‘Laten we nu weer gezellig doen”, sprak de Amsterdamse burgemeester Van der Laan, nadat hij volgens de Raad van State Zwarte Piet dit jaar terecht niet verboden had. Niemand die het wilde horen; de uitspraak van de hoogste bestuursrechter deed het vuur van de nationale woede alleen maar hoger oplaaien.
Een anti-Pietactiviste kondigde vastberaden de volgende stap aan: het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Cineaste Sunny Bergman vergeleek de stoomboot met een slavenschip. Aan de andere kant van de barricaden: PVV-Kamerlid Martin Bosma verkondigde dat dit nog maar het begin was van de oorlog om Zwarte Piet.
De PVV wil de onveranderlijke zwartheid van Piet nu per wet tot in de eeuwigheid laten vastleggen. Actrice Tanja Jess, die op televisie haar bezwaren tegen Zwarte Piet uiterst helder verwoordde, werd in de sociale media het doelwit van virulente haat – inmiddels ook al een echt Hollandse traditie.
Nee, gezellig zal het niet meer worden.In een ideale wereld ontgroeit een samenleving zijn eigen stereotypen en vooroordelen; wat vroeger normaal en vanzelfsprekend leek, blijkt op weg naar de toekomst plotseling ongepast of zelfs pijnlijk. Hier en daar hoor je ook in de burgeroorlog om Zwarte Piet nog zulke geluiden: geef het tijd, bewustwording dwing je niet per rechterlijke uitspraak af; ook zonder suffe
policor stroopwafel-Piet kan een Hollandse negentiende-eeuwse traditie in de eenentwintigste eeuw blijven voortbestaan.En verder is het sop de kool niet waard. Pijnlijk dat een hele natie zich verliest in hysterie over een kinderfeest. Wij zijn redelijke mensen in een land dat gek is geworden.Maar gaat het wel om het Sinterklaasfeest? Gaat het wel over het aanpassen van een racistisch stereotype? De inzet lijkt me veel groter; het gaat om miskenning. Het gaat om minderheden – niet alleen zwarte – waarvan steeds wordt geëist dat ze mee moeten doen, maar die tegelijk te verstaan wordt gegeven dat ze er niet bij horen. Het gaat om verzet tegen een stugge vorm van zelfgenoegzaamheid, die zich van geen kwaad bewust wil zijn. Die verander je niet door Piet ineens groen te schminken.
In de Volkskrant vertelde presentatrice Zarayda Groenhart wat een tv-baas tegen haar zei bij een sollicitatie: „Je bent zwart, maar je hebt geen accent. Voor de kijkers is dat verwarrend. Het zou beter zijn als je een soort Tante Es was.”
Noem die man een racist en hij zit bovenop de kast. Maar dit soort incidentjes raken, denk ik, de kern van het kwestie beter dan Sints stoomboot met een slavenschip vergelijken.
Het klassieke antiracisme is te vaak zijn eigen parodie. Hoogtepunt tot dusver was het boos weglopen van de fractieleider van GroenLinks in Amsterdam-Zuidoost bij de opening van het Nelson Mandelapark, omdat een door scholieren gemaakt standbeeld van de Zuid-Afrikaanse held hem te veel aan Zwarte Piet deed denken. Dat is geen antiracisme, maar narcisme.
Door zulk vertoon wordt waar het om gaat hopeloos aan het zicht onttrokken. Deze week maakte de FNV zich boos over een actie van een uitzendbureau Lugera dat zich specialiseert in tijdelijke werknemers uit Oost-Europa. Die had een seminar georganiseerd, met aan het eind een leuke verrassing: „Er worden tien gratis uitzendkrachten verloot door een van de sprekers tijdens de afsluitende informele gezellige netwerkborrel.”
Werd het toch nog gezellig! Proef die zin, heel die onnadenkende, opgewekt Hollandse botheid ligt erin besloten. De mentaliteit die erachter steekt zit dieper dan welke expliciete vorm van racisme dan ook. Het is de onwil om buiten de eigen kleine kring te kijken, zich rekenschap te geven van de beleving van anderen. Die tien Slowaakse arbeiders die verloot werden, waren toch niet aanwezig op de gezellige netwerkborrel. Ze zijn in alle opzichten ondergeschikt.
Het werd een relletje: vragen in de Tweede Kamer en PowNews op het seminar. In een eerste reactie verklaarde een woordvoerder nog dat de actie „ludiek” bedoeld was. Maar naderhand was het uitzendbureau eigenlijk best tevreden over het schandaaltje: „En de verloting van de uitzendkrachten? Ook voor Lugera geldt het adagium ‘negatieve publiciteit is ook publiciteit’.”
Niets geleerd. Als Zwarte Piet blijft, mag dan ook de roe weer terug?
Bron: NRC
