cijfers in maart ook al een keer uitgesteld. Maar ook deze vrijdag zijn er geen cijfers. Uitstel is slecht voor het vertrouwen, de koers stort in.

De reden is dat huisaccountant EY de jaarrekening niet wil goedkeuren. Ballast Nedam komt namelijk geld tekort. De accountant is niet overtuigd dat het bedrijf zal overleven. Ballast Nedam moet extra geld regelen, maar de drie banken willen dat niet geven. Vrijdag is er geen akkoord, zelfs niet eens „de contouren van een oplossing”, zegt een betrokkene. En zonder akkoord geen handtekening.

Het draait wéér om rekbare getallen. Ballast Nedam had het verlies over 2014 een paar maanden eerder nog geschat op 35 tot 45 miljoen euro, maar dat bedrag is met tientallen miljoenen opgelopen. Belangrijke oorzaak: steeds nieuwe tegenvallers in de probleemprojecten A2 en A15.

Hoe verder? Dat weekend is het Koningsdag, maar iedereen werkt door: de top en hun advocaten, financieel adviseur KPMG, huisbanken ING, Rabobank en Royal Bank of Scotland en hun advocaten. Collega-bouwers Strukton en Strabag waarmee Ballast Nedam aan de aanleg van de A2 en de A15 werkt, willen ook helpen, „al is dat niet uit liefdadigheid” zegt een betrokkene. Er is nauw overleg met Rijkswaterstaat, de grootste opdrachtgever van Ballast Nedam.

Alle partijen verliezen veel geld of lopen grote risico’s als Ballast Nedam omvalt. Allemaal willen ze wel íéts doen. Maar de reddingspuzzel is ingewikkeld. Als er echt afspraken moeten worden gemaakt, wijst iedereen naar elkaar: ík ga dit risico niet dragen! Dat moeten de banken/ de andere bouwers/ Rijkswaterstaat/ aandeelhouders maar doen.

Wat als alle stukjes níét op hun plek vallen? Ballast Nedam houdt rekening met het worstcasescenario, zegt een ingewijde – een faillissement. „Niemand maakte zich illusies, het was heel spannend.” Ballast heeft een draaiboek klaarliggen met een stappenplan, tijdschema’s, lijstjes van risico’s en belanghebbenden. Er wordt zelfs met de rechtbank gebeld, om die vast voor te bereiden op een mogelijk faillissement.

Dag en nacht puzzelen de partijen door. Een groot aantal heeft zich verschanst in het hoofdkantoor van KPMG in Amstelveen, anderen melden zich om de haverklap om mee te praten via de telefoon. In de nacht van dinsdag op woensdag komen de onderhandelaars in de vroege ochtend tot een creatief compromis, waarin iedereen een beetje geeft. Op 30 april – de laatste dag waarop een beursgenoteerd bedrijf zijn jaarcijfers mag publiceren – presenteert Ballast Nedam een verlies van 103 miljoen euro. Maar het bedrijf is in ieder geval gered. Voorlopig.

Geen fijne reclame

De 54-jarige topman Erik van der Noordaa beleeft sinds zijn aantreden „nauwelijks een normale werkdag” bij Ballast Nedam, zegt een ingewijde, maar hij is onvermoeibaar. Na de reddingsactie eind april gaat hij direct door met het volgende lastige project: „het bedrijf als de sodemieter ergens onderbrengen”, in de woorden van een betrokkene. Daar is hij niet lang na zijn aantreden in de zomer van 2014 al mee begonnen.

Met zo’n beetje alle logische overnamepartijen heeft Ballast Nedam al wel gepraat, in binnen- en buitenland. Bouwer Heijmans heeft interesse getoond – het idee om in een klap ruim de helft in omzet groter te worden is aantrekkelijk. Maar tot een bod komt het niet, Heijmans heeft het geld niet.

Deze reconstructie is tot stand gekomen op basis van gesprekken met tien mensen die afgelopen jaar bij Ballast Nedam betrokken zijn geweest.

Als Van der Noordaa zijn zoektocht in het voorjaar voortzet, zijn er twee opties. De eerste is de grote Turkse bouwer Renaissance uit Ankara, vooral actief in het Midden-Oosten en Rusland. Daarmee is Ballast Nedam al sinds eind 2014 in gesprek. Daarnaast is er een partij uit Dubai, maar die is minder kansrijk. Deze partij meldt zich per e-mail, zegt een betrokkene, maar het is „volstrekt onduidelijk” wie er precies achter zit en waar de financiering vandaan komt.

De rest van de geïnteresseerden is inmiddels afgehaakt. Zo’n financieel debacle is natuurlijk geen fijne reclame. Maar Renaissance – Rönesans in het Turks – laat zich er niet door afschrikken. De bouwer wil de infrastructuurtak van Ballast Nedam dolgraag hebben, de rest neemt het op de koop toe.

Er wordt veel gebeld met Ankara en geregeld vliegt een clubje Turkse onderhandelaars naar Nederland. Ook topman en oprichter Erman Ilicak van Renaissance komt een paar keer mee. De partijen treffen elkaar niet bij Ballast Nedam in Nieuwegein, al die delegaties zouden opvallen.

De onderhandelingsteams ontmoeten elkaar bij de adviseurs van Ballast Nedam in en rond Amsterdam. De energieke Van der Noordaa onderhandelt veel zelf. Dat is niet vanzelfsprekend: een topman laat zulke gesprekken ook vaak over aan een ander binnen het bedrijf. Van der Noordaa’s stijl van onderhandelen – open, doortastend – wekt vertrouwen.

En daar is de volgende deadline. Op 22 juli moet Ballast Nedam zijn halfjaarcijfers presenteren – die zijn wederom slecht. Die dag wil het bedrijf ook graag goed nieuws melden, het liefst een mooi overnamebod. Zelfs zonder collectief doorgehaalde nachten wordt deze deadline gehaald: Renaissance biedt 30 miljoen euro en stopt nog eens 30 miljoen euro rechtstreeks in het bedrijf. Er is opluchting. Op de persconferentie waar Van der Noordaa het bod toelicht, serveert hij baklava.

Ergernis over het amateurisme

Dan zorgen de elastische cijfers weer voor een nare verrassing. Op vrijdag 4 september komt een onverwachte tegenvaller van 20 miljoen euro naar boven. Een grote hap van dat verlies is te wijten aan het faillissement van Imtech, waar Ballast Nedam een gevangenis mee bouwt, en aan gedoe bij de bouw van een ziekenhuis op Curaçao dat opeens op een andere plek moest komen.

Er is ergernis over het amateurisme. De top is „buitengewoon ontstemd”. Maar ook bezorgd. Dit is levensgevaarlijk, realiseren ze zich. Wie grote bouwprojecten doet heeft altijd tegenvallers, maar dít? Een ingewijde: „Ballast Nedam had een beurswaarde van 30 miljoen euro, dan is 20 miljoen búitengewoon materieel.” Renaissance zou de hele deal kunnen afblazen. Een ander: „Iedereen hield z’n hart vast.”

Met het slechte nieuws dient zich een nieuwe deadline aan. Dit is koersgevoelige informatie, hier moet het beursgenoteerde Ballast Nedam van de wet mee naar buiten. Maar éérst wil het bedrijf het overnamebod veiligstellen. Nog diezelfde vrijdag meldt Ballast Nedam de tegenvaller aan Renaissance.

In Ankara zien ze ook hoe immens het verlies is. Maar die begeerlijke infratak lonkt nog steeds. Bovendien heeft Renaissance al 25 procent van de aandelen Ballast Nedam opgekocht. Als het er nu uitstapt, is het dat geld waarschijnlijk kwijt. De conclusie: het bod moet radicaal anders. Na het weekend treffen Renaissance en Ballast Nedam elkaar in kantoortoren The Rock bij De Brauw, de advocaat van Ballast Nedam.

Ballast Nedam heeft een beroerde onderhandelingspositie, dat ziet iedereen.

Het is een wonder dat Renaissance niet is afgehaakt

„Renaissance moest miljoenen extra in het bedrijf stoppen, in een tent die praktisch failliet was.”

„De kans dat ze het bod zouden intrekken, was reëel.”

„Ballast Nedam wilde deze deal graag – bestuurders, commissarissen, banken. Maar iedereen was aan het eind van zijn Latijn.”

Het is een situatie waar menig topman onzeker van zou worden. Maar Van der Noordaa neemt weer vastberaden plaats aan de onderhandelingstafel. Ondanks de tegenvaller is het onderlinge vertrouwen niet helemaal weg. Het helpt ook mee, denken toeschouwers, dat Van der Noordaa „een klik” heeft met topman Ilicak van Renaissance.

De tijd dringt, Ballast Nedam moet nu snel met de tegenvaller naar buiten. Op dinsdagavond komen ze eruit. De prijs verschrompelt van 1,55 euro naar 30 cent per aandeel en Renaissance stopt nog 18 miljoen euro extra in het bedrijf. Het mag dan wel met Ballast Nedam doen wat het wil. Opknippen bijvoorbeeld. In het eerste bod stond nog dat dat voorlopig niet mocht, nu mag dat wel. Het is een aanzienlijk slechter bod, maar toch is de opluchting enorm.

Is het bod fair? Eigenlijk, zegt een betrokkene, „was elk bod boven de 0 euro fair.” Dat Renaissance niet is afgehaakt, zegt een ander, is „een wonder”.
‘30 cent per aandeel is billijk’

De aandeelhouders van Ballast Nedam zien geen wonder. Zij zien verdampte euro’s. Op vrijdagmiddag 30 oktober zit Erik van der Noordaa in de kantine in Nieuwegein tegenover ze. Zonder baklava, maar met de oproep het bod van 30 cent per aandeel toch alsjeblieft te omarmen, omdat het „billijk” is – eerst noemde Ballast Nedam het bod van 1,55 euro ook billijk.

De aandeelhouders zijn het laatste obstakel voor de redding. Als zij hun aandelen niet aanbieden, gaat het niet door. Ze morren. Een belegger: „Nu is 30 cent opeens ook ‘billijk’. Waarom is dat billijk? U strooit met het woord ‘billijk’.” Van der Noordaa legt uit dat Renaissance nodig is „om het bedrijf in leven te houden”.

De aandeelhouders bieden maar 81 procent van hun aandelen aan. Renaissance wil alles. Met kunstgrepen bemachtigt het vlak voor Oud en Nieuw 98 procent van de aandelen. Als de laatste 2 procent binnenkort binnen zijn, is Ballast Nedam Turks.

Is dat nou een redding? Veel beleggers zullen dat niet zo zien. En hoe Ballast Nedam – en het werk van zijn ingenieurs – er in het volgende leven uit zal zien, is ook hoogst onzeker.

In ieder geval blijft er gebouwd worden onder de vlag van Ballast Nedam, de naam blijft voorlopig intact. Want bouwen kan Ballast Nedam wel, zuchtte Van der Noordaa op z’n allerlaatste aandeelhoudersvergadering. „Maar of we nou zo goed kunnen begroten, is een andere discussie.”

Bron: NRC