Opinie Marcel Pheijffer, hoogleraar accountancy aan de universiteiten
van Nyenrode en Leiden | Financieel Dagblad
De trustsector komt steeds nadrukkelijker te staan in het rijtje van activiteiten als prostitutie, wapenhandel, drugshandel en coffeeshops. Dit zijn activiteiten waarmee diverse financiële instellingen eerder niet geassocieerd wensten te worden.
Met als gevolg dat bancaire relaties zijn opgezegd of niet zijn aangegaan. Thematiek die weer actueel is nadat ING aankondigde haar beleid bij te stellen door afscheid te nemen van door trustorganisaties aangebrachte clientèle. Ook de Paradise Papers zetten de spotlights weer op een negatieve wijze op de trustsector.
Bij opzegging van een relatie geldt, zo blijkt uit jurisprudentie, als uitgangspunt dat een bank gebruik kan maken van een contractueel gegeven bevoegdheid tot opzegging, tenzij zij daardoor in strijd handelt met haar zorgplicht. Bij deze bevoegdheid moet worden beoordeeld of de reden voor opzegging voldoende zwaarwegend is in verhouding tot het belang van de cliënt bij voortzetting van de relatie.
Daarbij moet het belang om te kunnen beschikken over een bankrekening in beginsel als het meest zwaarwegend worden gezien. Het is immers voor (rechts)personen van eminent belang dat zij toegang hebben tot het bancaire systeem. Anderzijds moet de maatschappelijke functie van banken in het oog worden gehouden. Deze verlangt van de bank de grootst mogelijke integriteit.
Begin deze eeuw speelden diverse dossiers binnen de seksbranche, een sector waarmee banken kennelijk klaar waren en daarom diverse bankrekeningen opzegden. In 2010 wilde de vakbond van sekswerkers een rekening openen bij Rabobank. Die had daar geen trek in ‘omdat men de herkomst van het geld niet kende’. Het argument van de vakbond, dat prostituees hun geld ontvangen van klanten die pinnen van hun bankrekening voordat ze op bezoek komen, mocht niet baten. Triodos, zo bleek in een zaak uit 2015, sluit dienstverlening uit aan zakenrelaties in de sector pornografie.
De trustsector duikt steeds vaker op in het rijtje van prostitutie, wapenhandel, drugshandel en coffeeshops
Onder meer in 2007, 2009 en 2013 ontstond er commotie over banken die relaties hadden met bedrijven die zich bezig hielden met wapenhandel, clusterbommen en kernwapens. Met name de Eerlijke Bankenwijzer kwam hiertegen in verweer en zorgde voor negatieve publiciteit, waarna diverse banken hun beleid wijzigden. Voorts blijkt regelmatig dat coffeeshops niet tot de categorie van meest geliefde clientèle van banken behoren.
En dan nu dus de trustsector. ING stopt, blijkens berichtgeving in deze krant en de website Follow the Money, grotendeels met dienstverlening aan de Nederlandse trustsector. Een aanzienlijk deel van de brievenbusmaatschappijen met een rekening bij ING moet op zoek naar een andere bank. ‘De trustsector kent een hoger risicoprofiel dan andere sectoren en past daarmee niet langer bij wat ING bereid is te aanvaarden’, aldus de bank. Het gaat om 1750 zogeheten ‘doelvennootschappen’, die door trustkantoren worden beheerd voor vermogende particulieren en bedrijven. De bank vindt dat zij bij die cliënten geen ‘sluitende beoordeling’ kan maken van het risico dat zij wordt gebruikt voor ‘overboekingen of betalingen waaraan onoorbare of maatschappelijk onwenselijke motieven ten grondslag liggen’.
Ik ben niet verbaasd over deze stap. De Panama Papers (maar ook Swiss Leaks, Lux Leaks, Bahama Leaks en recent de Paradise Papers) tonen aan dat de dienstverlening aan en via de trustsector risicovol is. Nu ING zelf in Nederland voorwerp is van een strafrechtelijk onderzoek wegens het niet-melden van mogelijke witwastransacties, is extra voorzichtigheid aan haar kant geboden. Zeker omdat ook de Amerikaanse autoriteiten belangstelling hebben voor de uitkomsten.
Herstel reputatie kan alleen als branche zich ‘maatschappelijk betamelijk’ leert gedragen
Ik ben zeer benieuwd wat het signaal van ING gaat betekenen voor bijvoorbeeld de dienstverlening door fiscalisten, notarissen, advocaten en accountants. Doet een goed voorbeeld, goed volgen? Gaan zij hun beleid ten aanzien van (cliënten uit) de trustsector ook herzien? Gaan zij ook cliënten de deur wijzen?
Al met al is de stap van ING een nieuwe tegenslag voor de trustsector. Een sector waar reeds lange tijd een lucht van rotte vis omheen hangt. Die zal niet snel verdwijnen.
Tenzij dienstverleners binnen deze sector daadwerkelijk de aan hen opgelegde norm van ‘maatschappelijke betamelijkheid’ gaan hanteren. Dat is in het verleden te vaak nagelaten, waardoor de sector zichzelf heeft gecriminaliseerd. Maar het is naar mijn mening de enige manier om als dienstverleners op de reputatie-index boven sekswerkers, wapenhandelaren, drugshandelaren en coffeeshophouders te eindigen.
Bron: Financieel Dagblad