Door Dick Drayer
WILLEMSTAD – Het aantal Joden op Curaçao loopt snel terug. René Levy Maduro denkt dat zijn synagoge nog twee generaties bestaat.
De huidige ouderling en voormalig voorzitter van de gemeente Mikvé Israel-Emanuel is niet somber, maar, naar eigen zeggen, wel realistisch: “Dan is het afgelopen. We zijn met 150 zielen te klein om te overleven; het kost nu al moeite om de eredienst te houden.”
De geluiden van een teruglopende gemeenschap zijn niet nieuw, de getallen wel. De Sefardische gemeenschap van Maduro heeft 150 leden, de Asjkenazische gemeente telt nog maar 90 zielen.
Exemplarisch
De joodse begraafplaats van Beth Chaim (Huis van de Levenden) Blenheim, pal onder de rook van de Isla, is wat hem betreft exemplarisch. Van de tweeduizend zichtbare graven, zijn er nog honderd leesbaar. De rest is vergaan in de zwaveldampen van de Isla, voorbij het punt dat restauratie nog zin heeft. “We hebben ook geen geld om de begraafplaats te onderhouden. De enorme vervuiling van de raffinaderij versnelt het verval.”
De begraafplaats ligt er als sinds 1658 en vertelt de geschiedenis van de Joodse diaspora. Vrijwel alle Curaçaose Sefardische Joden komen uit Spanje en Portugal. Op de vlucht voor de inquisitie vonden ze eindelijk asiel in Amsterdam. Vandaar voeren ze naar Curaçao. Daar wezen de lokale Nederlandse autoriteiten hun grond aan, waarop verschillende plantages werden opgericht. Nu staat daar de raffinaderij.
Curaçao en Coro
Eind 19e eeuw vertrokken veel van hen naar Coro in Venezuela. Niet alleen om een huwelijkspartner te vinden, maar vooral ook om handel te drijven. De meesten bleven daar en sommigen werden katholiek om aan een werkvergunning te komen. Achternamen, zoals Henriquez, Senior, Penso, Capriles en Curiel wijzen op de gemeenschappelijke geschiedenis.
De Venezolaanse zakenman, Elias David Curiel zocht zijn roots in Curaçao op. “Venezuela is voor Joden niet echt veilig”, zegt Curiel. “Dus ik wil weg hier. Ik ben blij dat ik de kans had om Curaçao te leren kennen, maar ik voel er – ook na de zoektocht – geen speciale binding mee. Ik denk dat ik naar Israël ga.”
“Van onveiligheid op Curaçao is geen sprake”, zegt Maduro. “De leegloop op ons eiland heeft te maken met geboortebeperking. Onze gezinnen worden steeds kleiner. En de kinderen die we wel krijgen gaan Amerika of Nederland, om te studeren. Die komen meestal niet terug, vaak omdat hun buitenlandse partner dat niet ziet zitten.”
Bron: NTR/Caribisch Netwerk
Voor mij heeft de oude synagoge Mikvé Israël Emanuel een magische betekenis: als meisje van 15 jaar ben ik er clandestien naar binnen geslopen op Grote Verzoendag! Ik had geen idee van de belangrijkheid van deze dag en zat heel stil achterin te kijken, samen met een vriendin. We mochten dat niet (hoorden we achteraf), maar we voelden ons ware helden dat ons dit gelukt was. Heel bijzonder om dit, op die leeftijd , stil en in het geheim mee te maken. De mannen, die in gebed waren, hadden niets in de gaten.
Zo triest is het dat ik nu lees dat dit alles misschien niet zo lang meer zal blijven bestaan. Ook de historische waarde, de oudste synagoge (en begraafplaats) van het westelijk halfrond, zal het waarschijnlijk niet lang meer maken. Heel, heel jammer en een geweldig verlies voor het eiland. Misschien iets voor de regering om dit niet te laten gebeuren. Maar de regering laat zoveel steken vallen, wat het cultuurbehoud van het eiland betreft, dat ik weinig hoop heb. Dramatisch.
En wat te denken van al die zwaveldampen van de ISLA ( onze politieci zakkenvuller) die in een levend lichaam door mens en dier ingeademd worden op Curacrim.
Vraag dan ook waarom ze het openbare straatje voor de synagoge gesloten hebben. Het lijkt tegenwoordig heel ”normaal” dat mensen zomaar publieke straatjes afsluiten. Dit moet men niet in Nederland proberen.