Reportage bijzondere gemeente | Door NRC correspondent Nina Jurna
KRALENDIJK – Bonaire spreekt zich uit over de band met Nederland. Overzeese regels, haast en arrogantie wekken weerstand op het eiland. Moet de bevolking meer te zeggen krijgen?
Chago Melaan, wiskundeleraar op Bonaire, plaatste onlangs een bord in zijn tuin met de tekst „Minder Makambas”( Nederlanders) en „de slavernij is in 1863 afgeschaft”. Daarmee verwoordde hij de gevoelens van veel Bonairianen. Melaan lichtte zijn actie in media toe:
„Bonaire is opnieuw gekoloniseerd. We zijn tweederangsburgers op ons eigen eiland geworden. Niet wij, maar de voormalige Nederlandse onderdrukkers, de Makambas, hebben het voor het zeggen.”
Melaan kreeg zowel kritiek als bijval. De toon van de campagne voor het referendum op Bonaire was in elk geval gezet. Vrijdag kunnen de eilandbewoners zich uitspreken over de relatie met Nederland zoals die sinds 2010 bestaat.
Zijn ze het eens met de manier waarop die band vorm heeft gekregen, is de vraag. Den Haag bepaalt Sinds 2010 zijn Bonaire en de kleine eilanden Saba en Sint Eustatius bijzondere gemeenten van Nederland. Op Bonaire bepaalt Den Haag wat er gebeurt. Duizen – den Nederlanders zijn naar het eiland verhuisd. Ze kwamen vaak voor een tijdelijke functie bij een van de nieuwe overheidsdiensten .
Op Bonaire gelden nu dezelfde regels als in Nederland, zoals voor homohuwe – lijk en euthanasie. Maar sociale uitkeringen zijn niet volledig gelijkgetrokken, de kinderbijslag is bijvoorbeeld lager. Ook in ander opzicht is het slikken voor Bonairianen.
Zo hebben Nederlandse regels het minder makkelijk gemaakt een eigen zaak te openen en worden voor de betere banen specifieke opleidingseisen gesteld. Daardoor zijn het vaker Nederlanders die deze banen krijgen. Onderwijzeres Clarissa Valentijn klaagt:
„Ik heb het sinds 2010 slechter gekregen. Het dagelijks leven is veel duurder, prijzen zijn hoger en de lonen zijn niet mee gestegen. Het is wel wrang om dan te zien hoe goed de Nederlanders het hier hebben.”
Over de kwaliteit van het onderwijs is ze positiever.
„Dat is verbeterd. We hebben meer middelen en materiaal. Ook in infrastructuur en veiligheid is behoorlijk geïnvesteerd.”
Toch stemt ze ‘nee’ bij het referendum, want ze is niet tevreden over de band met Nederland.
„Ik denk dat er nog heel veel gedaan moet worden.”
Het referendum vloeit voort uit afspraken die werden gemaakt bij de opheffing van de Antillen. Vanwege het ‘zelfbe – schikkingsrecht van volken’ mocht Bonaire zich na vijf jaar uitspreken. Douwe Boersema, voorzitter van de referendumcommissie:
„Het gaat er nu om of de bevolking tevreden is. Afhankelijk van de uitslag moeten we kijken of we weer om de tafel gaan zitten met de koninkrijkspartners. Is een vrije associatie met Nederland bijvoorbeeld beter? De bevolking heeft dan meer zeggenschap. Of moet Bonaire juist volledig worden geïntegreerd in Nederland, zodat het ook werkelijk gelijke rechten en plichten heeft?”
Onvrede en armoede
Een evaluatiecommissie onder leiding van oud-minister Liesbeth Spies was in oktober uiterst kritisch over vijf jaar Caribisch Nederland. Ze constateerde onvrede bij veel bewoners en gegroeide armoede. De sfeer is veranderd, merkt ook de Nederlandse Marion Jeursen (58), die sinds 2006 op het eiland woont en met haar man een onderhoudsbedrijf heeft.
„Ik begrijp die mensen met anti-Makambaborden wel. Kijk, ik woon tussen Bonairianen, spreek Papiamento en hou van de cultuur hier. Maar de nieuwe groep Nederlanders is totaal anders. Ze hebben een houding van: ik hoef me niet aan te passen, want het is een Nederlandse gemeente.”
Jeursen klaagt over de plotselinge haastcultuur op het zo rustige Bonaire.
„Nederlanders snauwen caissières af als ze te langzaam werken en in het gemoedelijke verkeer hier toeteren ze als het niet snel genoeg gaat.”
Wel stemt Jeursen vandaag ‘ja’.
„Omdat ik bang ben dat Nederland anders zijn handen terugtrekt en ons aan ons lot overlaat.”
Chago Melaan, met de kritische borden in zijn tuin, heeft die angst niet. Vrijheid, dat is voor hem het belangrijkst.
Bron: NRC
Lijkt ons een tikje erg kort door de bocht. We zouden heel blij zijn met een wat rationelere uitleg van uw opvattingen. Ieder die in een ander land gaat wonen, dient zich de taal van dat land eigen te maken en de gewoonten, waarden en normen. Dat is respect hebben voor de waarden en normen van dat land. Wat u er verder ook persoonlijk van moge vinden. Blijft u in gebreke, dan is dat ‘falta di respet’. Respect eist Nederland ook van vreemdelingen en ‘Antillianen’, die nota bene Nederlander zijn. U geeft de indruk dat u zich superieur voelt aan de inwoners van Bonaire. Ziet u iedereen als minderwaardig aan u zelf en is dat gebonden aan het Europees Nederlanderschap of aan iets anders? Kunt u zich voorstellen dat u in de ogen van anderen exact de mentaliteit van de VOC etaleert? Premier Rutte vindt dat geweldig, maar die was geen slachtoffer. De plek waar men zit bepaalt wat men ziet. Als overwinnaar voelt de werkelijkheid heel anders, dan als overwonnene. Renée van Aller&John de Vries
Een inburgeringscursus? Moeten wij ons verlagen tot door rood rijden, onvriendelijk klanten te woord staan en de belabberde arbeids- en betalingsmentaliteit van de Bonairiaan?
Laat Bonaire onafhankelijk worden alsn het het allemaal zo goed zelf weet.
Nederland heeft de afgelopen jaren eindelijk enige orde en regelmatig in dit onderontwikkelde dorp gebracht en krijgt nu stank voor dank.
Nederland zou zich wat beter moeten kunnen voorstellen wat het is als Nederlanders in een ander land alles overnemen en opnieuw gerieflijk voor zichzelf neo-koloniseren. Als een Bonairiaan zich in eigen land een teweederangs burger voelt, klopt er iets niet. Welke Nederlanders passen zich aan aan de heersende normen en waarden in Bonaire? Welke Nederlanders leren Papiamento en proberen niet steeds het grootste gelijk van de vismarkt stuntelig tentoon te stellen? Alle macamba’s zouden in de BES gemeenten een inburgeringscursus verplicht moeten volgen. Willen wij graag aan meewerken. Met wellicht de nadruk op welke capaciteiten macamba’s in het algemeen en in het bijzonder zo pijnlijk missen. Renée van Aller&John de Vries