Matthias Pauw
Twee jaar na de publicatie van de Panama Papers is de aandacht voor schimmige belastingconstructies die bedrijven en rijken gebruiken om minder of niks af te dragen nog steeds groot. Maar wat heeft die collectieve verontwaardiging nu eigenlijk opgeleverd?
Het jongste lek, de Paradise Papers, zwengelt het debat nog verder aan. De vraag die opgeworpen wordt is niet alleen ‘wat is legaal?’, maar vooral ‘wat is moreel juist of wenselijk?’.
3 miljoen
Als we puur naar Nederland kijken, is het bedrag dat de Belastingdienst heeft kunnen innen naar aanleiding van de Panama Papers niet echt spectaculair te noemen. De Fiscus vond 683 Nederlandse belastingplichtigen in de 11,5 miljoen documenten van de Panama Papers.
Een team van 15 man ging er fulltime mee aan de slag: twee jaar later hebben ze 3 miljoen euro geïnd. Want hoewel het misschien niet echt de bedoeling is om je geld weg te sluizen of via een brievenbus op een tropisch eiland te verwerken, het is vaak niet verboden.
Druk neemt toe
Hoogleraar Accountancy Marcel Pfeijffer van de Universiteit Nyenrode noem het ‘scorebordjournalistiek’ om alleen naar de opbrengst te kijken. “Het is veel belangrijker dat we zien wat daarachter zit. Dan hebben we het over zaken die mogelijk te maken hebben met witwassen, corruptie en met regeringsleiders die verkeerde dingen hebben gedaan.”
Inzicht in die zaken is volgens Pfeijffer belangrijker dan alleen het bedrag. Door de transparantie neemt de druk ook toe op fiscale sluiproutes, denkt de hoogleraar.
Tweede Kamer roert zich
En daar lijkt hij geen ongelijk in te hebben. Zo is er in de Tweede Kamer de laatste jaren veel aandacht geweest voor het aanpakken van belastingontwijking, bijvoorbeeld via brievenbusfirma’s.
Veel buitenlandse ondernemingen zetten in ons land een brievenbusfirma op. Die doen vaak in feite niets anders dan gebruik maken van Nederlands belastingrecht en belastingverdragen die Nederland heeft met andere landen. Er wordt niet geproduceerd of verhandeld door die ondernemingen.
Door geld via Nederland te sluizen ontwijken bedrijven op die manier belasting in een ander land. Eerder dit jaar nam de Kamer een motie aan die de regering vraagt om geen belastingdeals meer te maken met brievenbusfirma’s zonder personeel of geld op de bank.
Apple, Starbucks, Amazon
Dat is slechts een klein stapje in een veel groter spel. De afgelopen jaren regende het besluiten van de Europese Commissie, om te eisen dat oneerlijke belastingconstructies worden gestopt en het misgelopen geld wordt teruggevorderd.
Bekende voorbeelden zijn Apple (13 miljard euro te weinig belasting betaald door een Ierse truc), Starbucks (verzon een truc om buitensporig hoge royalty’s in Nederland te laten neerslaan, waar geen belasting wordt geheven daarover) en Amazon. Die laatste tuigde twee bedrijven op in Luxemburg, waardoor ze via een ingewikkelde constructie 250 miljoen euro te weinig belasting betaalden.
EU wordt steeds strenger
In welke mate deze besluiten zijn beïnvloed door de Panama Papers, is lastig te zeggen, want de onderzoeken werden al in 2014 gestart. In dat jaar kwam trouwens wel het eerste grote belastinglek, Luxleaks, aan het licht. In ieder geval staat het onderwerp de afgelopen jaren veel meer dan vroeger in de belangstelling.
Ook wordt er in Europa hard gewerkt om belastingontwijking door multinationals tegen te gaan en transparanter te maken. Sinds dit jaar moeten multinationals precies aangeven hoeveel belasting ze betalen in welk land.
De verschillende belastingdiensten in de EU wisselen deze informatie vervolgens automatisch en verplicht met elkaar uit. Op deze manier moet het veel duidelijker worden hoeveel belasting er in totaal wordt afgedragen over de inkomsten in Europa van grote bedrijven. Misbruik zou hierdoor makkelijker op te sporen moeten zijn.
Adviseurs op de korrel
Dus ja, er verandert wel degelijk wat in belastingland en dat is mede het gevolg van de Panama Papers. De Commissie heeft in juni ook aangekondigd belastingadviseurs die de fiscale constructies verzinnen strenger te willen controleren.
De Panama Papers worden daarbij expliciet genoemd als aanleiding voor de voorgestelde regelgeving.
Deel van de oplossing
En de Nederlandse regering lijkt ook een ommezwaai gemaakt te hebben de afgelopen jaren. Nergens in de EU zijn zo veel brievenbusfirma’s als in Nederland en die worden door het nieuwe kabinet aangepakt.
Rente en royalty’s die via een brievenbusfirma naar een buitenland worden gesluisd waar weinig tot geen belasting wordt geheven, worden in het vervolg belast in Nederland. De vorige minister van Financiën, Jeroen Dijsselbloem, verwoordde het in september 2016 als volgt: “Als we deel van het probleem waren in het verleden, dan moet Nederland nu deel zijn van de oplossing.”
Bron: RTL Z