door Peter Zantingh

Trouw trekt 126 artikelen van de vorige maand ontslagen journalist Perdiep Ramesar in. De krant zegt vandaag, na extern onderzoek, dat hij gedurende een periode van 5,5 jaar “een onverklaarbaar aantal niet-traceerbare bronnen” heeft gebruikt.

Ook de veelbesproken reportage over de ‘shariadriehoek’ in de Haagse Schilderswijk, uit mei 2013, is ingetrokken.

Ramesar beging meerdere malen “een journalistieke doodzonde” door niet-traceerbare of gefingeerde namen te gebruiken, zeggen de onderzoekers van de onafhankelijke commissie (Jeroen Smit, hoogleraar journalistiek, en Egbert Myjer, oud-rechter bij het Europese Hof en vicevoorzitter van de Raad voor de Journalistiek) vandaag in de krant. Of zijn verhalen “per definitie onwaar zijn”, kan de commissie niet zeggen: dat valt niet te controleren. Ramesar werkte zelf niet mee aan het onderzoek.

In totaal schreef Ramesar in zijn tijd bij Trouw ruim 1100 artikelen. Zo’n 10 procent daarvan wordt dus ingetrokken. De commissie liet een groot aantal kortere nieuwsberichtjes, gebaseerd op het ANP, buiten beschouwing. Ook aan stukken waarin hij met naam genoemde politici, wetenschappers of woordvoerders aan het woord laat, wordt niet getwijfeld.

Myjer zegt in een gesprek met Trouw:

“Als je spreekt over omvang, dan constateren we dit: over een periode van 5,5 jaar hebben wij niet-traceerbare bronnen gevonden in zijn artikelen. Ieder jaar pleegde Ramesar wel een journalistieke doodzonde. Naast de twaalf casussen die we hebben onderzocht, zijn er ook artikelen waarin hij anonieme bronnen heeft gebruikt. Die kunnen wij niet nagaan. De enige die daar opheldering over kan geven, de auteur van het stuk zelf, heeft daar geen antwoord op gegeven.”

‘Het controlemechanisme werkte niet goed’

Maar ook over zijn leidinggevenden is de commissie kritisch. Die hebben hem “onvoldoende” gecontroleerd bij “moeilijke journalistieke producties”. In het interview zegt Smit:

“Het controlemechanisme werkte niet goed, er is onvoldoende aandacht geweest voor het primaire journalistieke proces. Signalen over zorgen binnen de redactie die doorkwamen bij de hoofdredactie zijn niet goed opgepakt. Ramesar was gretig in zijn aanbod om verhalen op te pakken, en die verhalen werden met evenveel gretigheid door zijn leidinggevenden gevraagd. Er was enthousiasme op de redactie dat de krant een man op de straat had die over lastige onderwerpen schreef.”

Van roodharigen tot gevluchte Eritreërs

Enkele van de artikelen die door Trouw zijn ingetrokken:

• 3 september 2007: Een dag vol meisjes en jongens met rode haren, over een bijeenkomst die georganiseerd werd voor roodharigen. Niet alle bronnen konden worden getraceerd.
• 16 juni 2008: Sigaret is ontspannend bij spannend potje poker, over het rookverbod en het effect daarvan op casino’s. Niet alle bronnen konden worden getraceerd.
• 5 oktober 2010: Requiem voor de oude krakersscene, over vier veertigers die vroeger krakers waren. Geen van de bronnen konden worden getraceerd.
• 6 augustus 2011: Een nier in ruil voor mijn meisje, een groot artikel over een masseuse en prostituee die bereid was haar nier weg te geven om te worden herenigd met haar dochter. De vrouw is niet te traceren.
• 17 juni 2012: Ik kan mezelf niet veranderen in een witte man, over werkloosheid onder allochtone jongeren, met de niet traceerbare ‘Mohammed Zakir’ als bron.
• 18 mei 2013: Als je wijk verandert in een ‘klein kalifaat’, het controversiële stuk over de ‘shariadriehoek’ in de Haagse Schilderswijk. Veel gefingeerde namen en niet-traceerbare bronnen.
• 15 januari 2014: Bendelid houdt radiostilte om straks weer toe te slaan, voorpagina-artikel op basis van een interview met Chalid (een gefingeerde naam), 22-jarig lid van een criminele jeugdbende uit Den Haag. De bron is niet traceerbaar.
• 19 mei 2014: ‘Eritreërs van Italië meteen door naar Nederland’: over een stel anonieme vluchtelingen uit Eritrea die bij “een benzinestation” stonden te wachten op het laatste deel van een reis naar Nederland. Ramesar kan volgens de commissie niet hard maken dat hij de mannen daadwerkelijk gesproken heeft; hij gaf tegenstrijdige verklaringen over waar het was, gebruikte geen dienstauto en declareerde geen kilometers.

Commissie deed vijf weken onderzoek

Begin vorige maand maakte Trouw bekend dat er “ernstige twijfel” was ontstaan over de “juistheid en zelfs het bestaan van opgevoerde bronnen” in artikelen van een niet bij naam genoemde redacteur. Besloten was dat de redacteur per direct “afscheid” zou nemen van de krant. Zijn identiteit werd niet veel later via andere media alsnog openbaar: het ging om de 36-jarige Ramesar, van Surinaams-Hindoestaanse afkomst, die voor de krant vooral veel geschreven had over prostitutie, mensenhandel, jeugdbendes en jihadisme.

Hoeveel was er nu eigenlijk waar van zijn stukken? Dat vroeg hoofdredacteur Cees van der Laan zich een dag later in een bericht aan de lezers ook af. Hij introduceerde een externe onderzoekscommissie die dat zou uitzoeken. De lezer werd gevraagd geduld te hebben: die had recht op “rekenschap”, maar het onderzoek zou nu eenmaal “weken” gaan duren.

De resultaten van dat onderzoek werden gistermiddag aan de Trouw-redactie gepresenteerd. Vandaag werd het rapport in z’n geheel openbaar gemaakt. De ingetrokken stukken van Ramesar (hier de lijst) zijn in de afgelopen dagen van de website van Trouw gehaald.

Ramesar weigerde mee te werken aan het onderzoek. Hij was voor NRC de afgelopen weken, en ook vanochtend, niet bereikbaar voor commentaar.

Maandag in nrc.next en NRC Handelsblad meer over het onderzoek naar Ramesar: hoe kon het zo misgaan? Hoe controleer je eigenlijk of een bron wel of niet bestaat? En wat is er nu over van dat beeld van een ‘shariadriehoek’? Lees hier al een beknopt portret van Ramesar.

Bron: NRC