Klokkenluiders moeten veilig zijn bij het ‘Huis voor Klokkenluiders’. Kan dat wel als er een AIVD’er werkte? | Door Merijn RengersJoep Dohmen

Huis voor Klokkenluiders. In de discrete spreekkamer op de begane grond van het Huis voor Klokkenluiders in Utrecht staat een nieuwe, manshoge kluis. Dat is niet vreemd want „de informatie die u ons geeft en de adviezen die wij u geven blijven strikt vertrouwelijk”, meldt de website van het Huis aan potentiële „melders van werkgerelateerde misstanden”.

Honderden mensen namen sinds de opening op 1 juli 2016 contact op met het Huis aan de Maliebaan in Utrecht, veel meer dan bij de oprichting was ingeschat. Zo’n 15 procent van hen meldt daadwerkelijk een duidelijke misstand. De overige dossiers gaan over arbeidsconflicten of behoeven nader onderzoek, bijvoorbeeld naar een „angstcultuur” in de organisatie van de melder.

De dossiers van alle potentiële klokkenluiders worden met de grootste „vertrouwelijkheid”, „onafhankelijkheid” en „geheimhouding” behandeld, benadrukt Paul Loven, voorzitter van het Huis.

Dat is wat het Huis, dat maandag zijn eerste jaarverslag naar de Tweede Kamer stuurt, wil uitstralen. Dat er eindelijk een veilige haven is voor klokkenluiders bij de overheid én het bedrijfsleven.

Zonder slag of stoot ging het eerste half jaar niet. Zo zijn enkele medewerkers van het eerste uur vertrokken, onder wie een juridisch medewerker die na de kerstvakantie niet meer terugkeerde.

Dat had alles te maken met zijn arbeidsverleden, blijkt uit onderzoek van NRC. Hij was, biechtte hij afgelopen herfst na enig aandringen op aan zijn kamergenoot, bij het Huis gedetacheerd vanuit de inlichtingendienst AIVD. Dat het onderwerp op de geheime dienst kwam, was omdat die dienst alle vijftien medewerkers vooraf gescreend had.

Voorzitter Loven houdt het er op dat de werkzaamheden van de man, wiens naam volgens het Huis „staatsgeheim” is, „simpelweg waren afgelopen”. Maar volgens betrokkenen leidde de informatie dat er uitgerekend een AIVD-medewerker gedetacheerd was bij de organisatie die volledige vertrouwelijkheid garandeert, intern tot „discussie”.
Atoomspionage

Zeker toen zich klokkenluiders meldden bij het Huis die zeiden gedwarsboomd te zijn door diezelfde geheime dienst. Zoals Frits Veerman, de man die in de jaren zeventig als klokkenluider de atoomspionage door de Pakistaanse Abdul Qadir Khan meldde. Veerman verloor zijn baan, werd door de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD, voorloper van de AIVD) geïntimideerd en wil nu via het Huis voor Klokkenluiders eerherstel en een onderzoek afdwingen.

Eerdaags heeft hij een eerste gesprek bij het Huis, laat Veerman weten. De aanwezigheid van een AIVD’er bij het Huis vindt hij maar een raar verhaal. „Ze weten toch dat dat soort mensen overal in snuffelt?” zegt hij.

Onder bekende klokkenluiders, met wie NRC sprak, bestaan gemengde gevoelens over het Huis. Een deel wil het instituut, waarvoor zij jaren geijverd hebben, niet afvallen. Het is veel beter dan wat er was en verdient een echte kans, zeggen zij.

Hardliners zijn er ook. Zoals Henk Stil, voormalig personeelsmanager bij Fokker en Ballast-Nedam, en Harrie Timmerman (klokkenluider in de Schiedamse Parkmoord). Hun advies: „Begin niet aan klokkenluiden als je nog carrière wilt maken.” Hun tweede advies: „Begin geen procedure bij het Huis voor Klokkenluiders.”

Stil: „Dat kan geen goede bescherming bieden. De initiatiefwet van Kamerlid Ronald van Raak (SP) was een goede poging, maar is met amendementen uitgekleed. Zo is er geen geld om klokkenluiders juridisch en psychologisch hulp te bieden. Het Huis mag ook geen grondig onderzoek doen naar de misstanden.”

Ook zou de onafhankelijkheid onvoldoende gegarandeerd zijn. Timmerman: „Het feit dat er een AIVD-medewerker als personeelslid is aangetrokken, is voor mij een bewijs dat de overheid nog steeds alles in het werk stelt om de deksel op de doofpot te houden. Dat zoiets niet goed is voor klokkenluiders behoeft geen uitleg.”

Bron: NRC Handlesblad