(een merkwaardige stukje historie op Sint Eustatius)
Door Jules Van Bochove M.D.
Op 15 december a.s. herdenken we het 60 jarig totstandkomen van “het Statuut”, gesloten tussen Nederland, Suriname en de Nederlandse Antillen als inlossing van de belofte gedaan in december 1942 vanuit Londen – door H.M. Koningin Wilhelmina -tijdens de 2e wereldoorlog, -voor meer autonomie voor de gebiedsdelen overzee. De Nederlandse Antillen bestonden nog uit de Benedennwindse- tw Aruba, Bonaire en Curaçao (ABC) en de Bovenwindse eilanden tw St.Maarten, St.Eustatius en Saba (SSS eilanden).
Kort voor de totstandkoming van Het Statuut waren er algemene verkiezingen op Curaçao – als hoofdeiland van de Nederlandse Antillen – en ging het voornamelijk om de twee grootste politieke partijen: de Nationale Volks Partij (NVP – Doktoor DaCoste Gomez) en de Democratische Partij (D.P. – Mr.E.Jonckheer) De winnaar zou de eer te beurt vallen om in Den Haag de plechtige ondertekening te verrichten en met ‘Het Statuut’ onder de arm, feestelijk op Curaçao onthaald te worden.
Het was dus zuiver toeval dat ik – kort vóór de verkiezingen- october 1954- op het eiland Sint Eustatius arriveerde om als Gouvernements-Arts de zorg over te nemen van de scheidende collega: Dr.H.W.A.Devid. Ik werd gelijk geconfronteerd met de verkiezingskoorts….
Het Bestuurscollege bestond toen uit de Heer Ch.Vlaun als Administrateur en de beide Gedeputeerden:de Heer V.Lopes en de Heer E.Sadler, allen NVP aanhangers – de partij, die al jaren de scepter zwaaide. Het eiland werd bezocht door een fors aantal candidaten van de diverse partijen van Aruba en Curaçao om stemmen te vergaren. Candidaat voor de Democratische Partij – namens de Bovenwindse eilandenwas een oud gediende en welbekende afstammeling (Saba): de heer Mr.W.F.M.Lampe (zie de recente zeer lezenswaardige vervolg artikelenreeks in de ÑAPA -) en Candidaat voor de NVP: de Heer C.E.W.Voges, die Administrateur was geweest op St.Eustatius (1943-1949) en er dus ook zijn aanhangers had.
Zelf was hij afkomstig van St.Maarten – Sint Eustatius verkeerde toen in een zeer deplorabele toestand en telde amper 1000 inwoners- grote werkloosheid—geen industrie -zeer slechte hygienische toestanden met gevolg overlast van vliegen (Musca domestica) en daaruit voortkomende gevallen van darminfecties :dysenterie (Salmonella)en typhoid (Eberthella)
-;- geen betrouwbare watervoorraad- slechts één grote gouvernements- regenbak en enkele opvangplaatsen van particulieren ;
– – slechts een tweetal putten met brakwater, door windmolens opgepompt en 2 60-jaar Statuut 1954 –2014 St.eustatius bruikbaar voor de afwas en de dieren, en niet geschikt als betrouwbaar drinkwater – geen electriciteit- slechts enkele bewoners beschikten over een noodaggregaat. De meesten moesten het doen met kerosinelampen of de Tilley cq Coleman, die opgepompt en dmv een kous als lichtbron dienend, ettelijke uren konden branden ;
– Het bestaand hospitaaltje (door de Amerikaanse troepen achtergelaten barakken) lekte als een zeef en werd door mijn voorganger afgekeurd en daarvoor in de plaats een particulier huis -dicht bij de Guesthouse- gehuurd en meer als polikliniek gebruikt.. Chriurgische ingrepen onmogelijk- niet verantwoord.
• Spoedgevallen moesten met een gehuurd vliegtuigje (Cessna) vervoerd worden naar St.Maarten waar er een arts met chirurgische ervaring— Dr.TjonSieFat- in het door de R.K.kerk gestichte St.Rose Hospitaal opereerde.
De verbinding met de omliggende eilanden was bar slecht en werd zo goed als doenlijk onderhouden door een schoener van de Heer Vance James (‘Captain David’)van St.Maarten (2 x per week) – de gouvernementsschoener – de befaamde ‘Blue Peter’- lag al maanden in dok. Daar vele eilanders -vnl mannelijke inwoners – emplooi vonden in de olieindustrie te Aruba en Curaçao, kon door de zgn ‘postwisselindustrie’, maandelijks wat geld overgemaakt worden naar de achtergebleven familie op het eiland. Daardoor was de voedingstoestand van de achtergebleven bewoners toch vrij gunstig.
Geen electriciteit en daardoor geen radio, geen TV en geen krant of tijdschrift De radiodienst (telegrammen bv)verleende vnl dienst met de seinsleutel . Kortom het was ARMOE TROEF ! En het was dus zaak om op de juiste partij te stemmen en hopen de zo noodzakelijke verbeteringen te verkrijgen (??) Tot en met 1954 was het vnl de Nationale Volks Partij, die de meerderheid vormde in de Staten op het hoofdeiland Curaçao.
Zoals gezegd was er geen krant en werd er door middel van openbare “meetings” propaganda gemaakt. Op zo’n eiland heb je altijd individuen,die de gave bezaten van nieuwsjes vergaren en die van mond op mond door te geven.. Bekend onder dezen was er een straatveegster, algemeen bekend onder de naam “Scottie”, die gevraagd of ongevraagd, de laatste “gossips” wist door te geven..’s Morgens vroeg op weg naar Fort Oranje- de zetel van de Administratie en werkterrein- werd steeds met een stem als uit het oerwoud- herhaald: “Vote Voges , Vote Voges !”
De betreffende Heer Voges kon zich geen betere propagandiste hebben gewild, want totnutoe hoor ik die rauwe stem van Scottie: ”Vote Voges” luid voor zich uit mompelen…en het was dus de toepasselijke “Frappez Toujours” die het moest doen. Op de avond van de verkiezingsuitslag had zich een groot deel van de bevolking verzameld op het terrein van Fort Oranje waar de uitslagen werden bekend gemaakt. -. 3 60 jaar Statuut 1954—2014 St.Eustatius 1954.
Deze kwamen druppelsgewijs binnen, afgegeven door de telegrafist- de Heer Lesley Cannegieter De aanhangers van de Nationale Volks Partij hadden zich verzekerd van de brassband (fanfare) van de heer Alfons Bennett; de D.P.sympathisanten hadden de Golden Rock steelband om een overwinning met muzikale luister te vieren Het was op het eiland met een zeer spaarse verlichting en een heldere volle maan, waarvan de reflexie door de golven op de prachtige zee als het kwispelen van de staart van een reusachtige zeeslang deed denken en overweldigend schoon.
Uiteindelijk kwam het bericht binnen dat de voorlopige uitslag wees op een nipte overwinning van de Nationale Volks Partij..Maar nauwelijks was de fanfare met aanhang vertrokken of er kwam een tegenbericht dat de uitslag van de stemming niet compleet was geweest en dat bij nadere telling en de restzetel, het de Democratische Partij was, die de uiteindelijke overwinning had behaald..
Geen nood !! Jubelend trok toen de steelband van de D.P. met sympathisanten het Fort Oranje uit, waarbij de fanfare van de NVP zich broederlijk aansloot… De spanning was voorbij – de verbroedering nabij …
- One Island –One People –
•Waar een piepklein eiland Reuze Groot in kan zijn !!
Er werd naar hartelust tot diep in die zilveren maannacht ‘gejumpt” en gefeest.
Het was een onvergetelijke ervaring .
60 jaar Statuut 1954 -2014 St.Eustatius 1954
60 jaar Statuut 1954—2014 St.Eustatius 1954
Met dank aan: Jules Van Bochove M.D