De rooms-katholieke kerk lijkt zich voor te bereiden op een nieuwe koers. Homo’s en gelovigen in ‘imperfecte relaties’ moeten niet langer te horen krijgen dat ze leven in zonde, maar mogen rekenen op begrip en compassie. Hoe opmerkelijk is die nieuwe aanpak? .
- © epa.
Doorgaans verliezen bisschoppen zich bij synodes in moraaltheologie en casuïstieke vraagstukken. Ditmaal gaat het over hoe je als gelovigen met elkaar omgaat Kerkhistoricus Paul van Geest
Veel homoseksuelen ‘verlangen naar een kerk die hen verwelkomt’, constateerde een internationaal gezelschap van bisschoppen gisteren in een Vaticaans rapport.
“Zijn onze gemeenschappen daartoe in staat? Kunnen ze hun seksuele oriëntatie accepteren en op waarde schatten, zonder de katholieke leer geweld aan te doen?”
Homoseksualiteit is een terrein van ‘serieuze reflectie’. De bisschoppen erkennen dat homo’s ‘mensen zijn met gaven en talenten die ze kunnen inzetten voor de christelijke gemeenschap’. Het homohuwelijk blijft taboe, maar verder is barmhartigheid het sleutelwoord. Voor gescheiden katholieken en stellen die ongehuwd samenwonen geldt hetzelfde: de kerk moet niet langer hameren op hun fouten, maar vooral ‘werken aan herstel’.
Van definitief beleid is nog geen sprake. Het rapport bevat de voorlopige conclusies van de buitengewone synode over gezinszaken, die vorige week begon. Over die zaken is het laatste woord nog lang niet gesproken, want het eerste deel van de synode duurt tot het einde van deze week en de vervolgconferentie vindt pas plaats over twaalf maanden.
‘Voor het eerst gaan bisschoppen echt in debat’
Toch maakt het rapport wereldwijd de tongen los. Tot ver buiten Rome pakten media groot uit met het nieuws dat de kerk haar koers verandert. Vaticaankenner John Thavis sprak maandag direct van een ‘pastorale aardbeving, de grote schok die volgt op eerdere trillingen’. De nieuwe toon die de bisschoppen willen aanslaan vormt een breuk met het verleden, meent Thavis.
Zijn collega Robert Mickens waakt ook voor overhaaste conclusies. Een tussenrapport is immers iets anders dan een definitieve beleidsnota. Maar, zo vindt hij, paus Franciscus heeft tussen bisschoppen een open en eerlijk debat op gang gebracht.
“Zij spreken nu over thema’s waarvan Franciscus’ voorgangers oordeelden dat die niet ter discussie stonden.”
Ook hoogleraar kerkgeschiedenis Paul van Geest spreekt van een ‘totaal andere stijl’. “De leer is niet veranderd“, vertelt hij.
“Maar het perspectief is wel degelijk nieuw. Doorgaans verliezen bisschoppen zich bij synodes in moraaltheologie en casuïstieke vraagstukken. Ditmaal kijken ze naar de dagelijkse praktijk van gelovigen. Het gaat over hoe je als gelovigen met elkaar omgaat. In de sleutelparagrafen wemelt het van de affectieve woorden. Dat is uniek.”
De nieuwe lijn is volgens Van Geest duidelijk geïnspireerd door paus Franciscus.
“Hij zei eerder al over homo’s: ‘wie ben ik om ze te veroordelen?’. Strikt gezien wordt de kerkleer niet aangepast. Maar hij wordt ook niet opnieuw bevestigd.”
‘Eerst respect voor protestantisme, nu voor homo’s’
De kerk heeft op andere terreinen al een vergelijkbare omslag gemaakt, meent Vaticaankenner John Allen. Op zijn weblog herinnert hij aan het Tweede Vaticaanse Concilie, de grote en belangrijke kerkvergadering waarbij de kerk een halve eeuw geleden belangrijke vernieuwingen doorvoerde.
Eén daarvan was de erkenning dat er buiten ‘de volheid van de kerk’ en de katholieke doctrine ook ‘waarheid’ te vinden was. Andere stromingen zoals het protestantisme werden niet langer alleen maar afgekeurd. Rome erkende voortaan ook dat er in protestantse kringen wel degelijk waardevolle ideeën bestonden.
De bisschoppen doen nu op het gebied van relaties en seksualiteit bijna hetzelfde, meent Allen.
“Ze lijken te erkennen dat relaties die anders zijn dan het katholieke huwelijk ook stukjes waarheid en heiligheid bevatten.”
Hij spreekt van een ‘copernicaanse revolutie in de theologie’.
De bisschoppen houden zich overigens verre van zulke bombastische termen. Dat moet ook wel, want Rome pretendeert dat haar doctrine eeuwig en onveranderlijk is. Veranderingen zijn dus alleen mogelijk als ze geen verandering lijken.
‘Homohuwelijk moet beschermd worden’
Op de vraag of de kerk nu anders denkt over seksuele geaardheid, antwoordde de buitengewoon secretaris van de synode Bruno Forte maandag ontwijkend.
“Wat ik wil benadrukken”, zei Forte,
“is dat we de waardigheid van ieder persoon moeten respecteren.”
Maar betekent dat ook dat de kerk positief staat tegenover homohuwelijken?
“Zulke huwelijken hebben rechten die beschermd moeten worden”, meende Forte. Het is ‘een kwestie van beschaving en respect voor die mensen.”
Conservatieve bisschoppen laten hun ongenoegen inmiddels duidelijk blijken. Volgens kardinaal Raymond Burke, die het Vaticaanse ‘hooggerechtshof’ leidt, vat het rapport de consensus van de bisschoppen totaal verkeerd samen. De Poolse aartsbisschop Gadecki noemt het tussenrapport ‘onaanvaardbaar‘, omdat het de leer van paus Johannes Paulus II zou bedriegen.
Een andere bisschop vroeg zich gisteren hardop af wat er is gebeurd met het woord ‘zonde’. Dat komt in het 5000 woorden tellende document maar enkele keren voor, terwijl het toch gaat over zaken die de kerk als zondig bestempelt. Kardinaal Luis Tagle probeerde conservatieven gisteren gerust te stellen. De tekst is nog niet definitief, vertelde hij glimlachend. “So the drama continues.” .
Bron: Trouw