Merijn Rengers, Hanneke Chin-A-Fo, Hugo Logtenberg

Holland-route. Via Nederlandse brievenbus-bv’s sluizen Argentijnse voetbalmakelaars miljoenen euro’s belastingvrij door naar het Caraïbisch gebied. De veelgeroemde Nederlandse transparantie bestaat in het voetbal vooral op papier, blijkt uit onderzoek.

De Argentijnse topvoetballer Javier Pastore is te vinden op de Dam in Amsterdam. Daar, recht tegenover het Koninklijk Paleis, houdt zijn zaakwaarnemer kantoor. Op papier althans. Tot eind november zat daar een met sloten behangen brievenbus achter de voordeur van een kantoorpand geschroefd. Die bus werd elke nacht geleegd.

Nu is de brievenbus van Pastore en tal van andere Zuid-Amerikaanse topvoetballers verdwenen. Alleen vier slordig geboorde gaten herinneren aan het postadres, dat zonder toestemming van de beheerder van het pand door tientallen bedrijven werd gebruikt. Zij werd gek van alle deurwaarders, brieven, aanmaningen en belastingaanslagen, en heeft de brievenbus laten verwijderen.

Het is geen toeval dat Zuid-Amerikaanse voetbaltransfers hier worden afgerekend. Amsterdam is een ideale tussenstop voor mondiale geldstromen, ook in het voetbal. Dat komt door de goede naam die Nederland heeft in het internationale betalingsverkeer. En door de soepele belastingverdragen die in naam van het Ministerie van Financiën zijn gesloten met vrijwel alle landen ter wereld.

Niet voor niets hebben tal van multinationals gekozen voor Amsterdam als officiële vestiging. Maar ook de voetbalwereld heeft die weg gevonden.

De eigenaresse van het betreffende kantoorpand op de Dam, gefilmd door de Franse EIC-partner Mediapart. Tekst gaat verder onder de video:

Nederlandse transparantie bestaat vooral op papier

De veelgeroemde Nederlandse transparantie bestaat in het voetbal vooral op papier, blijkt uit onderzoek van NRC. De in Amsterdam gevestigde voetbalbedrijven voldoen aan hun verplichtingen, deponeren jaarstukken en hebben een postadres. Maar wie probeert in contact te komen met degenen achter deze bedrijven, stuit op onwil en een web van verzinsels.

Een van de 89 vennootschappen die staat ingeschreven op de Dam is voetbalmakelaarskantoor Orel bv. Dat duikt, met zeker elf andere bedrijven, veelvuldig op in Football Leaks, het lek van 18,6 miljoen documenten uit de voetbalwereld waar NRC en het Europese netwerk van onderzoeksjournalisten EIC onderzoek naar hebben gedaan.

Orel-directeur Martijn Odems (38) is op het eerste gezicht een zeer succesvol spelersmakelaar, gelicentieerd door voetbalbond KNVB. Hij wordt bijgestaan door zijn directe baas, fiscalist Dennis Sickman (44). Zij zijn op papier de grote mannen achter tientallen transfers van Zuid-Amerikaanse topvoetballers als Javier Pastore, Radamel Falcão, James Rodríguez en Angel di Maria naar topclubs in Spanje, Portugal, Italië en Frankrijk.

In werkelijkheid zijn Odems en Sickman stromannen voor spelersmakelaars uit het voetbalgekke Argentinië. Die willen zo min mogelijk belasting afdragen over de miljoenen die ze verdienen met de transfers. Ze gebruiken Nederland als draaischijf. Door hun betalingen via Nederland te laten lopen, wordt verhuld dat de uiteindelijke bestemming van het geld de Maagdeneilanden is, een belastingparadijs bij uitstek.
Nooit in pand op de Dam

Odems is nooit in het pand op de Dam. Hij neemt geen telefoon op, reageert niet op voicemailberichten en laat e-mails van deze krant onbeantwoord. Ook in zijn woning in Nieuw-Vennep geeft hij niet thuis.

Op dit adres, een standaard rijtjeshuis met jonge bomen en parkeervakken voor de deur, zou je in theorie ook Jorge Cyterszpiler kunnen aantreffen, een van de kleurrijkste figuren van de Argentijnse voetbalwereld. De jeugdvriend en voormalige spelersmakelaar van Diego Maradona is samen met Sickman directeur van een sportmakelaarsbedrijfje, op hetzelfde adres in Nieuw-Vennep.

Cyterszpiler gebruikt het Nederlandse bedrijfje voor transacties die in Nederland ongebruikelijk zijn. Vorig jaar nam hij bijvoorbeeld ergens in Zuid-Amerika 125.000 euro aan contanten in ontvangst. De contracten hierover werden getekend in de Uruguayaanse hoofdstad Montevideo, maar de transactie werd afgehandeld in Nieuw-Vennep.

Bedrijfsverzamelpanden

Naast Cyterszpiler is Dennis Sickman er bestuurder. Sickman is in de eerste plaats directeur van Duma Corporate Services, een trustkantoor aan de Amsterdamse Zuidas dat de administratie en het beheer over de voetbal-bv’s regelt. En als juridisch adviseur werkt daar: Martijn Odems.

Het duo is direct of indirect betrokken bij de meeste brievenbusfirma’s, geregistreerd op huisadressen of in bedrijfsverzamelpanden in Nieuw Vennep, Uithoorn of Amsterdam. De meeste hebben nondescripte namen: Orel, Northfields Sports, ITB International. De bv’s worden (of werden) beheerd door mannen wier werk het is niet op te vallen.

Op het eerste gezicht lijken de voetbal-bv’s los van elkaar te opereren: ze wisselen geregeld van directie, en verhuizen van het ene Noord-Hollandse adres naar het volgende. In werkelijkheid zijn ze verweven, en speelt trustkantoor Duma Corporate Services een centrale rol, zo blijkt uit onderzoek van deze krant.

Ongebruikelijke transacties

Odems is geen onbekende. In 2013 beschreef deze krant hoe hij opdook in de jaarverslagen van FC Porto als ontvanger van grote bedragen voor bemiddeling bij de transfer van topspits Falcão naar Atlético Madrid. Begin dit jaar publiceerde Football Leaks al vertrouwelijke documenten waaruit bleek dat een bedrijf van Odems geld van transfers in de Italiaanse Serie A doorsluisde naar Panama.

Dat waren stukjes van een puzzel. Nieuwe documenten van Football Leaks geven een fascinerende, uitgebreide inkijk in de schaduwboekhouding die op de Zuidas wordt bijgehouden van vele transfers en deals rond Zuid-Amerikaanse voetballers.

Daaruit wordt duidelijk dat de afgelopen jaren zeker 30 miljoen euro aan voetbalgeld via Nederland naar het Caraïbisch gebied is gestroomd. Het totale bedrag ligt hoger; Football Leaks bevat maar een deel van de schaduwboekhouding.

Trustkantoren bieden buitenlandse bedrijven een vestigingsplaats in Nederland. Ze voeren vaak het beheer namens de eigenaar. Van De Nederlandsche Bank moeten ze aan strenge regels voldoen. Zo moeten zij herkomst en bestemming kennen van het geld dat door ‘hun’ vennootschappen stroomt, en zeker weten dat zij zakendoen met bonafide partijen.

„Een trustkantoor zou deze voetbalgeldstromen hoogstwaarschijnlijk als ongebruikelijk transacties moeten rapporteren aan de overheid”, zegt Jan van Koningsveld, onderzoeker bij het Offshore Kenniscentrum.

„Op basis van deze informatie wijst alles daarop: hoge bedragen, onduidelijke omschrijvingen van diensten, overboekingen naar belastingparadijzen en onbekende begunstigden.”

Maar voor geld dat via ‘normale’ bedrijfjes als Orel wordt overgeboekt, is de controle veel minder streng.

Nederlanders als stroman

Illustratief voor de werkwijze van Duma is het relaas van de Zandvoortenaar Marco Termes, die tussen 2009 en 2014 een aantal voetbal-bv’s op zijn naam had staan. Termes was in dienst van Duma. Zijn werk was het bijhouden van de post van twee voetbal-bv’s en een aantal andere speciaal opgerichte vennootschappen. Die andere bedrijven waren op het adres van zijn sociale huurwoning in Zandvoort ingeschreven.

Een paar keer per jaar moest hij op pad, om in Zuid-Europa voetbalcontracten te laten ondertekenen. Het trustkantoor regelde zijn tickets en een hotel en gaf hem de contracten mee. Hij was te vertrouwen en sprak zijn talen. Termes las alle contracten nauwgezet, omdat hij zich niet wilde inlaten met illegale zaken.

Omdat het voor hem de perfecte bijbaan was naast zijn echte werk – romans en gedichten schrijven – stelde Termes weinig vragen. Eind 2013 werd zijn baan bij het trustkantoor plotseling opgezegd. De keten voetbal-bv’s moest worden omgeleid, en aan Termes en zijn Zandvoortse vestigingsadres was geen behoefte meer.

Zijn verhaal wordt ondersteund door honderden mails en contracten in Football Leaks. Die laten zien dat er voor al deze spelers in Amsterdam wordt afgerekend, door mannen die voor de buitenwereld en de fans vaak niets met de clubs of de spelers te maken hebben – maar toch hun deel van de winst opeisen. Het spel wordt gespeeld met een palet aan inkomstenbronnen: miljoenen afkomstig uit beeldrecht-contracten met sportbedrijf Nike, bemiddelingsvergoedingen, investeringen in de economische rechten van spelers en scoutingscontracten.

Knullig

De contracten lijken zo van internet geplukt en staan vol vage omschrijvingen

tweet

Het papierwerk dat op de Zuidas in elkaar wordt gezet oogt knullig. De contracten lijken zo van internet geplukt en staan vol vage omschrijvingen Vaak gaat het over het verrichten van „certain services” („bepaalde diensten” ) rond transfers. Die diensten worden niet of nauwelijks omschreven, maar wel heel goed beloond.

Ook wordt er steeds gewisseld tussen vennootschappen, en gaan contracten over van bedrijven in Nederland naar Panama en de Maagdeneilanden. Opvallend zijn daarnaast deals waarbij spelers op papier overstappen naar een club, maar er niet gaan voetballen. Dat is een in Zuid-Amerika bekende schijnconstructie om belasting te ontduiken.

De Nederlandse Belastingdienst kijkt al langer met argusogen naar het werk van de stromannen: er lopen miljoenen door hun bedrijven zonder dat ze er veel voor lijken te doen. Maar hard bewijs voor witwassen is tot op heden niet gevonden.

Rookgordijn

Er is een „dark net van voetbalgeld”, zegt Antoine Duval, onderzoeker bij het Asser International Sports Law Center in Den Haag. „Het is een parallelle wereld van geldstromen. Een groot deel van het geld dat we met zijn allen betalen om naar voetbal te kunnen kijken verdwijnt in de zak van tussenpersonen. Zij doen hun best om zo min mogelijk belasting te betalen en hun geld zo onaangetast mogelijk op geheime bankrekeningen te krijgen.”

Een rookgordijn optrekken is belangrijk, zegt Duval:

„Ze maken de keten zo lang, dat maar heel weinig mensen die kunnen volgen, zeker omdat ze van de ene jurisdictie naar de andere springen. Dit zie je volop in de zakenwereld; voetbal is er evenmin immuun voor. Voetbal, en dan met name de transfermarkt, is een enorme financiële industrie geworden.”

Uit Football Leaks blijkt dat de Nederlandse geldstromen een een-tweetje zijn tussen Duma Corporate Services uit Amsterdam en een omstreden bedrijf uit de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires: Grupo Alhec. Dat is investeringsmaatschappij, wisselkantoor en bank ineen.

In 2013 werd een Panamese dochter van Alhec gesloten wegens witwasverdenkingen in verband met voetbaltransfers tussen Argentinië en Europa. Datzelfde jaar stond Alhec centraal in een grootschalig witwasonderzoek van de Argentijnse justitie. Die pakte groot uit, met 150 invallen bij voetbalclubs, spelersmakelaars, de Argentijnse voetbalbond, Alhec en zelfs de Argentijnse centrale bank.

De verdenking was dat Europese clubs meer voor spelers en bemiddelingskosten betaalden dan uit de facturen was op te maken. En dat het surplus via ingewikkelde routes, onder andere via Nederland, onbelast bij de Argentijnen kwam.

Matchfixing

In het onderzoek werd ook een telefoongesprek getapt tussen Cyterszpiler en Carlos Rivera, een van de eigenaren van Alhec. In dat gesprek, dat werd uitgezonden op de Argentijnse televisie, vroeg Rivera aan Cyterszpiler of hij een speler in Argentinië wilde aanzetten tot matchfixing.

Tot een proces tegen Alhec, Cyterszpiler of anderen is het tot op heden niet gekomen. De rechtbank oordeelde dat het justitie-onderzoek onzorgvuldig was uitgevoerd en verving de onderzoeksrechter. Volgens Argentijnse media onderzoekt een nieuwe onderzoeksrechter momenteel ruim 400 voetbaltransfers.

Cyterszpiler niet de enige

Cyterszpiler is niet de enige spelersmakelaar die gebruik maakt van de Hollandroute. Zeker vier andere bekende Argentijnen doen hetzelfde, in de meeste gevallen via Alhec. De belangrijkste is Marcelo Simonian, een van de grootste voetbalagenten van Zuid-Amerika, die spelers als Pastore en Falcão vertegenwoordigt. Zijn samenwerking met Alhec is zeer intensief, blijkt uit de EIC-documenten.

Een van zijn collega’s maakt in een e-mailwisseling met Alhec-baas Rivera duidelijk dat belastingontwijking het belangrijkste motief is om een Nederlandse bv te gebruiken. Eerst twijfelt hij nog tussen een route via Nederland of Spanje. Dan, als hij voor Nederland kiest, schrijft hij:

„Zolang er maar geen belasting wordt ingehouden, is het goed.”

Tot medio 2013 verliepen de betalingen via Nederland vrij openlijk, maar direct na de acties van de Argentijnse justitie besloot Alhec voortaan onder de radar te opereren. Uit Football Leaks blijkt dat Alhec na de invallen overstapte naar een trustkantoor in Uruguay, dat sindsdien bij alle zaken betrokken wordt. Dit kantoor, BGL Asesores, verzorgt het papierwerk.

E-mails met aliassen en nummers

De correspondentie over de voetbalzaken via Nederlandse bedrijfjes als Orel wordt sindsdien gevoerd via Hushmail, een beveiligd e-mailprogramma dat opsporingsautoriteiten moeilijk kunnen kraken. De betrokkenen noemen elkaar in de mails niet bij naam, maar gebruiken aliassen, afkortingen en nummers.

Het gros van de constructies via Nederland wordt bedacht in Buenos Aires of Montevideo, en uitgevoerd in Amsterdam. De voertaal is Spaans, en de miljoenenwinsten eindigen bij bedrijfjes in Panama of, sinds 2013, op de Maagdeneilanden. Daar huist het bedrijf Paros Consulting, dat enkele weken na de invallen is opgericht en waar het geld terecht komt. Daarna loopt het spoor dood.

De discretie die de Maagdeneilanden aan het zakenleven bieden is nog groter dan die in Panama.

tweet

De discretie die de Maagdeneilanden aan het zakenleven bieden is nog groter dan die in Panama. In beide landen hoeven bedrijven geen jaarrekeningen in te dienen en kunnen de aandeelhouders geheim blijven. Op de Maagdeneilanden blijven ook de directeuren anoniem. Wie eigenaar van Paros is, is dan ook onbekend. Wel spreekt Alhec-directeur Rivera in mails over Paros als „mijn bedrijf”, en neemt hij cruciale beslissingen.

Maagdeneilanden

Alles wijst erop dat spelersmakelaars als Simonian na alle tussenstappen uiteindelijk op de Maagdeneilanden hun geld krijgen. Waarom al die omwegen? Waarom maakt bijvoorbeeld het Portugese FC Porto, met wie Simonian veel zaken doet, zijn makelaarsvergoeding niet rechtstreeks over naar Argentinië?

Betaalt u de rekening voor dit gesprek? Ik ben namelijk heel arm omdat ik zoveel belasting moet betalen!

tweet

Volgens Simonian, de enige van de Argentijnse bankiers en spelersmakelaars die gereageerd heeft op vragen van deze krant en EIC, is zelfs de suggestie van belastingontduiking een schandalige aantijging. „Ik ben de grootste belastingbetaler van het Argentijnse voetbal”, roept hij in de telefoon. „Ik betaal al mijn belastingen. Betaalt u de rekening voor dit gesprek? Ik ben namelijk heel arm omdat ik zoveel belasting moet betalen!”

Simonian zegt nog nooit van Paros gehoord te hebben. Evenmin van Orel.

„Vraag me niet om te liegen. Ik lieg alleen tegen mijn vrouw!”

Rivera is volgens hem „een bankier die al heel lang een hele goede reputatie heeft in Argentinië”. En ja, Simonian doet wel eens zaken met hem. „Kleine dingen” zoals geld wisselen of „wat investeringen”.

Uit Portugal komt een ander geluid. „Simonian heeft Orel aangewezen als het bedrijf voor de bemiddeling” bij de komst van de Colombiaanse ster James Rodríguez, laat FC Porto desgevraagd weten. In een e-mail in de Football Leaks zegt Porto eveneens dat Simonian Orel heeft ingeschakeld toen Falcão naar Porto kwam.

Bron: NRC Handelsblad