Merijn Rengers & Carola Houtekamer | NRC Handelsblad

Verkoop kustwachtschepen Scheepsmagnaat Kommer Damen uit Gorinchem verkocht tientallen kustwachtschepen aan Caribische eilanden. Maar zijn manier van zakendoen, gebaseerd op goedbetaalde lokale contacten, staat nu in een heel ander daglicht.

Wat is het nieuws?

• Justitie in Nederland doet onderzoek naar corruptie bij de levering van tientallen schepen door Damen Shipyards in het Caribisch gebied. Centraal daarbij staan mogelijke financiële onregelmatigheden via een bedrijf op Barbados, blijkt uit onderzoek door NRC en dagblad de Trinidad Express.
• Het bedrijf op Barbados is van de Britse handelaar Stephen Hobson, die Damen in 2014 en 2015 hielp aan megacontracten in Trinidad en Tobago en de Bahama’s voor een totale waarde van bijna 400 miljoen euro.
• Damen en Hobson hebben een financieel conflict over de afwikkeling. Hobson eist meer dan 20 miljoen euro, maar Damen wil niet betalen. De scheepsbouwer verwijt Hobson schimmigheid, terwijl de Brit zegt dat hij naar Damen toe altijd openheid van zaken heeft gegeven.

Lees het volledige nieuwsbericht: Onderzoek OM naar Caribische deals Damen

Stephen Hobson, een Brit met een grote bril, een klein en tanig lichaam, en aandelen in een tropisch eiland bij Grenada, verkoopt alles. Sinds 1971 voorziet zijn handelshuis NSG West Indies Caribische eilandstaten van helikopters, pantservoertuigen, hijskranen, asfaltfabrieken, waterleidingen, explosieven en parkeermeters.

In 1999 krijgt Hobson een nieuwe klus. Barbados, waar zijn bedrijf is gevestigd, zoekt schepen voor haar kustwacht. En de Nederlandse scheepsmagnaat Kommer Damen, oprichter en naamgever van Damen Shipyards, kan die leveren.

De eerste keer dat Stephen Hobson kennis maakt met Kommer Damen, is hij direct onder de indruk. Damen is traditiegetrouw betrokken bij elke grote deal van zijn werf in Gorinchem. „Ik vond hem direct een charmante, klantgerichte man”, zegt Hobson hier nu over. „Hij heeft charisma en een mooi bedrijf, dat goed in elkaar steekt.”

De ontmoeting vormt het begin van een vruchtbare samenwerking. Damen wil voet aan de grond in de Caribische regio en vindt in Hobson, die excellente contacten heeft op veel eilanden, haar ideale promotor. Hij doet dit als ‘joint venture-partner’. Lukt het hem een schip te verkopen, dan deelt hij naar eigen zeggen de winst met Damen. Verkoopt hij niets, dan krijgt hij niets.

Sandy Bottom

Bij de verkoop van meer dan dertig Damen-schepen bemiddelt Hobson, met 2014 en 2015 als absoluut hoogtepunt. Op Trinidad en Tobago wordt na jarenlang onderhandelen een deal getekend voor twaalf Damen-schepen – contractwaarde ruim 210 miljoen dollar. En 2.000 kilometer verderop tekent de Royal Bahamas Defence Force voor zijn grootste uitgave ooit: het project Sandy Bottom, waarin Damen negen schepen levert en de Nederlandse baggeraar Van Oord de haveninfrastructuur opknapt.

Maar nu, vijf jaar verder, is de samenwerking tussen Hobson en Damen gestrand, zo blijkt uit onderzoek van NRC en de lokale krant Trinidad Express. Over en weer eisen de twee partijen miljoenen van elkaar, justitie onderzoekt hun gezamenlijke deals en de vriendschap tussen de mannen is voorbij.

Datzelfde geldt voor de werkwijze die Damen Shipyards de afgelopen decennia groot maakte. De oude Kommer Damen leunde op goedbetaalde vertrouwelingen, die zelf mochten weten hoe ze hun charme en warme lokale contacten inzetten voor de verkoop van zijn schepen. De nieuwe tijd – met zijn audits, complianceregimes, OESO-richtlijnen en bemoeienis van opsporingsinstanties – zit die werkwijze in de weg.

Lees ook: ‘Voorbeeldige’ scheepsbouwer Damen maakt ongestraft fouten

Contacten via Jack Warner

In 2012 verkeert de kustwacht van Trinidad en Tobago in een deplorabele staat. Op papier bezitten de eilanden meer dan voldoende schepen om hun kustlijn te bewaken, maar dat is schijn. De beschikbare boten zijn oud, kapot, of beide. Ondertussen blijft het smokkelverkeer tussen het olierijke Trinidad en Venezuela, twintig kilometer verderop, maar toenemen.

Wie zaken wil doen op Trinidad komt in deze periode als vanzelf uit bij Jack Warner: zakenman, politicus en bestuurder van wereldvoetbalbond FIFA, en op dat moment minister van nationale veiligheid.

Hobson kent Warner, vertelt hij, uit de tijd dat zij samen probeerden sport en transport in de regio te verbinden. „Jack is een zeer correcte man en een sterke persoonlijkheid. Hij was bezig een Caribische voetbalcompetitie op te zetten, maar zijn probleem was het vervoer tussen de eilanden. En ik wilde een regionale veerdienst. Dat paste mooi bij elkaar”.

De veerdienst komt er niet, maar het contact met Warner blijkt van waarde als Trinidad op zoek gaat naar nieuwe kustwachtboten. Vier of vijf keer ontmoeten Warner en Hobson elkaar, vertelt die laatste: één keer in bijzijn van René Berkvens, bestuursvoorzitter van Damen Shipyards.

De Nederlandse ambassade in Port of Spain lobbyt mee voor een deal. Op de residentie organiseert ambassadeur Lucita Moeniralam in 2012 een diner om de partijen warm te krijgen. Aanwezig: Hobson, de kustwacht, en de mondige, dominante verkoper voor Damen in het Caribisch gebied Sander van Oord, telg uit de baggerfamilie Van Oord. Wat de rol van Hobson is, snappen ze niet goed op de ambassade. Maar dat hij belangrijk is, dat is evident.

Hobson organiseert vervolgens een charmeoffensief om de klus te klaren. Begin 2013 reist hij met een Trinidadiaanse delegatie af naar de werf in Gorinchem, waarna ze dineren bij het sterrenrestaurant Gieser Wildeman in Noordeloos. In maart volgt een cocktailparty in het Hyatt Regency in Port of Spain en een door Damen gesponsorde militaire conferentie op Curaçao, waar de kustwacht van Trinidad ook is. Berkvens vliegt voor de gelegenheid over. Hij poseert voor de foto met Hobson en Van Oord tussen lokale hoogwaardigheidsbekleders in hagelwitte marine-uniformen.

Foto US Navy

In de Bahama’s levert het offensief een megadeal op. Damen gaat samen met Van Oord negen schepen leveren, de haven verbouwen en meteen ook het koraal redden. Hobson: „Het was mijn idee om al het werk in één pakket te financieren en Van Oord erbij te halen. Dat werd mogelijk omdat de Damens regiodirecteur Sander van Oord, familielid is.” Staatskredietverzekeraar Atradius DSB staat garant voor de 183,8 miljoen euro die de Bahama’s lenen bij Deutsche Bank om de schepen en havenwerkzaamheden te betalen.

Deal onder vuur

Maar in Trinidad verdwijnt dan plots het momentum, zo vertellen betrokkenen. Warner moet in april 2013 aftreden bij de FIFA vanwege ernstige corruptieverdenkingen, en komt ook op Trinidad onder vuur te liggen. Datzelfde geldt voor de deal die hij met Damen wil sluiten. Die rammelde aan alle kanten. Zo waren de boten die Warner wilde aanschaffen te kort, laat advocaat en defensie-analist Sanjay Badri-Maharaj vanuit Trinidad aan NRC weten. Badri-Maharaj was betrokken bij het onderzoek naar de afgeblazen Warner-deal. Daarna was hij adviseur van het team dat de aankoop van vervangende schepen voor de kustwacht begeleidde.

Met dit team moet Damen nóg twee jaar onderhandelen. Er volgt weer een bezoek aan Gorinchem, opnieuw met Hobson. De concurrentie uit Korea, China en Colombia is hevig, maar Damen is zeker van haar zaak en begint alvast met de bouw. In april 2015 volgt het felbegeerde contract. Trinidad bestelt zes grote en zes kleine schepen. Waarde: ruim 210 miljoen dollar. Hobsons werk is geslaagd.

Op de strafbank

Maar een jaar later slaat alles om.

De Wereldbank heeft de scheepsbouwer uit Gorinchem betrapt op een fout bij de verkoop van een schip aan de kustwacht in het West-Afrikaanse Sierra Leone. Damen schikt en wordt in maart 2016 op het strafbankje geplaatst. Anderhalf jaar mag het niet deelnemen aan Wereldbank-projecten. De sanctie wordt via een persbericht publiek gemaakt.

Dat zet een oncontroleerbare keten van gebeurtenissen in beweging, die het einde zal betekenen van de warme band tussen Hobson en Damen.

Het begint bij Damen zelf. De scheepsbouwer moet, als onderdeel van de schikking, de compliance opvoeren en beter opletten dat werknemers en verkopers zich wereldwijd aan de regels houden.

Onderdeel hiervan is het doorlichten van de oude afspraken met haar verkoopagenten. Mannen zoals Hobson die jarenlang zij aan zij met Kommer Damen miljoenendeals hebben gesloten, op basis van vertrouwen en zonder lastige vragen. Hun contracten moeten aangepast. Ook wil Damen bij de verkopers in de boeken kijken, om te controleren of er geen smeergeld wordt betaald. Vooral als er contacten zijn geweest met mensen die op internationale opsporingslijsten staan, zoals – inmiddels – Jack Warner, de oud-minister van Trinidad.

Ook de buitenwereld kijkt nu mee. Staatskredietverzekeraar AtradiusDSB pluist de tientallen polissen na die zij met Damen heeft gesloten. De conclusie, aldus informatie die recent naar de Tweede Kamer is gestuurd: „Damen heeft in veertien gevallen onvoldoende of onjuiste informatie gegeven met betrekking tot betaalde agentencommissies.” Eén van die agenten is Stephen Hobson. AtradiusDSB wil de Trinidad-deal nu niet dekken.

Lees ook: Een kustwacht verkopen aan een land zonder geld

En zo loopt het dus mis tussen Hobson en Damen. In 2015 krijgt de Brit nog een termijnbedrag van 4,4 miljoen euro overgemaakt, en in 2016 4 ton, maar in september van dat jaar barst de bom. Damen wil Hobson niet langer betalen, omdat die „onvoldoende openheid van zaken” wil geven, waardoor de „overeengekomen compliance met internationale wet- en regelgeving niet kon worden bevestigd.”

Onzin, zegt Hobson, die claimt dat hij juist volledig heeft voldaan aan alle compliance-richtlijnen. Met de Amsterdamse advocaat Jurjen de Korte opent hij een arbitragezaak tegen Damen. De inzet, blijkt uit onderzoek van NRC: meer dan 20 miljoen euro.

De beste boten

En dan valt begin 2017 opsporingsdienst FIOD het hoofdkantoor van Damen in Gorinchem binnen. Zouden er soms aanwijzingen zijn voor omkoping in de Caribische regio, vragen betrokkenen in Trinidad zich af. Maar omdat het justitie-onderzoek zich op de zaken van Damen in Afrika lijkt te richten, ebt de aandacht weg.

Tot de zomer van 2018. Dan ontvangt Faris Al Rawi, attorney-general (justitieminister) van Trinidad, een uitnodiging van het Nederlands Openbaar Ministerie om naar Nederland te komen, teneinde de Caribische aspecten van het Nederlandse onderzoek te bespreken.

Al Rawi vertelt over het bezoek tegenover de lokale krant Trinidad Express. „Wat ik erover kan zeggen is dat er een serieus, internationaal strafonderzoek aan de gang is, dat er een verzoek tot medewerking kwam en dat Trinidad volledig meewerkt – samen met een aantal andere landen uit onze regio”, aldus Al Rawi.

Badri-Maharaj hoopt van harte dat van corruptie in de Trinidad-deal geen sprake is. „Het zou een obsceen verraad zijn van ons land. We hebben in het volste vertrouwen Damen-schepen gekocht, omdat dat toen de beste boten voor de beste prijs waren. Het zijn de beste boten die we nu hebben.”

Hobson weet ondertussen van geen enkel justitie-onderzoek: niet in Nederland en ook niet in het Caribisch gebied. Hij heeft niets te verbergen: „Mijn bedrijf is mijn levenswerk. Ik zou het prima vinden als ze mij zouden onderzoeken, want ik weet zeker dat ze geen spoor van corruptie zullen vinden. Ik heb altijd zeer professioneel en integer zaken gedaan.”

Over de financiële afwikkeling met Damen mag hij van zijn advocaten niets zeggen. Maar persoonlijk heeft het hem geraakt, zegt hij. De oude Damen-baas en hij waren zo’n succesvol duo. Hobson: „Helaas heb ik geen contact meer met Kommer Damen. Ik heb hem altijd bewonderd en bewonder hem nog steeds.”
Reageren? [email protected]

Het Openbaar Ministerie en baggeraar Van Oord geven geen commentaar op deze zaak. Damen Shipyards bevestigt het conflict met voormalig tussenagent Hobson. Zijn vertrek vloeit voort uit het sinds 2016 geldende „strikte compliance programma”. Dat programma is „door de Wereldbank als deugdelijk bestempeld”.

Bron: NRC