Jorg Leijten
Belastingontwijking Een recent arrest van het Europese Hof zou wel eens het einde kunnen betekenen voor 15.000 Nederlandse brievenbusfirma’s. Het zet een streep door misbruik van Europese belastingvrijstellingsregels.
Beeld Pepijn Barnard
Neem een succesvolle Amerikaanse multinational die ook in Europa een miljoenenwinst boekt. De onderneming wil die winst het liefst zo onbelast mogelijk op haar rekening terugzien. Het bedrijf kan er dan voor kiezen om het geld door te sluizen naar een belastingparadijs als de Kaaiman Eilanden. Rechtstreeks gaat niet: dan betaal je in de VS alsnog belasting. De Europa-route is dan een veel gunstigere. Europese richtlijnen schrijven namelijk voor dat je zaken als royalty’s en rente binnen de EU niet twee keer hoeft te belasten. Dus is het aantrekkelijk om het geld tussen bv’s in verschillende landen te laten stromen en uiteindelijk via een land als Nederland, waar royalty’s onbelast zijn, naar zo’n belastingparadijs te laten gaan.
De circa 15.000 brievenbusfirma’s die Nederland rijk is, vormen voor veel bedrijven het doorgeefluik tussen de EU en landen als de Bahama’s en de Britse Maagdeneilanden. Ook Luxemburg en Ierland huisvesten veel van dit soort vennootschappen. Dankzij enkele recente arresten van het Europese Hof van Justitie zou het binnenkort wel eens afgelopen kunnen zijn met deze sluiproutes en daarmee met de vele brievenbusfirma’s in Nederland.
1 Wat is er aan de hand?
Het Europese Hof oordeelde onlangs dat een Deens bedrijf dat in handen is van een private-equitypartij gewoon in Denemarken dividendbelasting moet betalen. De onderneming dacht daar met een constructie via bv’s in Nederland en Luxemburg onderuit te komen. Tot onvrede van de Deense fiscus. In het arrest uit februari haalt het Hof echter een streep door misbruik van de Europese vrijstellingsregels.
De beslissing kan verstrekkende consequenties hebben. Want niet alleen oordeelde het Hof over deze zaak, ook stelde het met een aantal criteria vast wanneer sprake is van misbruik van deze vrijstellingsregels. Nationale belastingdiensten zijn volgens het Hof verplicht daarop te toetsen. Vragen die de fiscus moet beantwoorden, zijn onder meer: maakt de doorstroomvennootschap werkelijke kosten? En kan de brievenbusfirma zelf over het geld beschikken of is het slechts een doorvoerhaven?
2 Wat betekent dit voor de Nederlandse brievenbusfirma’s?
De Nederlandse regels zijn veel lichter dan het Hof nu stelt. Zo mag een bedrijf dividend onbelast doorsluizen naar een tussenschakel in Luxemburg als die bv daar minimaal een ton aan loonkosten heeft en 24 maanden een kantoor huurt. Daaraan is voor grote multinationals vrij gemakkelijk te voldoen.
Lees ook: Wordt Nederland een nog groter belastingparadijs?
Hoogleraar belastingheffing van concerns Jan van de Streek van de Universiteit van Amsterdam denkt dat het arrest wel eens het einde van de brievenbusfirma kan betekenen. „Jarenlang maakten bedrijven misbruik van de regels met kunstmatige constructies. Maar niemand wist welke feiten relevant waren om te bepalen wat misbruik was. Dat is nu een stuk duidelijker en dat blijkt vaker het geval dan gedacht, dus ik zou mij als bedrijf dat gebruik maakt van zo’n brievenbusvennootschap ernstige zorgen maken.”
Volgens Jaap Bellingwout, partner bij belastingadvieskantoor KPMG Meijburg & Co en hoogleraar belastingrecht aan de Vrije Universiteit, is het arrest minder schokkend dan gepresenteerd. „De nationale winstbelasting is in de geglobaliseerde wereld aan het eind van zijn levenscyclus gekomen. Met pleisters plakken we nu gaten in aansluitingen tussen landen. Dit arrest past daarom in een ontwikkeling die al langer gaande is. Van het bekijken van een bv als puur juridische rechtsvorm naar meer een focus op de economische werkelijkheid.”
Vroeger, zo zegt hij, mocht iets een bv heten als de notaris er een stempel op had gezet. In de discussie over belastingontwijking die de laatste decennia door globalisatie steeds vaker oplaait, is de focus verschoven naar wat de bv daadwerkelijk toevoegt. „Brievenbusvennootschappen zonder enige economische inhoud komen dankzij deze internationale druk nauwelijks nog voor. De Nederlandse Belastingdienst stelt inmiddels veel meer eisen. Met deze misbruikcriteria kijkt het Hof dan ook vooral naar het verleden. Dus slaat dit in als een bom? Nee, we zijn al een hele fase verder in de ontwikkeling.”
Lees ook: Nederland minder belastingparadijs
3 Wat doen de landen zelf al om belastingontwijking via brievenbusfirma’s te voorkomen?
De uitspraak van het Hof past in een al langer gaande ontwikkeling van met name westerse landen die samen proberen de belastingmazen in elkaars wetten te dichten. Zo kwamen de OESO en G20, de organisatie van rijke industrielanden, in 2015 met het BEPS-programma om ongewenste belastingontduiking door met name multinationals aan te pakken.
Het kabinet Rutte-III kondigde daarnaast in het regeerakkoord aan zich te richten op bedrijven die „toegevoegde waarde hebben in Nederland” en niet meer op bedrijven die „Nederland alleen als postbus gebruiken”. Met name voor trustkantoren, die zich bezighouden met het beheren van vennootschappen, was dat slecht nieuws.
Staatssecretaris Menno Snel (D66, Financiën) wil rond Prinsjesdag komen met een nadere uitwerking van dit voornemen. Duidelijk is al dat de regering toe wil naar de invoering van zogeheten bronheffing zodat rente en royalty’s vanaf 2021 niet meer onbelast via brievenbusfirma’s naar belastingparadijzen verdwijnen. Volgens een rapport uit 2016 van economisch onderzoeksbureau SEO sluizen bedrijven zo jaarlijks 22 miljard euro naar landen als de Bahama’s.
In totaal passeerde zo’n 200 miljard euro aan dividenden en royalty’s Nederland maar het overgrote deel gaat naar landen binnen de EU en de VS. Die stromen wil de regering ongemoeid laten omdat deze volgens Nederland wel conform de regels verlopen.
4 Wat gaat Nederland met het arrest doen?
Staatssecretaris Snel zei eerder tegen de Tweede Kamer het arrest van het Hof „te bestuderen” en hij zal rond de presentatie van zijn wetsvoorstel over bronbelasting „terugkomen op de gevolgen van dit arrest voor onze eigen wet- en regelgeving”.
Lees ook: CPB: kabinet kan meer doen tegen belastingontwijking
De vraag is echter of Nederland als EU-land tot 2021 mag wachten. Het Hof legt landen in het arrest expliciet de verplichting op te controleren op misbruik en daarvoor de verstrekte criteria te gebruiken. „Een belangrijke vraag is hoe de Belastingdienst met deze criteria in de hand gaat kijken naar doorstromers”, stelt Peter Kavelaars, hoogleraar fiscale economie aan de Erasmus Universiteit en verbonden aan Deloitte. „Als ze willen, hebben ze goud in handen maar ze kunnen het arrest ook gewoon negeren. Dan zal de Europese Commissie ze misschien wel om actie vragen.”
Kavelaars volgt met belangstelling wat de verdere gevolgen zijn van het arrest. „In de huidige belastingverdragen staat dat de vrijstelling voor dubbele belastingen alleen mag worden verleend als bijvoorbeeld rente rechtstreeks bij de uiteindelijke gerechtigde terechtkomt, zegt de Amerikaanse belegger. Het Hof zegt nu: de rente komt niet bij die doorstroomvennootschappen terecht en dus mag geen belastingvermindering worden verleend. Met dit arrest ligt er een middel om op die bepaling in verdragen te handhaven. Als ze dan bijvoorbeeld in Canada denken ‘dit is een prima arrest, laten we het overnemen’ dan kan het zich als een olievlek over de wereld verspreiden.”
Bron: NRC
Naschrift KKC
Lees hier de uitspraak