26 C
Willemstad
• vrijdag 29 maart 2024

Extra | Journaal 26 maart 2024

Elke werkdag het laatste nieuws van Extra, nu ook in het Nederlands. Bron: Extra

Democracy now! | Monday, March 25, 2024

Democracy Now! is a national, daily, independent, award-winning news program hosted by journalists Amy Goodman and Juan Gonzalez. Democracy Now!’s War and Peace Report provides our audience...

Extra | Journaal 25 maart 2024

Elke werkdag het laatste nieuws van Extra, nu ook in het Nederlands. Bron: Extra

Democracy now! | Friday, March 22, 2024

Democracy Now! is a national, daily, independent, award-winning news program hosted by journalists Amy Goodman and Juan Gonzalez. Democracy Now!’s War and Peace Report provides our audience...

Extra | Journaal 22 maart 2024

Elke werkdag het laatste nieuws van Extra, nu ook in het Nederlands. Bron: Extra

Democracy now! | Thursday, March 21, 2024

Democracy Now! is a national, daily, independent, award-winning news program hosted by journalists Amy Goodman and Juan Gonzalez. Democracy Now!’s War and Peace Report provides our audience...
- Advertisement -spot_img

NRC | ‘Rutte zei: Donald, kijk eens wat je hebt bereikt’

HomeMediaNRC | ‘Rutte zei: Donald, kijk eens wat je hebt bereikt’

Guus Valk Petra de Koning

Henne Schuwer Tot voor kort was hij de Nederlandse ambassadeur in de VS. ” Wij steken zo’n 330 miljard in de VS. Dat is een interessant bedrag, Trump keek ervan op.”

Henne Schuwer Tot voor kort was hij de Nederlandse ambassadeur in de VS. Nu, met pensioen, vertelt Henne Schuwer over Washington onder Trump. Sinds zijn verkiezing is het een „absolute puinhoop”.

Henne Schuwer is niet het type diplomaat dat zich snel uit zijn evenwicht laat brengen. Zo ziet hij er ook niet uit. Hij is lang en breed, draagt een stevige baard en heeft een kalme oogopslag. Voordat hij in 2015 ambassadeur in de Verenigde Staten werd, was hij al een van de meest ervaren diplomaten in het Nederlandse corps.

Beroepsdiplomaat

Henne Schuwer (66) studeerde rechten in Leiden, sinds 1978 werkte hij bij Buitenlandse Zaken. Hij was diplomaat in Vietnam, India, België, bij de vertegenwoordiging van Nederland in de EU, en vanaf 2015 in Washington.

Van 2006 tot 2009 was hij kabinetschef van – toen nog – secretaris-generaal van de NAVO Jaap de Hoop Scheffer.

Sinds deze zomer woont hij weer in België, hij werkt als consultant in Brussel. In 2011 zei hij over de manier waarop Belgen naar Nederlanders kijken: „Met haat en liefde. Er is bewondering voor het entrepreneurschap en de manier waarop Nederland is georganiseerd. Ze vinden wel dat we dat niet onder stoelen of banken steken.”

 

Toen kwam maandag 20 januari 2017. Donald Trump werd ingehuldigd als president van de VS, op de trappen van het Capitool in Washington. Henne Schuwer mocht als genodigde linksachter de president zitten, met uitzicht op een rode menigte van Make America Great Again-petjes. De Congresleden zaten rechtsachter. Het regende.

Toen Trump sprak, richtte hij de aandacht twee keer op de mensen achter hem. Eerst op de Congresleden, de beroepspolitici, die zich hadden verrijkt in een tijd waarin het met Amerika steeds slechter ging. En op de ambassadeurs achter hem, die stonden voor het buitenland. „We hebben andere landen rijk gemaakt, terwijl de welvaart, de kracht en het zelfvertrouwen van ons land aan de horizon verdwenen.” De toekomst, zei Trump, was aan het volk.

Henne Schuwer schrok. Hij vertelt wat hij in die woorden hoorde: ‘Als het mij niet lukt om deze mensen achter mij in het gareel te krijgen, roep ik u op om dat te doen.’ Schuwer: „Ik hoorde hoe hij over de instituties heen stapte. Vooral mijn Duitse collega was er kapot van. Die zei: ‘Dit hebben we al eens meegemaakt.’ Iedereen snapte: er gaat echt een andere wind waaien.”

U vond het beangstigend?

„Ja. Omdat Trump zaagt aan de fundamenten van onze samenleving. Hij slaat de gekozen volksvertegenwoordigers over, en zegt: ‘Mijn verkiezing is belangrijker dan die van jullie.’ Deze man, die zich presenteert als man van het volk, zegt: die volksvertegenwoordigers kan ik nu wel links laten liggen. Natuurlijk heeft hij ook goede dingen gedaan. Er gaat meer geld naar de NAVO, hij heeft het belastingstelsel uit 1986 hervormd. Maar hij heeft niks, maar dan ook helemaal niks gedaan om de president van alle Amerikanen te worden. Alleen maar van zijn eigen achterban. Daardoor is het nu een volledig verscheurd land.”

Wat Henne Schuwer toen dacht, kon hij als ambassadeur nooit openlijk zeggen. De affaire met de uitgelekte ambtsberichten van zijn Britse collega Kim Darroch, in de zomer, liet zien hoe gevaarlijk het is als diplomaten hun hart laten spreken. Darroch verloor er zijn baan door. Maar sinds een paar weken is Schuwer (66) met pensioen. Nu, terug in Nederland, vertelt hij in een restaurant in Den Haag over de chaos die hij meemaakte bij de regering-Trump.

Sinds Trumps verkiezing, zegt Schuwer, is het een „absolute puinhoop” in Washington, zeker de eerste twee jaar. „Het was een verkiezing die volledig onverwacht kwam. Het was free for all. Mensen werden benoemd en gingen weg, of er kwamen geen benoemingen. We liepen maar rond en dachten: wat nu?”

Wat betekent de onvoorspelbaarheid van Trump voor het werk van een diplomaat?

„Je zet om half zeven ’s ochtends je telefoon aan en kijkt op de Twitter-tijdlijn van Trump. Dat doen alle collega’s. Je bent je contacten kwijt. Vroeger ging je met je boodschap naar het State Department [het ministerie van Buitenlandse Zaken] en daar regelden ze dat die goed terechtkwam. Nu wordt alles geleid vanuit het Witte Huis.”

Wat is anders geworden in uw werk?

„We zijn Amerika anders gaan bekijken: niet alleen de federale overheid is sterk, de staten ook. Dus zijn we ons daar meer op gaan concentreren. Als we niet over het milieu kunnen praten met de Environmental Protection Agency in Washington, en dat kunnen we niet, dan doen we dat wel met Californië of Oregon. Dus de invloed en het belang van Washington en een president die op punten zo extreem is, worden minder. Voor mij was dat prima, laat mij maar naar Ohio gaan. Je ziet dat de staten zich ook steeds onafhankelijker opstellen. ‘Komt u maar bij óns.’ En dus zie je dat Trump, net als Boris Johnson in het VK, het land uit elkaar drijft.”

Is er een bewuste strategie van het Witte Huis om Buitenlandse Zaken te verzwakken?

„Ik denk dat Trump er nooit bij stil heeft gestaan dat hij zou winnen. Hij had geen plan met de drieduizend vacatures die er na zijn verkiezing waren ontstaan. Gelukkig heeft lang niet alles de interesse van Trump. Dan laat hij het aan Buitenlandse Zaken. Er zijn daar ‘speciale gezanten’ die heel benaderbaar zijn. Maar die zeggen: onderhand komt iedereen bij ons en een dag heeft maar 24 uur.”

Was het daarom nodig om Mark Rutte nu al twee keer bij Trump langs te laten gaan? Om uit eerste hand te horen wat het Amerikaanse beleid is?

„Ja. Na de verkiezing van Trump hebben we bedacht: we zullen met hem om moeten gaan, hij is de democratisch gekozen president. Het eerste gesprek, vorig jaar juli, ging heel goed. Trump zei na afloop: ‘I like this guy.’ Wat Rutte toen heel goed deed: hij liet niet over zich heen lopen, hij zei een keer ‘no’. Van tevoren zei Rutte: ‘Als we feiten die niet kloppen niet corrigeren, worden ze vanzelf waar.’ Je hoeft niet op alle slakken zout te leggen, maar als iets fout is, moet je hem tegenspreken.”

Met dat voornemen begon hij aan het gesprek?

„En bij het eerste het beste onderwerp sprak hij hem al tegen.”

Dat was bij de persconferentie, nog voor het gesprek binnenskamers. Trump zei dat het óók positief was als de EU en de VS niet uit hun handelsconflict kwamen. ‘Nee’, riep Rutte. ‘Dat is níet positief.’

„Het aardige is: Trump accepteerde het. Hij werd niet bozig. In de twee gesprekken ging het zo: als Rutte iets hoorde wat onwaar was, zei hij wat hij dacht. Het pakte goed uit, Trump zag dat hij niet met een ja-knikker aan tafel zat, maar met iemand met wie hij zaken kon doen. Daar komt bij dat Rutte in de NAVO voor Trump een goede rol had gespeeld. Trump moest aan boord worden getrokken. Dus Rutte zei daar: ‘Donald’, want zo noemt hij hem, ‘kijk eens wat jij voor elkaar gebokst hebt. Dankzij jou komt er 100 miljard dollar extra bij voor de NAVO.’ En Trump heeft dat later herhaald.”

Zo ging het ook in het Witte Huis?

„Ik denk dat de verhouding met mensen als Trump nooit echt goed kan zijn. Maar je kunt er wel uitkomen met het idee: deze man kunnen we hebben. Rutte probeerde er aan het eind van elke sessie een vervolg uit te halen. In het laatste gesprek ging het over economische samenwerking. Larry Kudlow, Trumps economisch adviseur, zat daar ook aan tafel. Rutte wees op zijn eigen adviseur en zei: ‘Als jullie nu eens met zijn tweeën een paper uitwerken, ik heb wel wat ideeën.’ Dat vindt Trump verder prima, het interesseert hem geen bal. Dat doet Rutte heel handig.”

Wat heeft Nederland eraan?

„Geopolitiek spelen wij geen rol, we zijn geen supermacht. We hebben wel een belangrijke economische positie in Amerika, die kun je gebruiken. Daarvoor heb je een bezoek van de premier nodig die zegt: ‘Donald, mag ik je even iets laten zien?’”

Hoe doe je dat?

„Wij hadden op de ambassade een handig A4’tje gemaakt met de belangrijkste cijfers over onze handelsrelatie. We hadden tegen Rutte gezegd: schuif die, hup, even over tafel. Een geplastificeerd kaartje. En blijkbaar leest hij zijn dossiers niet voor zo’n gesprek, want een aantal van die dingen leken echt nieuw voor hem.”

Wat bijvoorbeeld?

„Hoeveel banen er in de VS zijn door Nederlandse investeringen. Wij steken zo’n 330 miljard in de VS. Dat is een interessant bedrag, Trump keek ervan op. Zo’n kaartje verdwijnt dan toch even in zijn zak. Al gaat het er misschien ongelezen weer uit.”

Er stonden ook plaatjes op?

„Ja, ja.” Hij glimlacht. „Het wordt allemaal zeer inzichtelijk gemaakt.”

Vorige week hield Rutte een toespraak waarin hij lovend was over Trump en juist kritisch over Obama. Is dat een premier die Trump stevig tegenspreekt?

„Dat was typisch zo’n lezing met als doel: op goede voet blijven met de Amerikanen. Binnenskamers laat Rutte niet over zich heen lopen. En je moet bedenken: dit was vóór de inval van Turkije in Syrië.”

Trump gaf Turkije de kans om dat te doen.

„Dit is een president bij wie je grote twijfels kunt hebben over het begrip ‘bondgenoot’: wat betekent dat voor hem? De Syrische Koerden, nu aangevallen door Turkije, hebben meer dan tienduizend mensen verloren in het gevecht tegen IS, zíj hebben het vuile werk opgeknapt. Maar Trump laat hen in de steek. Hoe krijg je nu ooit nog iemand zover dat hij iets voor de Amerikanen doet?”

Afgelopen zomer bleek uit gelekte berichten dat uw Britse collega Trump ‘onbekwaam’ en ‘incompetent’ had genoemd. Dacht u toen: dit had mij ook kunnen overkomen?

„Ik ben tot de slotsom gekomen dat ze daar niet zo goed Nederlands kunnen lezen.” Schuwer lacht.

Dacht u: dit wordt riskant?

„Nee. Het wordt pas riskant als je aan zelfcensuur gaat doen. We hebben het na die rel op de ambassade over onze manier van rapporteren aan Den Haag gehad. Wij vinden: het thuisfront heeft recht op onze analyse, vooral als het gedrag van de president de bilaterale verhoudingen beïnvloedt. Daar moet je open over kunnen schrijven. Je geeft als diplomaat een samenvatting van gebeurtenissen en je eigen commentaar. Voor dat commentaar zit je daar. Dat is de lol. Ik zei: ‘We gaan niet persoonlijk worden, ik ga niet zeggen: die man is een idioot’.”

Maar vaak wist u niet wat er in de regering-Trump gebeurde. Schreef u dat ook op?

„Absoluut. En dan kreeg ik te horen: zoek maar nieuwe ingangen. Maar hallo, wij wisten niet een, twee, drie waar die waren. En wat gebeurt er in de overlegjes op de golfbanen, wie zijn de mensen met wie hij praat en welk gewicht moet je aan die mensen toekennen? Zoals zijn directe familieleden.”

Die in uw buurt woonden.

„De Kushners woonden twee straten achter ons. Ik heb Jared Kushner wel ontmoet in delegaties en op straat knikte hij me toe. Op zaterdagochtend liepen ze langs ons huis naar de synagoge, ze zijn streng Joods. En zij hadden hetzelfde favoriete restaurant als mijn vrouw en ik. Maar ik bouwde geen relatie met hem op. Voor het Midden-Oosten had ik vooral contact met Trumps adviseur Jason Greenblatt.”

Ook al was het Kushner die het Midden-Oosten-beleid bepaalde?

„Ik denk dat [de Israëlische premier] Netanyahu dat bepaalt. Maar inderdaad.”

In Washington ging het verhaal dat u of uw buren weleens bij de Kushners hadden aangebeld omdat ze overlast veroorzaakten.

„Nee, kijk. Die Kushners kochten een huis in de buurt. Toen kwamen er grote hekken en mocht je daar niet meer parkeren of over de stoep lopen. Ik las erover in The Washington Post, de buren vonden het hinderlijk. Die zeiden: ‘Wie bent u? Wij hebben hier altijd over de stoep gelopen.’”

Ze veroorzaakten overlast?

„Wat erbij kwam: de agenten van de secret service [de dienst die de president en zijn familie bewaakt] laten bij zo’n huis dag en nacht de motor van hun auto lopen. Er kan iets gebeuren en dan moet je meteen weg kunnen. Mijn vrouw is Zweeds, echt góéd Zweeds. Greta Thunberg en zij vinden: dat is vervuilend. Dus bij een wandeling op zondagochtend tikte mijn vrouw een keer op zo’n auto en vroeg: ‘Kunt u die motor niet uitzetten?’ Waarbij de ambassadeur aan de overkant van de straat enorm beschaamd naar de lucht stond te kijken.”

De motor bleef aan?

„Uiteraard. ‘This is regulation, Madam.’ Als je één ding leert in Amerika dan is het: met een pet valt niet te discussiëren. Maar mijn vrouw vond: ik moet één keer gezegd hebben dat het absolute onzin is.”
Lees ook: ‘Trump maakt de wereld minder veilig’

Na de verkiezing van Trump bent u door Amerika gaan reizen. Waarom?

„Wij hadden ons op de ambassade allemaal verkeken op deze verkiezingen. Omdat we ons veel te veel concentreerden op Washington. Ons idee was: we kunnen beter met clubjes het land in gaan. En dan vooral naar staten waar we normaal niet komen. New Mexico, Alabama.”

Snapte u toen waarom u zich in de verkiezing van Trump had vergist?

„Ik kon me niet voorstellen dat in de Amerikaanse Bible Belt diepgelovige mensen in Idaho of Arkansas op Trump konden stemmen. Maar dat hadden ze wel gedaan. En als je vroeg: maar meneer, wordt u dan niet afgeschrikt door het gedrag en de levenswijze van deze man?’ dan was het antwoord: ‘Ik stemde op een politicus, niet op een dominee.’ Een rationele keuze. En ook: ‘Gods wegen zijn ondoorgrondelijk. Hij heeft een heel vreemde uitvoerder gekozen van zijn plannen.’”

Bron: NRC Handelsblad

Geef een reactie

Vul alstublieft uw commentaar in!
Vul hier uw naam in

Zoeken

Recente reacties