Marc Leijendekker

Drugshandel Nog steeds sluit Nederland de ogen voor de corrumperende gevolgen van cocaïnehandel. Dat zeggen drie Italiaanse maffia-experts. „Het lijkt wel of jullie op Mars wonen.”

Als maffiadeskundige Maria Grazia Mazzola dinsdag hoort over de kritiek die de Nederlandse Inspectie Justitie en Veiligheid heeft op de aanpak van de georganiseerde misdaad, hoeft ze niet lang na te denken. „Mooi, maar het laat nog eens zien dat jullie mentaliteit echt moet veranderen.

Als het over de maffia gaat, lijkt het alsof jullie in Nederland op Mars wonen, zover staat dat in jullie hoofden van jullie af.”

De Nederlandse inspectie zei in een verklaring maandag, na de arrestatie van moordverdachte Ridouan Taghi in Dubai, dat er te weinig structurele aandacht is voor de ondermijnende effecten van georganiseerde criminaliteit. „De recherche is zo veel capaciteit kwijt aan incidenten dat de aanpak van georganiseerde criminaliteit en ondermijning beperkt van de grond komt”, schrijft de inspectie. „Daarnaast werken de diverse onderdelen die zich met opsporing bezighouden niet als één organisatie.”

Onderzoeksjournalist Mazzola en twee andere Italiaanse maffiadeskundigen waarschuwden hier al vóór de verklaring van de inspectie voor. In drie recente gesprekken, gevoerd vanuit Rome, benaderen deze drie Italianen het probleem van de internationale vertakkingen van de georganiseerde misdaad ieder vanuit hun eigen perspectief. Ze leggen verschillende accenten. Maar over één ding zijn ze het zonder voorbehoud eens: Nederland reageert veel te nonchalant op het gegeven dat een van de belangrijkste aanvoerlijnen voor de Europese cocaïnehandel de haven van Rotterdam is en op de consequenties die dat heeft. Ze waarschuwen hier al jaren voor, en noemen alle drie de moordaanslag in september op advocaat Derk Wiersum als een nieuw alarmsignaal.

Corrumperende invloed

„Met de drugssmokkel zijn miljarden euro’s gemoeid. Miljarden. Of je het nu wilt of niet, zulke bedragen corrumperen een samenleving”, zegt Mazzola. Zij is onderzoeksjournalist bij de Italiaanse staatsomroep RAI. De afgelopen maanden heeft ze de banden blootgelegd tussen de ’ndrangheta, de machtige maffiagroep uit de Zuid-Italiaanse regio Calabrië, en de georganiseerde misdaad in Slowakije – die vorig jaar leidde tot de moordaanslag op de Slowaakse journalist Ján Kuciak en zijn partner. Ze heeft net een groter project voltooid over de invloed van de maffia in Europa, met speciale aandacht voor Malta, Slowakije en Nederland.

„Nederland is naïef”, zegt Mazzola in haar kamer op het mediapark in het noorden van Rome. „Jullie zijn een belangrijk financieel en economisch centrum, mede door jullie ruimhartige belastingwetten. Maar de controle op het witwassen van crimineel geld is echt nog onvoldoende.”

Lees ook: Van Amsterdam tot Horst: maffia waant zich hier vaak veilig

„Jullie denken dat omdat jullie een andere cultuur hebben dan in Zuid-Italië, jullie geen problemen hebben”, zegt Mazzola. „Maar de maffiose mentaliteit besmet onherroepelijk ook fatsoenlijke mensen. Het zijn bloedzuigers, en met hun dreigementen, hun controle van veel ondernemingen en hun enorme financiële mogelijkheden ondermijnen ze ook jullie samenleving.” In een kort telefoongesprek dinsdag voegt ze daaraan toe: „Doe je ogen open, Nederland. Ik ben geboren in Palermo, en ik zie wat er nu gebeurt in Nederland in het licht van wat in Italië is gebeurd. Jullie aanpak moet veranderen.”

Twee stappen vóór

Dat vindt ook Antonio Nicaso: „Nederland heeft de dynamiek van de georganiseerde misdaad nog niet goed begrepen.” Nicaso publiceert veel over de georganiseerde misdaad, vooral over de ’ndrangheta, en geeft nu les op universiteiten in Canada. De belafspraak moest even worden verplaatst omdat hij snel commentaar moest geven op de arrestatie die ochtend in Canada van vier mannen die nauw in contact stonden met Italiaanse maffiosi.

„Het is al vaak gezegd, maar kennelijk is het nodig dit keer op keer te herhalen: de maffia globaliseert, maar de maffiabestrijding doet dat niet”, zegt Nicaso. „De georganiseerde misdaad ligt steevast twee stappen voor op de politie.” Hij vertelt dat er overal ter wereld nieuwe samenwerkingsverbanden ontstaan tussen criminelen. Zo heeft de ’ndrangheta de laatste tijd de banden aangehaald met de Colombiaanse guerrillabeweging FARC. Die heeft altijd al in de cocahandel gezeten en benut nu de ruimte die het vredesakkoord in Colombia biedt. „De strijd daartegen stuit voortdurend op problemen: verschillende justitiële systemen, verschillende wetten, verschillende strategieën van de nationale politie.”

Niet alleen ongure Italianen

Een groot gevaar dat Nicaso overal ziet, is wat hij „etnisch reductionisme” noemt. Maffia, dat zijn ongure Italianen. „Voor Canada en net zo goed voor Nederland geldt dat men niet de context begrijpt waarin de maffia groeit en machtiger wordt. Via brievenbusbedrijven wordt verhuld wie er echt achter investeringen zitten.”

Hij ziet Nederland in dit opzicht als een probleemland. „Jullie denken misschien, laat ze toch wat investeren, dat is niet zo erg. Maar dat is de eerste stap. Dan komen ze ook bij je wonen, gaan ze zich mengen in lokale activiteiten. Vervolgens gaan ze samenwerken met de lokale misdaad. Denk aan de Marokkaanse misdadigers die samenwerken met de ’ndrangheta.”

„In heel Europa zie je bestuurders op dezelfde manier redeneren: we sluiten de ogen omdat we de wereld niet willen laten zien dat er bij ons ook maffia is”, zegt Nicaso. „Het probleem is dat mensen denken dat de maffia alleen bestaat als er geschoten wordt. Als de moord op die advocaat er niet was geweest, zou Nederland deze situatie zijn blijven negeren.”

Hij pleit voor meer internationale politiesamenwerking en betere regelgeving. „We moeten om de tafel gaan zitten en afspraken maken over mondiale actie.” Net als bij klimaatverandering, zegt hij.

Sceptisch over EU-normen

Ook Nicola Gratteri heeft lang gepleit voor uniforme regelgeving, maar is daar sceptisch over geworden. Hij is hoofdofficier van justitie in de Zuid-Italiaanse stad Catanzaro en is de bekendste ’ndrangheta-expert in Italië. „Natuurlijk zouden er betere internationale normen moeten komen”, zegt Gratteri in een kort gesprek. „Dat zou voor jullie land ook nuttig zijn. Ik doe dit werk al dertig jaar en heb heel regelmatig te maken met een connectie met Nederland. Alle voortvluchtige cocaïnehandelaars zoeken hun toevlucht tot andere landen dan Italië, omdat de druk van de politie daar veel minder groot is dan hier en omdat jullie regels minder streng zijn.”

Volgens Gratteri zijn andere EU-landen minder doordrongen van de noodzaak van strenge wetten tegen de georganiseerde misdaad dan Italië. Hij heeft een aantal EU-vergaderingen bijgewoond om te praten over uniforme, EU-brede regels tegen de georganiseerde misdaad – maar hij voelt daar nu niets meer voor.

Lees ook hoe Albanezen in rap tempo een drugsimperium hebben opgebouwd in Nederland: Onzichtbare Albanezen klimmen op in cokehandel „Omdat bijna alle landen terugschrikken voor harde maatregelen, en Europa nu eenmaal met compromissen werkt, zouden die regels voor Italië een forse stap terug zijn”, zegt Gratteri. „Ik moet constateren dat andere Europese landen er geen belang bij hebben om te zeggen dat er in hun landen maffia is. Dat zou investeerders kunnen ontmoedigen. Eigenlijk interesseert het niemand. Kijk hoe permissief Nederland is als het om drugs gaat. Jullie tolerantie heeft er alleen maar toe geleid dat misdadigers uit Italië, en ook uit Albanië trouwens, heel veel geld hebben kunnen verdienen in Nederland. Dat mensen dingen doen die slecht voor hen zijn en hun hersenen aantasten moeten ze zelf weten. Maar dat men hierdoor toestaat dat de georganiseerde misdaad zich zo verrijkt en daardoor de samenleving corrumpeert, dat zou een probleem van de staat moeten zijn.”